Γράφει ο Δημήτριος Βερδελής*
25η Μαρτίου του 1821: μία ημερομηνία που στο άκουσμά της ξυπνούν πολλά συναισθήματα και πολλές σκέψεις είτε τυπώνονται πάνω σε χαρτί, είτε διαπερνούν τον αέρα ως ομιλία. Ελευθερία, Πατρίδα, Πίστη είναι κάποιες από τις λέξεις, με τις οποίες συνδέεται αυτή η ημερομηνία και με τις οποίες σχετίζονται αυτές οι σκέψεις.
Τι είναι αυτό που σε κάνει να αποφασίζεις να μπεις σε έναν αγώνα που ίσως να σου στοιχίσει τη ζωή; Πολλά τα ερωτήματα. Λίγος ο χώρος για να απαντηθούν. Μεγάλης έκτασης οι απαντήσεις που θα δοθούν και νέες συζητήσεις θα προκύψουν.
Τι είναι η ελευθερία; Ένας πρόχειρος ορισμός θα ήταν «η δυνατότητα να ορίσεις τη ζωή σου, κατά το δυνατόν, όπως εσύ επιθυμείς.» Μέχρι το 1821 σε πολλά μέρη που ζούσαν οι Ρωμηοί και κατά μείζονα χρονικά διαστήματα δεν υπήρχε η δυνατότητα να οργανώσουν το βίο τους όπως αυτοί επιθυμούσαν. Η Θεία λατρεία και η Ελληνική λαλιά σε πολλές περιπτώσεις απαγορεύονταν και ο σεβασμός της θρησκευτικής ελευθερίας που υπάρχει στο Κοράνιο αντικαθίστατο από το παιδομάζωμα.
Την εποχή, λοιπόν, όπου όλα «τα ‘σκιαζ’ η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» στο δρόμο του Γένους βρέθηκαν κάποιοι φωτεινοί οδοδείκτες που έδωσαν τη ζωή τους «για του Χριστού την πίστη την Αγία» και έγιναν παράδειγμα προς μίμηση για όσους γενναίους και ζωντανούς έδωσαν τη ζωή τους «για της Πατρίδος την Ελευθερία».
Το γνωστότερο παράδειγμα νεομάρτυρα είναι ο Ισαπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Η ιστορία του είναι, λίγο ή πολύ, γνωστή σε όλους μας. Αγιορείτης, από τους πρώτους αποφοίτους της Αθωνιάδος σχολής πήρε εντολή από τον τότε Πατριάρχη Κων/πόλεως να κηρύξει το Ευαγγέλιο στους υπόδουλους Ρωμηούς σε όλον τον χώρο που σήμερα αποτελεί την επικράτεια της Ελλάδος. Μαζί με Εκκλησίες ήθελε να κτίζονται και σχολεία για να μαθαίνουν οι νέοι γράμματα όπως έλεγε ο ίδιος. Ο πατρο-Κοσμάς έδωσε τη ζωή του λόγω της συκοφαντίας των Εβραίων της Ηπείρου ότι υπέσκαπτε τα θεμέλια του Οθωμανικού κράτους, διότι επέμενε να λέει ότι οι Εβραίοι δεν τηρούν την αργία της Κυριακής στήνοντας παζάρια τις Κυριακές.
Άλλη μια περίπτωση νεομάρτυρα και παιδομάρτυρα είναι ο άγιος Ιωάννης ο Τουρκολέκας, ο οποίος γεννήθηκε το 1805 μ. Χ. Παιδί οικογένειας με Πίστη στο Χριστό, φιλοπατρία και συμμετοχή στους αγώνες του έθνους ο γιός του Σταματέλου Σταματελόπουλου και της Σοφίας, αδελφής της συζύγου του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη και αδελφός του Νικηταρά καταγόταν από το χωριό Τουρκολέκα της Αρκαδίας. Το 1816 σε ηλικία 11 ετών ο μικρός Ιωάννης συνόδευε τον πατέρα του και τον Αναγνώστη γιο του γνωστού αγωνιστή Ζαχαριά οι οποίοι πήγαιναν στα Κύθηρα αλλά λόγω κακοκαιρίας βρέθηκαν στη Νεάπολη της Λακωνίας εκεί συνελήφθησαν και διετάχθη από τον Βοεβόδα του Μυστρά ο αποκεφαλισμός και των τριών. Πρώτα αποκεφαλίστηκαν ο Σταματέλος και ο Αναγνώστης. Μετά πρότειναν στον μικρό Ιωάννη να αλλάξει την Πίστη του για να κερδίσει τη ζωή του. Ο μικρός Ιωάννης αρνήθηκε, αποκεφαλίστηκε και ως επιβεβαίωση της αγιότητας του το αίμα του σχημάτισε Σταυρό. Ο αποκεφαλισμός και των τριών έγινε στις 16 Οκτωβρίου 1816.
