«Επί σοι, Κύριε, ήλπισα, μη καταισχυνθείην εις τον αίωνα» (Ψαλμ. 70, 1)
Η ελπίδα είναι για τον άνθρωπο σαν τον αέρα που αναπνέει. Είναι σαν το νερό που πίνει. Χωρίς ελπίδα δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια του. Δεν μπορεί να ζει. Δεν μπορεί να κάνει καμιά εργασία. Δεν μπορεί να σταδιοδρομήσει. Χωρίς ελπίδα η ζωή είναι απελπισία. Είναι απόγνωση. Είναι σκοτάδι.
Όπως είπε σωστά ο Γκαίτε: «Εάν η ελπίς και το θάρρος χαθούν, το παν
εχάθη»! Με την ελπίδα ζει ο άνθρωπος. Με αυτήν κοιμάται και με αυτήν
ξυπνά. Με αυτήν ασχολείται με το ένα η το άλλο έργο. Με την ελπίδα ζει
και με την ελπίδα πεθαίνει.
Αλλά που πρέπει να στηρίζουμε την ελπίδα μας, για να μπορέσουμε να επιτύχουμε στη ζωή; Να είμαστε πάντα κερδισμένοι και ποτέ ζημιωμένοι και ποτέ χαμένοι; Που, λοιπόν, να στηρίζουμε την ελπίδα μας;
Αλλά που πρέπει να στηρίζουμε την ελπίδα μας, για να μπορέσουμε να επιτύχουμε στη ζωή; Να είμαστε πάντα κερδισμένοι και ποτέ ζημιωμένοι και ποτέ χαμένοι; Που, λοιπόν, να στηρίζουμε την ελπίδα μας;
Στον εαυτό μας;
Πολλοί άνθρωποι εκεί στηρίζουν την ελπίδα τους, για μία επιτυχημένη και ασφαλισμένη ζωή. Στον εαυτό τους. Στην υγεία τους. Στις δυνάμεις τους. Στις ικανότητές τους. Στην εξυπνάδα τους. Στα χαρίσματά τους. Αλλά είναι αυτή η ελπίδα σίγουρη; Είναι ασφαλής; Είναι απόλυτη; Αν το πούμε αυτό, θα πούμε ψέματα. Γιατί; Γιατί η υγεία του ανθρώπου δεν είναι σταθερή. Συχνά κλονίζεται. Ο άνθρωπος αρρωσταίνει. Και πάσχει πότε από τη μία και πότε από την άλλη αρρώστια.
Πολλοί άνθρωποι εκεί στηρίζουν την ελπίδα τους, για μία επιτυχημένη και ασφαλισμένη ζωή. Στον εαυτό τους. Στην υγεία τους. Στις δυνάμεις τους. Στις ικανότητές τους. Στην εξυπνάδα τους. Στα χαρίσματά τους. Αλλά είναι αυτή η ελπίδα σίγουρη; Είναι ασφαλής; Είναι απόλυτη; Αν το πούμε αυτό, θα πούμε ψέματα. Γιατί; Γιατί η υγεία του ανθρώπου δεν είναι σταθερή. Συχνά κλονίζεται. Ο άνθρωπος αρρωσταίνει. Και πάσχει πότε από τη μία και πότε από την άλλη αρρώστια.
Και, τότε, τον εγκαταλείπουν οι δυνάμεις του. Μειώνονται οι
ικανότητές του. Εξάλλου εγκεφαλικές παθήσεις επηρεάζουν και την εξυπνάδα
του και τη σοφία του. Είναι, λοιπόν, αλήθεια αυτό που, ψάλλει η
Εκκλησία μας. Ποιό; Ο άνθρωπος «ως άνθος μαραίνεται». Κι ας είναι ακόμα
νέος. Κι ας βρίσκεται σε οποία ηλικία ακόμα κι αν βρίσκεται. Κι ας είναι
διάσημος στον κόσμο όλο. Όχι. Δεν είναι σίγουρη ελπίδα ο εαυτός μας.
