«Άγιε Νικόλα φύλαγε κι Αγιά Θαλασσινή …»
Νίκος Καββαδίας
Στην Άνδρο, πάνω στον βράχο της Πλακούρας, στην είσοδο της Χώρας, βρίσκεται χτισμένο το όμορφο εκκλησάκι της «Παναγίας της Θαλασσινής». Σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία Θαλασσινή προστατεύει αυτούς που ταξιδεύουν στην θάλασσα, μαζί με τον Άγιο Νικόλαο και η παρουσία Της δεν θα μπορούσε να λείπει από την Άνδρο με τη μακρά και ένδοξη ναυτική παράδοση.
Η Παναγιά Θαλασσινή (ή «Αγιά Θαλασσινή», όπως συνήθως την αποκαλούν οι Ανδριώτες) αποτελεί, μαζί με τον φάρο Τουρλίτη και το άγαλμα του Ναύτη, ένα τρίπτυχο υψηλού συμβολισμού για την Άνδρο, αλλά και τα πλέον φημισμένα διεθνώς και πολυφωτογραφημένα αξιοθέατα της Χώρας του νησιού.
Από τον λιθόκτιστο εξώστη της Παναγίας Θαλασσινής ο προσκυνητής ατενίζει την γεμάτη αρχοντιά Χώρα, τον καμαρωτό Τουρλίτη που δεσπόζει στο βάθος και το καταγάλανο πέλαγος που ανοίγεται μπροστά του, άλλοτε λουσμένο στο χρυσό φως του Αιγαίου και άλλοτε ανταριασμένο και μουντό από τα μπουρίνια και τους καιρούς..
Η βαθιά θρησκευτικότητα και η ευλάβεια, με την οποία οι Ανδριώτες σεμνύνονται τη χάρη Της Παναγιάς μας, καταδεικνύεται ιδιαίτερα στο όμορφο εκκλησάκι που έχτισαν για να στεγάσουν την δική τους Παναγιά, που είναι η Παναγιά της θάλασσας, των ναυτικών και των ξενιτεμένων παιδιών τους, αλλά και η Παναγιά της προσευχής, της απαντοχής και της καλής ελπίδας, για τον γυρισμό των ταξιδεμένων από τα πέλαγα και τους ωκεανούς της γης, όπου απλώθηκε ιστορικά και καταξιώθηκε η Ανδριώτικη ναυτιλία.
Η λαϊκή παράδοση λέει πως ένα βράδυ με τρομερή τρικυμία είδαν οι ντόπιοι την εικόνα της Παναγίας να πλέει στη θάλασσα εκπέμποντας έν’ αλλόκοτο φως. Στο σημείο όπου το κύμα έβγαλε την εικόνα οι νησιώτες έχτισαν το εκκλησάκι της Παναγιάς που την ονόμασαν «θαλασσινή» αφού ήρθε μόνη της ως την ακτή ταξιδεύοντας πάνω από τα κύματα της θάλασσας.
Άλλος θρύλος διηγείται πως τα ξύλα που χρησιμοποιήθηκαν για τη στέγη του ναού της Παναγίας Θαλασσινής είναι το «δώρο» κάποιου καπετάνιου, που τα πέταξε στη θάλασσα, όταν το πλοίο του κινδύνεψε από φουρτούνα και κρατώντας τα σφιχτά μέσα στο πέλαγος κατάφερε να βγει στην ακτή.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εφέστια εικόνα της Παναγίας Θαλασσινής που παριστά την Θεοτόκο να φορά μπλε ιμάτια, ενώ γνωρίζουμε από τους κανόνες της αγιογραφίας, ότι η μητέρα του Χριστού φοράει πάντα κόκκινο χιτώνα εξωτερικά, που δηλώνει την ανθρώπινη φύση της και μπλε ή σκούρο πράσινο από μέσα, που μαρτυρεί την άμεση, μυστηριακή και θαυματουργό συσχέτισή Της με την γέννηση του Θεανθρώπου.
Ο Οδυσσέας Ελύτης στη Χώρα Άνδρου μπροστά από την Παναγία Θαλασσινή
Στον εξωτερικό τοίχο του ναού υπάρχουν εντοιχισμένες δύο μαρμάρινες πλάκες που αναφέρονται στις εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης του ναού που έχουν συντελεστεί δαπάναις του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και, το έτος 2009, των Μιχάλη και Έλλης Γουλανδρή. Πλάι στην είσοδο του ναού υπάρχει μεταλλική καμπάνα με ανάγλυφη παράσταση του Εσταυρωμένου Χριστού που αναγράφει: «Ιερός Ναός Αγία Θαλασσινή Λ Κ».
Η Σύναξη της Παναγίας Θαλασσινής στην Άνδρο εορτάζεται κάθε χρόνο, το καλοκαίρι, στις 15 Αυγούστου.