Μια σχετικά άγνωστη νεομάρτυρας είναι η αγία Ακυλίνα από το Ζαγκλιβέρι της Θεσσαλονίκης. Ο πατέρας της σκότωσε έναν Οθωμανό Τούρκο και για να μην τον τιμωρήσουν αυτός αλλαξοπίστησε. Οι Οθωμανοί ήθελαν όμως να αλλαξοπιστήσει και η οικογένειά του. Ούτε όμως η Ακυλίνα, ούτε η μητέρα της αλλαξοπίστησαν. Η αγία Ακυλίνα πέθανε μετά από πολυήμερο ραβδισμό σε ηλικία 19 ετών στις 27 Σεπτεμβρίου του 1764.
Πολλές ακόμη ιστορίες νεομαρτύρων υπάρχουν στο βιβλίο Νέο Μαρτυρολόγιο του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου. Αναζητήστε το για να μάθετε την ιστορία τους/μας γιατί αυτή οδήγησε σε όλα τα επαναστατικά κινήματα που έγιναν από την Άλωση μέχρι το 1821.
Εκτός από τους αγωνιστές του 1821 συνεχιστές των νεομαρτύρων υπήρξαν και πιο πρόσφατα στην ιστορία του Γένους. Η ΕΟΚΑ προτού συγκροτηθεί ως οργάνωση διδάχθηκε και διαμορφώθηκε μέσα στα κατηχητικά και είμαι σίγουρος ότι ο ανθός της Ελληνικής νεολαίας στην Κύπρο θα είχε ακούσει ότι στα χρόνια της σκλαβιάς υπήρξαν μάρτυρες και ήρωες για την Ελευθερία, για την Πίστη, για την Πατρίδα.
Όταν οι σημερινοί γονείς ψάχνουν πρότυπα για τα παιδιά τους είναι ανάγκη να γνωρίζουν τους νεομάρτυρες μας, τον Παύλο Μελά, τον Κυριάκο Μάτση, τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Οι νεομάρτυρές μας είναι οι ήρωες του Γένους, παραδείγματα αυταπάρνησης και ελευθερίας που πολλοί θέλουν να ξεχάσουμε στο όνομα ενός δήθεν εκσυγχρονισμού αλλά δεν πρέπει να τους ξεχάσουμε γιατί αυτοί μας δείχνουν το δρόμο του καλού αγώνα που πρέπει να αγωνίζεται κανείς για να τηρεί την πίστη του.
Εις έτη πολλά και καλό μας αγώνα συνΈλληνες.
«Τι κατόρθωμα κάνατε σαν έθνος μεγάλο που είστε;». «Πήγαμε στο φεγγάρι», μου απάντησε.
«Πόσο μακριά είναι;»,τον ρωτάω.
«Ας πούμε, μισό εκατομμύριο χιλιόμετρα», μου λέει.
«Πόσα εκατομμύρια ξοδέψατε,για να πάτε στο φεγγάρι;».
«Από το 1950 μέχρι τώρα, μου λέει, έχουμε ξοδέψει ποταμούς δολλαρίων».
«Στον Θεό πήγατε; τον ρωτάω.
Πόσο μακριά είναι ο Θεός;».
«Ο Θεός, μου λέει, είναι πολύ μακριά».
«Εμείς όμως,του λέω, μ ́ ένα παξιμάδι πάμε στον Θεό!».
Εμπειρίες από το Άγιον Όρος – Λεμεσού Αθανασίου
~ Όταν ήμουν στο Άγιον Όρος κάναμε ένα διάστημα στην Καψάλα, στην έρημο της Καψάλας – είναι περιοχή μεταξύ Καρυών Παντοκράτορος και Σταυρονικήτα• μια αγιασμένη περιοχή, έρημος, πανέμορφη, τότε στην εποχή μου ακόμα πιο γραφική, χωρίς δρόμους, χωρίς τίποτα.
Γεμάτη γεροντάκια, ερημίτες. Ήμασταν εκεί πάμφτωχοι, δεν μας ήξερε κανένας, ούτε κι εμείς ξέραμε κανένα. Αφού να σκεφτείτε μια φορά πήγα στη Δάφνη να πάρω κάποια γράμματα κι ήρθε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ελλάδος, κι είδαμε αστυνομίες, στρατό και μου λέει ένα γεροντάκι «πήγαινε, διάκο, ρώτα γιατί είναι αυτή όλη η αστυνομία εδώ». Λέω, «να πάω». Πάω και λέω «γιατί είναι η αστυνομία εδώ;»
Λέει «θα ’ρθει ο Σαρτζετάκης». Λέω, «ποιος είν’ αυτός;»! Λέω, «παππού, παππούλη, θα ’ρθει ο Σαρτζετάκης!». «Ποιος είν’ αυτός;» μου λέει. Λέω, «πού ξέρω κι εγώ;». Μου λέει, «πήγαινε ξαναρώτα». Πάω να ξαναρωτήσω τον αστυνομικό, μόνο που δεν με συνέλαβε! Λέω, «συγγνώμη, ποιος είναι ο Σαρτζετάκης;». Μου λέει, «τρελός είσαι;». Τίποτα, ιδέα δεν είχαμε!