Αλλά, τότε, που να στηρίζουμε την ελπίδα μας;
Στους φίλους μας;
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικός. Κανείς δεν μπορεί να ζει εντελώς μόνος του. Θέλει να συνδέεται και με κάποιο συνάνθρωπο. Έτσι, δημιουργούνται οι φιλίες. Έτσι, ο καθένας έχει τα φιλικά του πρόσωπα. Πρόσωπα, τα οποία πολλές φορές υπερέχουν σε πολλά από μας. Κι αυτά τα φιλικά πρόσωπα μας εμπνέουν εμπιστοσύνη. Έτσι, κατά συνέπεια, στηρίζουμε πολλές ελπίδες σ’ αυτά τα πρόσωπα. Άλλωστε κι αυτά τα ίδια φιλικά πρόσωπα μας προκαλούν να ελπίζουμε σ’ αυτά, μάλιστα για όλα. Και τι μας λένε;
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικός. Κανείς δεν μπορεί να ζει εντελώς μόνος του. Θέλει να συνδέεται και με κάποιο συνάνθρωπο. Έτσι, δημιουργούνται οι φιλίες. Έτσι, ο καθένας έχει τα φιλικά του πρόσωπα. Πρόσωπα, τα οποία πολλές φορές υπερέχουν σε πολλά από μας. Κι αυτά τα φιλικά πρόσωπα μας εμπνέουν εμπιστοσύνη. Έτσι, κατά συνέπεια, στηρίζουμε πολλές ελπίδες σ’ αυτά τα πρόσωπα. Άλλωστε κι αυτά τα ίδια φιλικά πρόσωπα μας προκαλούν να ελπίζουμε σ’ αυτά, μάλιστα για όλα. Και τι μας λένε;
«Εγώ εδώ είμαι». Και ημείς, το δεχόμαστε. Στηρίζουμε σ’ αυτά πολλές,
μάλιστα, ελπίδες. Είναι, τότε, τα πρόσωπα αυτά η ελπίδα μας. Αλλά είναι
όμως κι αυτή η ελπίδα σίγουρη; Είναι ασφαλής; Πολλά περιστατικά έρχονται
και διαψεύδουν και την ελπίδα μας αυτή! Καθένας έχει τις δικές του
πικρές εμπειρίες. Εμπειρίες που προκάλεσαν δάκρυα πολλά. Να αναφέρω κι
ένα γενικό περιστατικό; Ο Καίσαρας της Ρώμης είχε στην ακολουθία του και
το Βρούτο. Βρούτος για τον Καίσαρα σήμαινε πιστός φίλος, αφοσιωμένος,
σε σημείο που τον αποκαλούσε «τέκνο» του. Και πόσα δεν έκανε γι αυτό το
«τέκνο» του ο Καίσαρας! Πολλά. Κι όμως ο Βρούτος, μαζί με άλλους
συνωμότες, δολοφόνησε τον Καίσαρα μέσα στο Βουλευτήριο της Ρώμης. Κι
όταν ο πληγωμένος, θανάσιμα, Καίσαρας διέκρινε, ανάμεσα στους δολοφόνους
του, και το Βρούτο, του είπε με πίκρα και δάκρυα στα μάτια:
«Και συ, τέκνον Βρούτε;». Ναι, Καίσαρα Και το «τέκνο» σου, ο Βρούτος, ύψωσε το σπαθί εναντίον σου. Όχι, λοιπόν, δεν είναι ούτε οι φίλοι ασφαλής ελπίδα. Και τότε, που να στηρίξουμε την ελπίδα μας;
«Και συ, τέκνον Βρούτε;». Ναι, Καίσαρα Και το «τέκνο» σου, ο Βρούτος, ύψωσε το σπαθί εναντίον σου. Όχι, λοιπόν, δεν είναι ούτε οι φίλοι ασφαλής ελπίδα. Και τότε, που να στηρίξουμε την ελπίδα μας;
Στους άρχοντες;
Αυτό φρονούν πολλοί. «Όταν στηρίζεσαι στους άρχοντες, στηρίζεσαι στην ελπίδα». Έχουν δύναμη οι άνθρωποι αυτοί, από τη θέση την οποία κατέχουν. Μπορούν και λύνουν πολλά προβλήματα. Μπορούν και σε βοηθούν στη μία η στην άλλη περίπτωση. Παλιότερα έλεγαν πως «αν έχεις μπάρμπα στην κορώνα, είσαι ασφαλής». Τότε, όλες οι πόρτες είναι ανοιχτές. Τότε, όλοι οι δρόμοι είναι διάπλατα ανοιχτοί στη ζωή σου. Με αυτή τη σκέψη πολλοί και σήμερα, αλλά και πάντα, συμπαραστέκονται, με φανατισμό, στις επιδιώξεις των οποίων αρχόντων, ιδιαίτερα των πολιτικών αρχόντων.
