«Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς», διαβάζω, η σημερινή και εμφανίζονται στην
οθόνη μου διάφορα άρθρα για πίεση, για χοληστερίνη, για καρδιολόγους,
για αριθμούς και στατιστικές. Υπάρχει όμως κι αυτή η καρδιά που δεν
φαίνεται στις εξετάσεις. Η καρδιά που πονά, που αγαπά, που ματώνει, που
συγχωρεί. Η καρδιά που ο Θεός βλέπει και που ο άνθρωπος παλεύει να
καθαρίσει και να γαληνεύσει.
Γι' αυτήν την καρδιά, είναι που η Ορθόδοξη Παράδοση έχει να μας πει πολλά. Γιατί στην Εκκλησία, όταν λέμε «καρδιά», δεν εννοούμε απλώς το όργανο που χτυπά. Μιλάμε για το κέντρο της ύπαρξης, για τον μυστικό τόπο όπου φυλάμε τους θησαυρούς μας, για τον χώρο όπου μπορούμε να συναντήσουμε Τον Θεό. Κι αυτό δεν είναι ιδέα, θεωρία. Είναι εμπειρία που διαπερνά την Αγία Γραφή, τους Πατέρες, τη Θεία Λειτουργία, τη ζωή της Εκκλησίας και φτάνει μέχρι σήμερα, στις δικές μας πληγές και αγωνίες.
Όσον αφορά τη Γραφή, εκεί τη συναντάμε αρκετές φορές. Χαρακτηριστικά, στο πρώτο βιβλίο των «Βασιλειών», βλέπουμε Τον Θεό να λέει στον Σαμουήλ πως δεν κρίνει τον άνθρωπο με τα ανθρώπινα κριτήρια αλλά βλέπει την καρδιά του.
Δεν θα μπορούσαν λοιπόν να μη μας αφήσουν σχετικές βαθιές μαρτυρίες και οι Πατέρες της Εκκλησίας.
Αλλά και οι σύγχρονοι Άγιοι, ασχολήθηκαν με την καρδιά. Ο Άγιος Πορφύριος έλεγε: «Η σιωπή σου να είναι μυστική, στην καρδιά σου». Ο Άγιος Παΐσιος μιλούσε για τα δάκρυα που καθαρίζουν την καρδιά και για την ευχή ως «οξυγόνο της ψυχής». Ο Άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ έλεγε πως το μεγαλύτερο θαύμα είναι η ένωση Του Θεού με τον άνθρωπο μέσα στην καρδιά.
Ολ' αυτά δεν είναι θεωρίες, είναι τρόπος ύπαρξης. Και σήμερα που η καρδιά υποφέρει, που την σκληραίνει ο θυμός, που την ξεραίνει η μοναξιά, που την μπερδεύει ο θόρυβος, είναι πιο αναγκαίος από ποτέ. Στην εποχή μας τρέχουμε να μετρήσουμε τα πάντα με τις εξετάσεις όμως αφήνουμε την καρδιά αθεράπευτη. Και πώς θεραπεύεται η καρδιά; Με μετάνοια, με σιωπή, με συγχώρεση, με αγάπη. Δεν χρειάζονται μεγάλα πράγματα. Χρειάζονται μικρά, αληθινά. Ένα «συγνώμη». Ένα τηλεφώνημα. Ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη. Ένα χαμόγελο. Μια παρουσία. Μια ευχή. Μια σιωπή. Μια πράξη ελέους.
Καλές λοιπόν οι προτροπές σήμερα για πρόληψη. Σώζουν ζωές. Όμως η καρδιά δεν είναι μόνο να χτυπά. Είναι ν' αγαπά. Είναι να γίνεται κατοικία Θεού. Είναι να πλαταίνει τόσο που να χωρά μέσα της και Τον Αχώρητο Χριστό και όλον τον κόσμο. Και τότε, όπως λέει η Γραφή, όπως λέει κι ο Σολομώντας: «από την καρδιά ξεπηδά η ζωή».
Εύχομαι σε όλους καρδιά καθαρή, ζωντανή, φωτεινή. Καρδιά που συγχωρεί, που ευγνωμονεί, που προσεύχεται, που σηκώνει τον αδελφό. Καρδιά που γίνεται ενας μικρός ναός Του Θεού!
Γι' αυτήν την καρδιά, είναι που η Ορθόδοξη Παράδοση έχει να μας πει πολλά. Γιατί στην Εκκλησία, όταν λέμε «καρδιά», δεν εννοούμε απλώς το όργανο που χτυπά. Μιλάμε για το κέντρο της ύπαρξης, για τον μυστικό τόπο όπου φυλάμε τους θησαυρούς μας, για τον χώρο όπου μπορούμε να συναντήσουμε Τον Θεό. Κι αυτό δεν είναι ιδέα, θεωρία. Είναι εμπειρία που διαπερνά την Αγία Γραφή, τους Πατέρες, τη Θεία Λειτουργία, τη ζωή της Εκκλησίας και φτάνει μέχρι σήμερα, στις δικές μας πληγές και αγωνίες.