Τέλος πάντων, κατά διαστήματα, όταν είχαμε κάποια πράγματα στον κήπο μας, λαχανικά ή κάποια άλλα τρόφιμα, ο γέροντας ετοίμαζε κάποιες σακουλίτσες με διάφορα πράγματα και τα παίρναμε στα γεροντάκια.
Ένα γεροντάκι απέναντί μου, μέσα σε μια χαράδρα, μέσα σε μια καλύβα, μόνος του, ο Σέργιος, τον έβλεπα κάθε βράδυ από το κελί μου που άναβε το καντηλάκι του με το καντηλοκέρι τη νύχτα, θεοσκότεινα, αλλά φαινόταν το κερί του, πήγα να του πάρω τρόφιμα. Μόνος του, γεροντάκι, πανέρημος ο τόπος, το καλύβι του μισογκρεμισμένο, πήγα να του πάρω τρόφιμα. Του λέω, «γέροντα, μ’ έστειλε ο γέροντας ο δικός μου να σου φέρω αυτά τα πράγματα». Ήταν μια σακούλα με πολλά πράγματα.
«Αχ, ευχαριστώ πάρα πολύ»! Λέει, «να πάρω ό,τι μου χρειάζεται…». Επήρε λίγο ψωμί, ένα μαρούλι, δυο-τρία πράματα, μου λέει, «φτάνουν αυτά για σήμερα»! Του λέω, «πάρε και τα υπόλοιπα. Για σένα τα’ φερα!». «Όχι, δεν τα θέλω, δεν μου χρειάζονται! Φτάνουν αυτά για σήμερα!» Του λέω, «πάρε να’ χεις και για αύριο»! Μου λέει, «αύριο έχει ο Θεός!» Λέω, «πάρε γέροντα, έχει ο Θεός, αλλά αφού ο Θεός σού τα’ στειλε!» «Ναι», λέει, «αλλά ο Θεός είπε τον άρτον ημών τον επιούσιον• δεν είπε και τον αυριανόν! Μου φτάνει ο σημερινός άρτος. Αύριο έχει ο Θεός». Του λέω, «πόσα χρόνια έχεις εδώ;» Μου λέει, «πενήντα έξι».
Πενήντα έξι (56) χρόνια ζούσε σ’ αυτό το καλυβάκι, έχοντας μόνο τον άρτον τον επιούσιον. Κι ο Θεός είχε γι’ αυτόν πάντοτε τον αυριανόν άρτον! Ουδέποτε αισθάνθηκε ο άνθρωπος αυτός αυτή την αγωνία. Μα τι μου λες τώρα, μέσα σ’ αυτή την έρημο, πώς θα βρεθεί ο αυριανός άρτος; Καμιά μέριμνα περί τούτου!
Μια άλλη φορά στα Καρούλια, πήγα να επισκεφθώ εκεί τους πατέρες, όταν ήμασταν στη Νέα Σκήτη, είχε ένα Σέρβο, παπα-Στέφανο, ο οποίος έμενε στα Καρούλια. Του λέω, «γέροντα, δεν φοβήθηκες να’ ρθεις εδώ, μέσα σ’ αυτά τα σπήλαια που κατεβαίνεις με αλυσίδες»; Μου λέει, «φοβήθηκα πάρα πολύ! Και την πρώτη μέρα που ήρθα είπα «τι έκανα κι ήρθα εδώ»! Όταν κατέβηκα εκείνο τον κατήφορο όλο κι εκείνους τους γκρεμούς όλους κι είχα μαζί μου ένα ψωμί και μια σακουλίτσα με ελιές, είπα «εντάξει, θα φάω το ψωμί σήμερα κι αύριο και μεθαύριο. Μετά;». Και μ’ έπιασε μεγάλη δειλία όταν είδα ότι δεν είχα τίποτε γύρω μου! Κατακόρυφα κάτω η θάλασσα κι εγώ μόνος μου εδώ!» «Κι έχω, μου λέει, εικοσιπέντε χρόνια που με δώ στην έρημο κι ο Θεός δεν με άφησε ποτέ! Και έχω ακόμα από το ψωμί εκείνο! Το φυλάω! Όχι μόνο δεν πρόλαβα να το φάω, έμεινε εκεί και δεν χάλασε κιόλας».