Αλλά αποτελούν πράγματι οι άρχοντες σταθερή ελπίδα στη ζωή μας; Αν
καλοσκεφθούμε το πράγμα, θα καταλήξουμε στο αντίθετο. Όχι. Δεν αποτελούν
σταθερή ελπίδα ούτε οι άρχοντες, όσο γνώριμοι κι αν μας είναι, όσο
φίλοι και συγγενείς ακόμα κι αν συμβαίνει να είναι. Γιατί; Και το
ρωτάτε; Γιατί η ίδια η «καρέκλα» τους δεν είναι σταθερή. Σήμερα είναι
άρχοντες κι αύριο γίνονται απλοί, αδύνατοι, και όχι σπάνια,
περιφρονημένοι πολίτες. Σαν και μας. Γι αυτό και δικαιολογημένα ο Δαβίδ,
που γεύθηκε όλη τη δόξα και τη δύναμη του άρχοντα, είπε το λόγο τούτο,
που εκφράζει την αλήθεια. Ποιό λόγο; «Μή πεποίθατε ἐπ’ ἄρχοντας» (Ψαλμ.
145, 3). Μη στηρίζετε την πεποίθηση και την ελπίδα σας στους άρχοντες. Ο
λόγος είναι γενικός, αλλά και ειδικός. Ειδικός, γιατί «ὁ Κύριος
καθεῖλεν θρόνους ἀρχόντων» (Σοφ. Σειρ. 10, 14). Ο Θεός
ανέτρεψε θρόνους αρχόντων. Και η ιστορία μας είναι γεμάτη από τέτοια
παραδείγματα. Την ίδια έννοια έχει και ο άλλος λόγος. «Καθεῖλε δυνάστας
ἀπό θρόνων» (Λουκ. α, 52). Γκρέμισε ο Θεός από τους θρόνους τους
άρχοντες ισχυρούς. Και μήπως αυτό, δεν το βλέπουμε και σήμερα; Και τότε,
τι γίνεται; Που πάνε οι ελπίδες μας; Χάνονται. Σβήνουν. Αλλά τότε,
μήπως πρέπει να στηρίξουμε την ελπίδα μας.
Αυτό φρονούν πολλοί. «Όταν στηρίζεσαι στους άρχοντες, στηρίζεσαι στην ελπίδα». Έχουν δύναμη οι άνθρωποι αυτοί, από τη θέση την οποία κατέχουν. Μπορούν και λύνουν πολλά προβλήματα. Μπορούν και σε βοηθούν στη μία η στην άλλη περίπτωση. Παλιότερα έλεγαν πως «αν έχεις μπάρμπα στην κορώνα, είσαι ασφαλής». Τότε, όλες οι πόρτες είναι ανοιχτές. Τότε, όλοι οι δρόμοι είναι διάπλατα ανοιχτοί στη ζωή σου. Με αυτή τη σκέψη πολλοί και σήμερα, αλλά και πάντα, συμπαραστέκονται, με φανατισμό, στις επιδιώξεις των οποίων αρχόντων, ιδιαίτερα των πολιτικών αρχόντων.