Όσον αφορά τη Γραφή, εκεί τη συναντάμε αρκετές φορές. Χαρακτηριστικά, στο πρώτο βιβλίο των «Βασιλειών», βλέπουμε Τον Θεό να λέει στον Σαμουήλ πως δεν κρίνει τον άνθρωπο με τα ανθρώπινα κριτήρια αλλά βλέπει την καρδιά του.
Στις
«Παροιμίες», βλέπουμε τον Σολομώντα ν' απευθύνεται στον μαθητή του και
να του λέει να προσέχει με κάθε φροντίδα την καρδιά του γιατί από εκεί
ξεπηδά η ζωή και ο Ψαλμωδός προσεύχεται ο Θεός να κτίσει καθαρή καρδιά
μέσα του.
Στην
Καινή Διαθήκη τώρα, ο ίδιος ο Χριστός μας επισημαίνει πώς εκεί που
είναι ο θησαυρός μας εκεί θα είναι και η καρδιά μας και υπόσχεται πώς
όσοι είναι καθαροί στην καρδιά θα δουν Τον Θεό.
Δεν θα μπορούσαν λοιπόν να μη μας αφήσουν σχετικές βαθιές μαρτυρίες και οι Πατέρες της Εκκλησίας.
Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος
ονομάζει την καρδιά «ρίζα» των αισθήσεων. Λέει πως εκεί φυτρώνουν όλα
και τα πάθη και οι αρετές. Ο ίδιος περιγράφει την καρδιά που γνώρισε Τον
Θεό σαν μια φλόγα που καίει από συμπόνια για όλη την κτίση, ανθρώπους
και ζώα, φίλους και εχθρούς.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς
μιλά για την ανάγκη να ενωθεί ο νους με την καρδιά. Όταν ο νους
«κατεβαίνει» στην καρδιά, η προσευχή γίνεται αληθινή και ο άνθρωπος
γεμίζει φως.
Ο Άγιος Μάξιμος βλέπει
την πτώση ως διάσπαση του ανθρώπου: Νους, καρδιά και θέληση σκορπίζουν,
άλλα σκεφτόμαστε, άλλα ποθούμε, άλλα κάνουμε. Η θεραπεία κατ' εκείνον
είναι η συνάθροιση όλων αυτών στην καρδιά και η ενιαία στροφή τους προς
Τον Θεό. Αυτό το έργο το κάνει η αγάπη, που «συνάγει και ενώνει» τα
διεσπαρμένα. Έτσι, στην καρδιά ξαναβρίσκουμε την εσωτερική ενότητα και
προσφερόμαστε στον Θεό ως ένα πρόσωπο, ακέραιο.
Τέλος, ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος μιλά για το φως Του Χριστού που ανατέλλει μέσα στην καρδιά όταν αυτή καθαρίζεται με τη μετάνοια.
Αλλά και οι σύγχρονοι Άγιοι, ασχολήθηκαν με την καρδιά. Ο Άγιος Πορφύριος έλεγε: «Η σιωπή σου να είναι μυστική, στην καρδιά σου». Ο Άγιος Παΐσιος μιλούσε για τα δάκρυα που καθαρίζουν την καρδιά και για την ευχή ως «οξυγόνο της ψυχής». Ο Άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ έλεγε πως το μεγαλύτερο θαύμα είναι η ένωση Του Θεού με τον άνθρωπο μέσα στην καρδιά.
Ολ' αυτά δεν είναι θεωρίες, είναι τρόπος ύπαρξης. Και σήμερα που η καρδιά υποφέρει, που την σκληραίνει ο θυμός, που την ξεραίνει η μοναξιά, που την μπερδεύει ο θόρυβος, είναι πιο αναγκαίος από ποτέ. Στην εποχή μας τρέχουμε να μετρήσουμε τα πάντα με τις εξετάσεις όμως αφήνουμε την καρδιά αθεράπευτη. Και πώς θεραπεύεται η καρδιά; Με μετάνοια, με σιωπή, με συγχώρεση, με αγάπη. Δεν χρειάζονται μεγάλα πράγματα. Χρειάζονται μικρά, αληθινά. Ένα «συγνώμη». Ένα τηλεφώνημα. Ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη. Ένα χαμόγελο. Μια παρουσία. Μια ευχή. Μια σιωπή. Μια πράξη ελέους.
Καλές λοιπόν οι προτροπές σήμερα για πρόληψη. Σώζουν ζωές. Όμως η καρδιά δεν είναι μόνο να χτυπά. Είναι ν' αγαπά. Είναι να γίνεται κατοικία Θεού. Είναι να πλαταίνει τόσο που να χωρά μέσα της και Τον Αχώρητο Χριστό και όλον τον κόσμο. Και τότε, όπως λέει η Γραφή, όπως λέει κι ο Σολομώντας: «από την καρδιά ξεπηδά η ζωή».
Εύχομαι σε όλους καρδιά καθαρή, ζωντανή, φωτεινή. Καρδιά που συγχωρεί, που ευγνωμονεί, που προσεύχεται, που σηκώνει τον αδελφό. Καρδιά που γίνεται ενας μικρός ναός Του Θεού!