Βλέπει κανείς πώς ο Θεός προνοεί τον ταπεινό άνθρωπο, ο οποίος έμαθε αυτό το μεγάλο πράγμα, να τ’ αφήνει στα χέρια του Θεού• όλα! Αλλά έμαθε ότι όποιος τ’ αφήνει στα χέρια του Θεού, ο Θεός δεν μένει αδρανής, ο Θεός αναλαμβάνει την ευθύνη πλέον. Και τα έργα του Θεού είναι πολύ σημαντικότερα και πολύ σπουδαιότερα από τα δικά μας έργα.
Εσύ κάμε αυτό που μπορείς• κάμε ό,τι μπορείς, χωρίς ν’ αγχώνεσαι, χωρίς ν’ αγωνιάς, χωρίς να ταλαιπωρείσαι. Αφού κάνεις αυτό που μπορείς και η συνείδησή σου σού καταμαρτυρεί ότι «έκανα ότι μπορούσα, μέχρις εδώ! Από ‘δώ και κάτω δεν μπορώ να κάνω τίποτα!» Τότε παραδίδεις το θέμα, το πρόβλημα, το παιδί σου, την υγεία σου, τα οικονομικά σου, ό,τι έχεις που σε βαραίνει το παραδίδεις στα χέρια του Θεού. Και τότε πράγματι, εκεί ο Θεός εμφανίζεται!
Κι αν ακόμα αργήσουν να γίνουν τα πράγματα, όπως πιθανόν πρέπει να γίνουν, κι αν ακόμα φανεί ότι ο Θεός σιωπά και δεν ενεργεί και παραμείνει ο άνθρωπος μέσα στην εμπιστοσύνη του Θεού, τότε ο Θεός αποκαλύπτει πράγματι με θαυμαστό τρόπο τον εαυτό Του.
Κανένας, λέγει η Γραφή, κανένας δεν ήλπισε επί Κύριον και καταισχύνθηκε. Λέει ο Δαβίδ ένα ωραίο λόγο: «Εμβλέψετε, κοιτάξετε στις αρχαίες γενεές, βρέστε μου ένα άνθρωπο ο οποίος ήλπισε επί Κύριον και εντράπηκε. Ένας άνθρωπος να βρεθεί που να πει ότι εγώ, είχα την ελπίδα μου στον Χριστό κι ο Χριστός δεν ανταποκρίθηκε. Δεν με βοήθησε. Μ’ εγκατέλειψε!» Κανένας!
Βέβαια θα μου πεις ότι μπορεί να μην έγινε αυτό που ήθελα, μπορεί να μην έγινε αυτό που εγώ ζητούσα… Εάν όμως έχεις εμπιστοσύνη στον Θεό, θα δεις πως τελικά αυτό που έγινε, αυτό ήταν το καλύτερο.
Μην φοβάστε, είπε ο Χριστός, αυτούς που μπορούν να σας βλάψουν στο
σώμα, δηλαδή να σας σκοτώσουν. Να φοβάστε αυτούς που μπορούν να σας
βλάψουν στην ψυχή.
Όμως για να μας βλάψει κάποιος στην ψυχή θα πρέπει πρώτα εμείς να του το
επιτρέψουμε, αλλιώς κανείς δεν μπορεί να μας αλλοιώσει, να μας φθείρει
την πίστη, τον Θείο ζήλο. Κανείς δεν μπορεί -εάν δεν το επιτρέψουμε
εμείς- να μας ζημιώσει πνευματικά παρα μόνο εάν εμείς δώσουμε την
συγκατάθεσή μας.
———————
Οι άλλοι μπορούν να μας βλάψουν στο ποσοστό που εμείς είμαστε
δεσμευμένοι με τον κόσμο τούτο. Όσο πιο πολύ είμαι δέσμιος κάποιων
πραγμάτων τόσο πιο πολύ αισθάνομαι ότι με βλάπτει κάποιος που μου τα
στερεί. Βλέπετε τους μάρτυρες; τους τάζανε «τον ουρανό και τ’άστρα», για
να τους δελεάσουν και να αρνηθούν τον Χριστό όμως αυτοί ήταν ελεύθεροι
από κάθε τι επίγειο και κοσμικό· γι’αυτό και μένανε σταθερή στην πίστη
τους έως θανάτου.
———————
Εάν είμαι ελεύθερος από κάθε τι υλικό τότε εάν κάποιος μου αφαίρέσει
κάποιο αντικείμενο που χρησιμοποιώ δεν ταράσσομαι, δεν νιώθω ότι με
βλάπτει. Το ίδιο συμβαίνει με την υγεία μας, με πρόσωπα, με θέσεις κτλ.
