ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΩΣΗΦ-ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΚΑΙ ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣ

Και οι δύο κορυφαίοι Πατέρες Άγιος Δωρόθεος και Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης έφθασαν, κατά το ανθρώπινο, στην απάθεια και με πολύ μεγάλη ευχέρεια χειρίζονται τα θέματα της σωτηρίας, από την εισαγωγή της μετανοίας, έως αυτής ταύτης της θεώσεως. Και οι δύο επιμένουν ότι πρέπει να έχωμε «βίαν φύσεως»• και τόσο στην βιογραφία όσο και στα παραγγέλματά τους βλέπομε ότι δεν περιέχουν κάτι το υπερβολικό, όσον αφορά την σκληρότητα του αγωνιστικού επιπέδου, τρόπον τινά δηλαδή της πρακτικής. Παραμένουν όμως στην ιδία τοποθέτηση της βίας. «Τι εστί μοναχός;» Λέγει ο Άγιος Ιωάννης: «Βία φύσεως διηνεκής». Αυτό ενθυμάμαι μας τόνιζε και ο αείμνηστος γέροντάς μας, προσθέτοντας και την λέξη «ακατάπαυστος».

Στους δύο αυτούς φωστήρες δεν ευρίσκομε καμμίαν υπερβολή. Ο Άγιος Ιωάννης στην δίαιτά του έπαιρνε απ’ όλα τα φαγητά, όσα επιτρέπει το μοναστικό επάγγελμα.

Δεν έκανε ακραίες, αυστηρές ασκήσεις, όπως έκαναν μερικοί από τους Πατέρες που αρκούντο μόνο στα βότανα, είτε δεν εκοιμώντο καθόλου, είτε έτρωγαν ξερό ψωμί.

Που έγκειται λοιπόν η βία; Διότι αυτό ακριβώς μας απασχολεί. Οι Πατέρες, είτε απόλυτοι ασκηταί ήσαν, είτε σε κοινόβιο ζούσαν, περικλείουν τον μοναχισμόν στην βία της φύσεως, «την διηνεκή». Η βία δεν συνίσταται στο να κάνωμε ακραία πράγματα, τα οποία και δύσκολα είναι, και αδύνατα στους ασθενείς οργανισμούς. Η βία συνίσταται στον εσωτερικό μας κόσμο, στην ακρίβεια της συνειδήσεως, όπως πολλές φορές τονίσαμε και, αν προσέξωμε στους δύο αυτούς Όσιους, θα δούμε ότι πράγματι σε αυτό τον τομέα στηρίζουν την βία.

Ο Αββάς Δωρόθεος, τονίζοντας το πρόβλημα της περιεργείας, της φυλάξεως της υποταγής, της εξαρτήσεώς μας από τους μοναστικούς μας κανόνες και πνευματικούς μας οδηγούς, αναφέρεται στην προσοχή της διανοίας. Μας λέγει: Εάν μας είπη ο λογισμός μας να κοιτάξωμε από περιέργεια τι περιέχει αυτό το πράγμα, να λέμε στον εαυτό μας· «όχι, δεν θα κοιτάξω». Και εάν μας λέγει πάλι «ακροάσου να ακούσης τι λένε αυτοί οι αδελφοί», να απαντούμε· δεν μου χρειάζεται.

Και ο Ιησούς μας το ίδιο ακριβώς συνιστά· την προσοχή της διανοίας. Γιατί από εκεί ακριβώς είναι η είσοδος του πολέμου και από εκεί κρίνονται τα λογικά όντα. Γι αυτό και στην Π. Διαθήκη αναφέρει, «πάση φυλακή τήρει σήν καρδίαν». Και συνεχίζει «ἀνέβη ὁ θάνατος διά τῶν θυρίδων ὑμῶν», δηλαδή των αισθήσεων. Το «πάση φυλακή τήρει σήν καρδίαν», είναι εκείνο που απασχολεί ειδικά σήμερα και είναι το κέντρο του τρόπου που συνιστά την αληθινή πνευματικότητα. Και οι δύο αυτοί φωστήρες επιμένουν σ’ αυτό το θέμα και πράγματι δεν υπερβάλλουν. Εάν αυτό προσέξωμε, όντως επιτυγχάνομε χωρίς πολλούς κόπους· αυτούς τους κόπους που ούτε η φύση μας, ούτε η θέση μας επιτρέπουν να έχωμε. Μπορούμε μέσα στο κοινωνικό σύστημα που διάγομε να επιτύχωμε και μείς την κάθαρση και τον φωτισμό μας, κρατούντες την  εσωστρέφεια και φυλάττοντες την ακρίβεια, η οποία επιτρέπει και σε μας τους ασθενείς, με τα ελάχιστα μέσα που διαθέτομε, να επιτύχωμε το έλεος του Κυρίου. Γι αυτό λοιπόν, εσωστρέφεια και προσοχή. Προσοχή στον νουν, εκεί απ’ όπου εισέρχονται υπό μορφήν εικόνων όλες οι προσβολές και του καλού και του κακού. Εάν ο μοναχός είναι προσεκτικός και έχει στον εαυτό του εστραμμένη την σκέψη, τότε αυτός είναι που γίνεται αληθινός μοναχός. Γι αυτό επιβάλλεται η σιωπή. «Ἀκούσομαι τί λαλήσει ἐν ἐμοί Κύριος ὁ Θεός» αναφέρει ο Δαβίδ.