Στην περιουσία μας;
Στα σπίτια μας και στα λεφτά μας; Σπίτια! Αλλά ποιά ελπίδα να σου δώσει το σπίτι, όταν μία ξαφνική πυρκαγιά, το κάνει στάχτη; Όταν μία καταιγίδα, νεροποντή, το παρασύρει στη θάλασσα και το κάνει πλεούμενο, σαν αυτό που συνέβηκε στη Φούρκα της Χαλκιδικής; Όταν ένας σεισμός το μεταβάλλει σε μπάζα από τσιμέντα και σίδερα; Ένας, κοιτώντας το καινούργιο σπίτι του, έλεγε φιλοσοφώντας: «Σπίτι μου, σπίτι μου! Σήμερα είσαι δικό μου, αύριο θα είσαι κάποιου άλλου και ποτέ δεν θα ανήκεις σε κανέναν.» Και, επιτέλους, είσαι ευτυχής, γιατί έχεις σπίτι η σπίτια; Αγγίζουν μήπως την ψυχή σου;
Στα σπίτια μας και στα λεφτά μας; Σπίτια! Αλλά ποιά ελπίδα να σου δώσει το σπίτι, όταν μία ξαφνική πυρκαγιά, το κάνει στάχτη; Όταν μία καταιγίδα, νεροποντή, το παρασύρει στη θάλασσα και το κάνει πλεούμενο, σαν αυτό που συνέβηκε στη Φούρκα της Χαλκιδικής; Όταν ένας σεισμός το μεταβάλλει σε μπάζα από τσιμέντα και σίδερα; Ένας, κοιτώντας το καινούργιο σπίτι του, έλεγε φιλοσοφώντας: «Σπίτι μου, σπίτι μου! Σήμερα είσαι δικό μου, αύριο θα είσαι κάποιου άλλου και ποτέ δεν θα ανήκεις σε κανέναν.» Και, επιτέλους, είσαι ευτυχής, γιατί έχεις σπίτι η σπίτια; Αγγίζουν μήπως την ψυχή σου;
Στα λεφτά μας;
Στηρίζουμε την ελπίδα μας στα λεφτά μας; Εδώ είναι το πιο τραγικό. Γιατί τα λεφτά είναι άδηλα, αβέβαια. Άδηλος ο πλούτος. Δεν σου παρέχει καμιά σιγουριά. Γι αυτό και ο Απ. Παύλος γράφει στον Τιμόθεο να παραγγείλει στους πλουσίους•«μηδέ ελπικέναι επί πλούτου αδηλότητι» (Α Τίμ. στ, 17). Να μη ελπίζουν στα πλούτη που είναι αβέβαια. Ύστερα είναι και το άλλο: «Οἱ πεποιθότες ἐπί χρήμασι, αἰσχύνην ὀφειλήσουσιν» (Ιώβ, στ, 20). Όσοι στηρίζουν την πεποίθηση στα χρήματα, θα πληρώσουν την πεποίθησή τους αυτή με αισχύνη, με ντροπή. Γιατί; Γιατί «ὁ πεποιθῶς ἐπί πλούτω, οὗτος πεσεῖται» (Παροιμ. ία, 28). Όποιος έχει την ελπίδα του στον πλούτο, θα καταστραφεί. Είναι επικίνδυνα τα χρήματα. Σε πνίγουν, σαν τον Ιούδα. Σε σκοτώνουν, σαν τόσους που συχνά σκοτώνουν μέσα στην Αθήνα και σ’ άλλες πόλεις. Στα παίρνουν τρομοκράτες και στη στιγμή, αν σου χαρίσουν τη ζωή, γίνεσαι φτωχός. Αδελφοί! Μη ξεχνάτε τον ψαλμό που ψάλλουμε στην αρτοκλασία. «Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν…» (Ψαλμ. 33, 11). Που, τέλος πάντων, να στηρίξουμε την ελπίδα μας;