———————
Ο χριστιανός φυσικά και ζει μέσα στον κόσμο και χρησιμοποιεί
αντικείμενα, συνδέεται με ανθρώπους και κατέχει κάποια θέση μέσα στην
κοινωνία. Όμως δεν πρέπει να είναι δέσμιος και δούλος κάποιου
αντικειμένου, προσώπου ή θέσης.
———————
Καλούμαστε να ζούμε όπως λέγει ο Άγιος Απόστολος Παύλος «ως μηδέν
έχοντες και πάντα κατέχοντες». Δηλαδή να ζούμε σαν να μην έχουμε τίποτα,
σαν να μην μας ανήκει τίποτα και γι’αυτό τα έχουμε τελικά όλα, γι’αυτό
και νιώθουμε πλήρεις, ελεύθεροι.
———————
Δυστυχώς όμως η ευτυχία μας καθορίζεται πολλές φορές από υλικά
αντικείμενα, από την άποψη των άλλων για εμάς, από την θέση που
κατέχουμε στην κοινωνία. Δηλαδή καθορίζεται η «επιτυχία» της ζωής μας
από πράγματα άψυχα και καταστάσεις φθαρτές, παροδικές και πολλές φορές
εμπαθείς και αμαρτωλές.
———————
Φυσικά και θα χρησιμοποιώ π.χ. το κινητό, εάν όμως χρησιμοποιώ το κινητό
για να αργολογώ, να πολυλογώ, να κατακρίνω, να χάνεται η ώρα μου σε
ανούσιες εφαρμογές και παιχνίδια…και καταλήγω να έχω εξάρτηση απ’αυτό,
τότε το κινητό γίνεται ένα αντικείμενο που με χωρίζει από τον Χριστό και
με βλάπτει λόγω της δικής μου κακής και αδιάκριτης χρήσης. Και η
εξάρτησή μας φαίνεται εάν χαλάσει ή εάν κάποιος μας το πάρει· τότε
νιώθουμε ότι ο άλλος μας βλάπτει διότι μας στερεί κάτι που έχουμε
ανάγκη. Όμως τελικά έαν σκεφτούμε λογικά θα δούμε ότι δεν το έχουμε
ανάγκη. Μπορούμε να ζήσουμε κι χωρίς αυτό. Μπορούμε να σωθούμε και χωρίς
αυτό! Μπορεί να μας εξυπηρετεί και να διευκολύνει την ζωή μας κάποιες
φορές, όμως δεν το έχουμε ανάγκη για να νιώθουμε πλήρης, ευτυχισμένοι.
Εάν νιώθουμε έτσι, σημαίνει ότι το αντικείμενο αυτό έχει γίνει το κέντρο
της ζωής μας. Και ο Χριστός; Πουθενά. Στην καλύτερη περίπτωση Τον
βάζουμε σε κάποια γωνιά της ζωής μας και θα Τον θυμηθούμε μόνο στα
δύσκολα.
———————
Κανείς λοιπόν δεν μπορεί να μας κάνει κακό εκτός από τον εαυτό μας. Εάν
έχω παραδοθεί πλήρως στον Θεό, τί κακό μπορεί να με κάνει ο άλλος; Το
μεγαλύτερο θεωρούμενο κακό είναι να με σκοτώσει. Μ’ αυτό αντί για κακό
θα είναι ευεργεσία για τον άνθρωπο που ζει και αναπνέει για τον Χριστό.
Εάν όμως είμαστε κολλημένοι σ’αυτήν την ζωή τότε το κάθε τι -ακόμα και
μικρό- το αντιμετωπίζουμε ως μεγάλο κακό, απειλή και κατάρα. Θλιβόμαστε
με το παραμικρό διότι δεν έχουμε την χαρά που γεννάται στις ψυχές που
ζούνε με τον Χριστό. Μπορεί να ζούμε χριστιανικά αλλά επιφανειακά,
τηρώντας κάποιους κανόνες, όμως δεν ζούμε παραδομένοι πλήρως στην
Πρόνοια του Θεού γι’αυτό και αντί να στηρίζουμε την χαρά μας στην
παρουσία του Χριστού στην ζωή μας, στηρίζουμε την χαρά μας, στο κινητό
μας, στο αυτοκίνητό μας, στην υγεία μας, στο παιδί μας, στην δουλειά
μας, στα λεφτά μας, στην σχέση μας κτλ. Γι’αυτό κι αν κάτι απ’ όλα αυτά
«στραβώσει» αγωνιούμε, θλιβόμαστε, τα χάνουμε, απελπιζόμαστε, πολλές
φορές οργιζόμαστε που δεν μας ήρθαν τα πράγματα όπως θέλαμε.