Και ενώ ήταν βασιλεύς και κριτής, εν τούτοις, δεν απέφευγε να έχη αυτήν την προσοχή, ούτως ώστε και επτάκις της ημέρας να αποδίδη ιδιαίτερο τρόπο λατρείας, ευχαριστίας, δοξολογίας και επικλήσεως του Θεού· ακόμα δε να ελέγχη μέσα του τι γίνεται. Και γενικά, όπως αναφέρει στους ψαλμούς του, ευρίσκετο μέσα στην ακρίβεια της εσωστρεφείας και γι αυτό, παρ’ όλο που ως άνθρωπος συνέβη να ολισθήση κατ’ επανάληψιν θανασίμως, εν τούτοις πέτυχε να χαρακτηρισθή όμοιος του Θεού. Γι αυτό καυχάται ο Θεός:

«Εὗρον Δαυίδ ἄνδρα κατά τήν καρδίαν μου». Και αυτό το επέτυχε όχι μόνον με την σκληρότητα της αποτόμου ζωής την οποίαν έκανε ως βασιλεύς, αλλά και με την ακρίβεια της εσωστρεφείας και με τον έλεγχο του νου.

Αυτό απόκειται περισσότερο σε μας τους μοναχούς, διότι συντελούν όλα τα στοιχεία τα οποία περιέχει η ζωή μας. Είμεθα έξω από κοινωνικές υποχρεώσεις, μακράν από κοινωνικές τύρβεις και μέριμνες, μέσα σε τόπους κατάλληλους και καθαρούς, με όλες τις προϋποθέσεις που χρειάζονται για την πνευματική μας προαγωγή. Γι αυτό, και πάλιν σας ικετεύω. Περικλεισθήτε ο κάθε ένας στον εαυτό του. Θα δείτε τότε, ότι δεν θα μείνει καιρός για εξωστρέφεια, ούτως ώστε να κρίνωμε τους άλλους. Προσέξατε τον λόγο του Αββά Δωροθέου στο πως ένας άνθρωπος κρίνει τον πλησίον του. Είδατε με πόση λεπτομέρεια ερμηνεύει το παράλογο αυτό πράγμα; Ένας άνθρωπος ο οποίος έχει αυτοέλεγχο και έχει στραμμένη την προσοχή του στις δικές του σκέψεις, στον δικό του νου και τις δικές του κατευθύνσεις, ποτέ δεν του μένει χρόνος να κοιτάξει τους άλλους. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνονται όλα τα καλά και περισσότερο ανάπτει ο ζήλος, ο οποίος προκαλεί την ενέργεια του θείου φόβου, από τον οποίο πηγάζουν όλα τα καλά. «Ἀρχή σοφίας, φόβος Κυρίου». Ενθυμείσθε εκείνον τον Αββά που ερωτήθη από τον νεώτερο αδελφό· «τί ἔχω πάθει, πάτερ, καί ἀναισθητεῖ ἡ ψυχή μου καί δέν φοβᾶται τόν Θεό;» Και του απήντησε. «Δεν είδες ακόμα τον θείον φόβο, γιατί, εάν τον έβλεπες, και το κελί σου να ήτο γεμάτο από σκώληκες έως του τραχήλου, αυτό καθόλου δεν θα σε απασχολούσε».

Βλέπετε πόση ενέργεια προκαλεί ο θειος φόβος, όταν ευρίσκεται σε λειτουργία; Και αυτή η τελειότης επιτυγχάνεται με την εσωστρέφεια.