Στηρίζουμε την ελπίδα μας στα λεφτά μας; Εδώ είναι το πιο τραγικό. Γιατί τα λεφτά είναι άδηλα, αβέβαια. Άδηλος ο πλούτος. Δεν σου παρέχει καμιά σιγουριά. Γι αυτό και ο Απ. Παύλος γράφει στον Τιμόθεο να παραγγείλει στους πλουσίους•«μηδέ ελπικέναι επί πλούτου αδηλότητι» (Α Τίμ. στ, 17). Να μη ελπίζουν στα πλούτη που είναι αβέβαια. Ύστερα είναι και το άλλο: «Οἱ πεποιθότες ἐπί χρήμασι, αἰσχύνην ὀφειλήσουσιν» (Ιώβ, στ, 20). Όσοι στηρίζουν την πεποίθηση στα χρήματα, θα πληρώσουν την πεποίθησή τους αυτή με αισχύνη, με ντροπή. Γιατί; Γιατί «ὁ πεποιθῶς ἐπί πλούτω, οὗτος πεσεῖται» (Παροιμ. ία, 28). Όποιος έχει την ελπίδα του στον πλούτο, θα καταστραφεί. Είναι επικίνδυνα τα χρήματα. Σε πνίγουν, σαν τον Ιούδα. Σε σκοτώνουν, σαν τόσους που συχνά σκοτώνουν μέσα στην Αθήνα και σ’ άλλες πόλεις. Στα παίρνουν τρομοκράτες και στη στιγμή, αν σου χαρίσουν τη ζωή, γίνεσαι φτωχός. Αδελφοί! Μη ξεχνάτε τον ψαλμό που ψάλλουμε στην αρτοκλασία. «Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν…» (Ψαλμ. 33, 11). Που, τέλος πάντων, να στηρίξουμε την ελπίδα μας;
Στο Θεό.
Αυτός είναι η ελπίδα μας. Μία ελπίδα που δεν μας ντροπιάζει. Ποιός ντροπιάσθηκε, γιατί στήριξε την ελπίδα του στο Θεό: Όσοι στηρίζουν την ελπίδα τους στο Θεό, μοιάζουν σαν το όρος Σιών. «Οι πεποιθότες επί Κύριον ως όρος Σιών» (Ψαλμ. 124, 1). Είναι ευτυχής, ο ευτυχέστερος άνθρωπος, αυτός που στηρίζει τις ελπίδες του στο Θεό. «Μακάριος ανήρ, ός ελπίζει επ’ αὐτόν» (Ψαλμ. 33, 8).
Αυτός είναι η ελπίδα μας. Μία ελπίδα που δεν μας ντροπιάζει. Ποιός ντροπιάσθηκε, γιατί στήριξε την ελπίδα του στο Θεό: Όσοι στηρίζουν την ελπίδα τους στο Θεό, μοιάζουν σαν το όρος Σιών. «Οι πεποιθότες επί Κύριον ως όρος Σιών» (Ψαλμ. 124, 1). Είναι ευτυχής, ο ευτυχέστερος άνθρωπος, αυτός που στηρίζει τις ελπίδες του στο Θεό. «Μακάριος ανήρ, ός ελπίζει επ’ αὐτόν» (Ψαλμ. 33, 8).
Στη ζωή μας, μία και μόνο να είναι η ελπίδα μας. Εκείνος. Ο Κύριος.
Σ’ αυτόν και μόνο να ελπίζουμε μέρα και νύχτα, «από φυλακής πρωίας μέχρι
νυκτός» (Ψαλμ. 129, 6). Από τα χαράματα μέχρι περασμένα μεσάνυχτα. Με
την ελπίδα μας σ’ Αυτόν, να κλείνουμε τα μάτια μας τα βράδια και να τα
ανοίγουμε το πρωί. Κι όταν κλείσουμε, για πάντα τα μάτια μας σε τούτη τη
ζωή και τότε, πάλι, ιδιαίτερα τότε, να τα κλείσουμε με την ελπίδα μας
σε Αυτόν και μόνον. Για να πάρουμε θέση στη Βασιλεία του, με όλα τα
πνευματικά αγαθά της.