———————
Κανείς και τίποτα δεν μπορεί να μας βλάψει εάν ζούμε έχοντας στο κέντρο
της ζωής μας τον Χριστό, διότι τότε δεν είμαστε δέσμιοι από τίποτα το
κοσμικό κι ας ζούμε μέσα στον κόσμο· είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε ώστε
να ζήσουμε, είμαστε δούλοι Χριστού γι’αυτό και είμαστε πλήρως ελεύθεροι.
Τίποτα δεν νιώθουμε ως απειλή, εκτός από τον εγωισμό μας που
παραμονεύει να μας ρίξει στην αμαρτία, στο βόλεμα, στην κενοδοξία, στην
ματαιοδοξία, στην τρυφή των επίγειων απολαύσεων. Η μεγαλύτερη απειλή
είναι να ξεχάσουμε ότι είμαστε παροδικοί σ’αυτή τη ζωή.
———————
Γι’αυτό και κάποιοι μακάριοι άνθρωποι που αγάπησαν τον Χριστό, όχι με τα
λόγια αλλά το απέδειξαν με την ζωή τους, καλωσόριζαν τους κλέφτες ως
ανθρώπους που θα τους ξελαφρώσουν από τα περιττά πράγματα, αντιμετώπιζαν
τους συκοφάντες τους ως κόλακές τους, βλέπανε τους δημίους τους ως
ευεργέτες τους.
———————
Τίποτα δεν μπορεί να μας βλάψει. Κανείς δεν μπορεί να μας βλάψει. Αρκεί
να ζούμε αυτό που λέγει και πάλι ο Άγιος Απόστολος Παύλος: «ου γαρ
έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν, αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν». Δηλαδή,
αδελφοί μου τελικά δεν έχουμε… δεν είμαστε δέσμιοι καμίας επίγειας πόλης
(οικογένειας, πατρίδας, υλικών πραγμάτων, προσώπων) αλλά ζητούμε την
μέλλουσαν πόλην, δηλαδή ζητούμε, είμαστε δέσμιοι στην ελπίδα της αιωνίου
Βασιλείας των Ουρανών. Εάν δεν το αποδεχτούμε αυτό, τότε πάντα θα
νιώθουμε απειλούμενοι και θα στεναχωριόμαστε με το παραμικρό.
———————
Όλα είναι καλά και ευλογημένα στην ζωή μας. Όμως τίποτα δεν πρέπει να
μπαίνει πάνω από τον Χριστό, πάνω από τον πόθο μας να ενωθούμε για πάντα
μαζί Του. Μόνο τότε από τα χείλη μας, από την καρδιά μας θα βγαίνει ένα
γνήσιο «Δόξα τω Θεώ», τότε που θα έρχεται στην ζωή μας κάποια ευλογία
αλλά και τότε που θα έρχεται στην ζωή μας μια απρόσμενη δοκιμασία.
Αρχιμ. Παύλος Παπαδόπουλος
Αδελφοί Χριστιανοί Έλληνες, τα παθήματα ας μας γίνουν μαθήματα, ας στοχασθούμε καλώς τι ήταν κάποτε η Ελλάς και τι είναι σήμερα. Ήταν μία μεγάλη, ισχυρή αυτοκρατορία και σήμερα κατάντησε ένα μικρό, φτωχό, ασθενές βασίλειο, πού δεν μπορεί να ζήσει.
Δεν του έμεινε τίποτε παρά μάταιη καύχηση στους πολλούς των Ελλήνων, ότι είναι Έλληνες απόγονοι των μεγάλων σοφών και Αγίων και των μεγάλων ηρώων της Ελλάδος, και μία μάταιη και ψευδής ελπίδα…
Οι Έλληνες, εάν σμικρύνθηκαν, εξουθενώθηκαν και βασανίστηκαν περισσότερο από άλλα έθνη, αυτό το έπαθαν για τις πολλές αμαρτίες τους, όπως λέγει το Πνεύμα το Άγιο διά του σοφού Παροιμιαστού: «Ελαττονούσι φυλάς αμαρτίαι, δικαιοσύνη δε υψοί έθνος». Έπαθαν για την απομάκρυνσή τους από τον Θεό. Το έπαθαν για την υπερηφάνειά τους, τον φθόνο, τις αντιζηλίες, τις διαιρέσεις και λοιπές αμαρτίες. «Πάσα βασιλεία καθ’ εαυτήν μερισθείσα ερημούται» (Ματθ. 12:25).