Όσο μπορείτε, λοιπόν, κλείστε το στόμα σας, γυρίστε στον εαυτό σας, για να μπορέσετε να δείτε τίνες είστε αλλά και να δώσει η θεία Χάρις βοήθεια. Διότι, όταν κάνετε έτσι, θα ακούσετε και σεις και ο καθένας μας, «τί λαλήσει ἐν ὑμίν Κύριος ὁ Θεός». Και τι θα λαλήση ο Θεός Λόγος όταν του επιτρέψωμε να λαλήση; Θα μας υπομνήση τις θειες Του επαγγελίες, τον σκοπό για τον οποίον επεδήμησε στον κόσμο και φόρεσε την ιδική μας πτωχεία και ταλαιπωρία, για να μας μεταδώση την δική Του αξία.

Γι αυτό, θέλησα να σας υπομνήσω αυτούς τους κορυφαίους Πατέρες, που είναι η σπονδυλική στήλη της μοναστικής μας πολιτείας, καθηγηταί πραγματικοί, οι οποίοι την πράξη και θεωρία με τόση ακρίβεια και λεπτομέρεια μας αποσαφηνίζουν και μας παραδίδουν, που να μην μένη τίποτε κενό, τίποτε άγνωστο.

Προς τα εκεί λοιπόν και μείς ας στρέψωμε την προσοχή μας. Εάν ο νους είναι γυρισμένος μέσα, τότε βλέπει ποιοι είναι εκείνοι οι λογισμοί οι οποίοι έρχονται να επιβουλεύσουν και ποιοι είναι επωφελείς και από απροσεξία τους απωθούμε και χάνωμε την μεγάλη προκοπή που μας απόκειται, διότι δεν είναι τυχαία η παραμονή μας εδώ. Το ότι μας συμπαρίσταται η θεία Χάρις και παραμένομεν εδώ και μας δικαιώνει τρόπον τινά, είναι το πλέον συγκλονιστικό. Αυτό ακριβώς που άλλοι να το ακούσουν τους προκαλεί φρίκη, σε μας προκαλεί ηδονή.

Λέγει ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων στις Κατηχήσεις του. «Όταν διαπιστώσετε σε νεανικές υπάρξεις, αντίθετες κατευθύνσεις από αυτές που συνιστά ο κόσμος, ποιός άλλος είναι που κάνει αυτή την ενέργεια; Όταν νέοι άνθρωποι αποστρέφονται την ηδονή, την αξία, την άνεση, την χλιδή, τις δόξες και προτιμούν τα αντίθετα, που περιέχονται στον
Σταυρό , στην στενή και τεθλιμμένην οδό, εκεί ακριβώς είναι και η παρουσία της Χάριτος, που τελεσιουργεί όλο αυτό το μεγαλείο».

Σ’ αυτόν τον κυκεώνα που ζούμε, που οι πάντες σχεδόν αρνήθηκαν όχι τον Θεό, αλλά και την προσωπικότητά τους ακόμα και έφθασαν στο χάος, σε μας εδόθη ιδιαιτέρα χάρις να καυχώμεθα στις θλίψεις μας, να είμεθα αυτοεξόριστοι και να μας προκαλεί αυτό τέρψη. Και αν ακόμα είτε από απροσεξία, η ασθένεια, η αδυναμία γλυστρίσωμε, αμέσως με αλαλήτους στεναγμούς διορθώνουμε το σφάλμα μας, πενθούμε και κλαίομε και ζητούμε την επαναφορά μας στα περιθώρια του νοήματος του Σταυρού.

Δεν είναι λοιπόν μαζί μας η θεία Χάρις; Και εφ’ όσον είναι μαζί μας και αυτό είναι απόδειξη και όχι ένδειξη γιατί λοιπόν η προαγωγή μας να είναι τόσο μικρή; Κάτι πταίει σε μας.

Δεν επιτρέπομε στην ενέργεια αυτή της Χάριτος να ολοκληρώση τους σκοπούς της όπως θέλει και γνωρίζει, δηλαδή την ταχεία μας προαγωγή και είσοδο μας στον αγιασμό.

Από μας υπάρχει ακόμα νυσταγμός. Δεν τοποθετούμε καλά τα πράγματα. Δεν θέτομε σε καλή λειτουργία τις ενέργειες αυτές και τούτο οφείλεται στην έλλειψη εσωστρεφείας.

Σ’ αυτόν τον τομέα, σας παρακαλώ, στρέψατε την προσοχή σας.