Έλληνες αδελφοί, τα παθήματα ας μας γίνουν μαθήματα. Όταν οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου Κωνσταντίνοι, Θεοδόσιοι, Λέοντες, Ιουστινιανοί, Ηράκλειοι, και περισσότερο από αυτούς ο λαός και ο κλήρος ευσεβούσαν και ήσαν ενωμένοι με τον Θεό και μεταξύ τους με την καθαρή και γνήσια αγάπη, ανθούσε η βασιλεία τους, στερεώνονταν και νικούσαν τους εχθρούς τους, διότι είχαν μαζί τους τη συμμαχία του Θεού, ο Οποίος βοηθεί και φυλάσσει τους αγαπώντας Αυτόν και πάντας τους αμαρτωλούς εξολοθρεύει. Αλλά και κατά τον Τουρκικό, Βαλκανικό και Ιταλικό πόλεμο, όταν οι Έλληνες ήσαν όλοι ενωμένοι με τον Θεό, επιτέλεσαν θαύματα. Όσες φορές, όμως, απομακρύνονταν από τον Θεό και διΐσταντο μεταξύ τους, εξολοθρεύονταν.
Έλληνες αδελφοί, «στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου» και ας προσέξουμε, διότι θα καταστραφούμε τελείως, όχι τόσο από τους εχθρούς μας, όσο από τους εαυτούς μας. Εάν εξακολουθήσουμε αυτή την πορεία, να δάκνουμε ο ένας τον άλλον, αναπόφευκτα θα αναλωθούμε αναμεταξύ μας. Αλλά και ο Θεός μάς οργίσθηκε, διότι δεν Τον ακούμε, αλλά Τον υβρίζουμε, Τον βλασφημούμε και Τον καταφρονούμε.
Έλληνες, η πατρίδα μας η Ελλάς πάσχει, κινδυνεύει, καταστρέφεται. Η Ελλάς, έτσι όπως βαδίζουμε, όχι, όχι, δεν θα ζήσει. Η Ελλάς θα σβήσει, ή θα ζήσει ακόμη λίγο κακώς, το λέω με πόνο και θλίψη της καρδιάς μου. Είναι αδύνατο, αδύνατο να διαψευσθεί ο Θεός.
Μία μόνη ελπίδα μας απομένει, εάν θέλουμε και εμείς να σωθούμε από τον κίνδυνο και η Πατρίδα μας να ζήσει: να μετανοήσουμε, να επιστρέψουμε στον Θεό, να ρίξουμε το παρελθόν στη λήθη, να σφιχταγκαλιασθούμε σαν αγαπημένοι αδελφοί, να συνδεθούμε όλοι με τον σύνδεσμο της αγάπης και να ενωθούμε όλοι.
Όταν μετανοήσουμε, επιστρέψουμε στον Θεό και ενωθούμε, τότε και εμείς οι Έλληνες θα σωθούμε και η Πατρίδα μας όχι μόνο θα ζήσει, άλλα και θα αυξηθεί, θα τιμηθεί, θα δοξασθεί, θα κραταιωθεί, θα υψωθεί και θα μεγαλυνθεί. Υπόσχομαι και εγγυώμαι, το πιστεύω και ελπίζω, το ομολογώ και κηρύττω, διότι το γνωρίζω από τα ανωτέρω παραδείγματα και από άλλα πολλά, τα οποία αναφέρουν οι ιστορίες, αλλά και από το παράδειγμα των αγίων Αποστόλων.
Δώδεκα ήσαν οι άγιοι Απόστολοι τού Χριστού, αλλ’ επειδή ήσαν ενωμένοι με τον Θεό με την θερμή προς Αυτόν πίστη και αγάπη, υπέταξαν όλα τα έθνη στον Χριστιανισμό, και καυχώμενοι έλεγαν: «Αύτη εστίν η νίκη η νικήσασα τον κόσμον, η πίστις ημών» (Α’ Ιω. 5:4). Το πιστεύω, διότι «ει ο Θεός υπέρ ημών, τις καθ’ ημών;» (Ρωμ. 8:31).
Πότε δε ο Θεός είναι μαζί μας; Όταν είμαστε συνδεδεμένοι με τον σύνδεσμο της αγάπης, της ειρήνης και της ομόνοιας· όταν ολοψύχως και ολοκαρδίως αγαπούμε Αυτόν, διότι «ό Θεός αγάπη εστί, και ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ» (Α’ Ιω. 4:16), και ο Οποίος είναι δυνατός να συντρίψει, ως σκεύη κεραμέως, όλους τους ορατούς και αοράτους εχθρούς μας.
Αγάπη για όλους θ’ αποκτήσετε:
α. αν το σκέπτεστε αυτό τακτικά
β. αν ποτίζετε την ψυχή σας με το λόγο του Θεού.
γ. αν προσεύχεσθε για όσους σας αγαπούν και για όσους σας λύπησαν και για όσους σας εχθρεύονται
δ. αν προσπαθείτε να συγχωρείτε όλους όσους σας βλάπτουν ή κακολογούν.
ε. αν κάνετε το καλό και σε όσους δεν νιώθετε συμπάθεια
στ. αν αποφεύγετε το κουτσομπολιό και δεν βγάζετε στο φανερό τα ελαττώματα και ότι κακό έκαναν οι άλλοι
ζ. αν φροντίσετε να θυσιάζετε την άνεσή σας και αν ακόμη είσθε κατάκοπη.
η. αν μάθετε να κάνετε ευχαρίστως κάποιες θυσίες δικαιωμάτων σας όπως π.χ ανάπαυση, ύπνος, ψυχαγωγία, ευχάριστη συνάντηση κλπ, για να εξυπηρετήσετε κάποιον όχι ευχάριστον άνθρωπον, ίσως απαιτητικόν, εγωιστήν ή αχάριστον
θ. Να ζητάτε το δώρο της αγάπης από τον Κύριον!
Μερικοί βασανίζονται από τριών ειδών προβλήματα. Από εκείνα που είχαν κάποτε. Από εκείνα που έχουν τώρα και από εκείνα που περιμένουν ότι θα έχουν.
Οι λύπες, βέβαια, θα έρθουν, αλλά τι θα κερδίσουμε, αν βιαστούμε και τρέξουμε να τις προϋπαντήσουμε;
Θα έχουμε αρκετό καιρό να λυπηθούμε, όταν έρθουν. Στο μεταξύ ας ελπίζουμε για καλύτερα πράγματα και ας μένουμε σταθεροί ως το τέλος.
Άφησε το παρελθόν στο έλεος του Θεού, το παρόν στην αγάπη Του και το μέλλον στην Πρόνοιά Του.
Αββά Ησύχιου
Ζητά, λοιπόν, από το Θεό να του αποκαλύψει τα μυστήρια της άλλης ζωής, καθώς και τι γίνεται την ώρα που πεθαίνει ο άνθρωπος.
Βλέπει πολλές και σημαντικές αποκαλύψεις για τις οποίες τον βλέπουν οι μαθητές του να αναστενάζει πικρά και να κλαίει γοερά.
Στις επίμονες παρακλήσεις των μαθητών του να τους πει έστω κάποια λίγα πράγματα από τις ουράνιες αυτές αποκαλύψεις, εκείνος, για να τους ωφελήσει πνευματικά να μην αμελούν καθόλου για τη σωτηρία της ψυχής τους, έλεγε:
-Οι δαίμονες απαγγέλουν εις βάρος μας πλήθος κατηγορίες από τα πολλά σφάλματα που κάνουμε και προσπαθούν να πάρουν από τα χέρια των αγγέλων την τρομοκρατημένη ψυχή μας.
Αλλοίμονο στον άνθρωπο εκείνο που έζησε σ’ αυτή τη ζωή με ασέβεια και περιφρόνηση του θείου θελήματος, ακολουθώντας μονάχα τις συμβουλές των δαιμόνων!
Ένας τρομερός γίγαντας, απαίσιος στην όψη, που έφτανε μέχρι τα σύννεφα, τέντωνε τα χέρια του και προσπαθούσε να πιάσει τις ψυχές εκείνες που ανέβαιναν πετώντας στον ουρανό!
Άλλες τις έπιανε αμέσως και τις έριχνε στο σκοτεινό Άδη, άλλες όμως του ξέφευγαν, γιατί πετούσαν με τα φτερά της πίστης, της αγάπης και των καλών έργων που έκαναν σ’ αυτή τη ζωή και κυρίως της ελεημοσύνης. Τότε έτρεμε από θυμό και οργή ο σατανάς που τις έχανε.
Γι’ αυτό παιδιά μου, με βαθιά ταπεινοφροσύνη και μετάνοια για τα αμαρτήματα σας που καίει το δαίμονα και παραλύει τη δύναμη του, αγωνίζεστε τον καλό αγώνα της πίστης και της αρετής για να αξιωθείτε της αιώνιας ζωής και της ευτυχίας του Παραδείσου.
Γιατί είναι εντελώς αδύνατο να εξομοιωθεί η εμπαθής ζωή προς τη φύση που δεν επιδέχεται πάθη.
Αν όμως μόνο ο Θεός είναι μακάριος, όπως λέει ο Απόστολος (Α’ Τιμ. 6,15), κι η συμμετοχή του ανθρώπου στη μακαριότητα γίνεται με την εξομοίωση προς τον Θεό, τότε η μίμηση είναι αδύνατη.
Συνεπώς η μακαριότητα είναι κάτι το άφθαστο για τον άνθρωπο. Κι όμως, υπάρχουν ορισμένες ιδιότητες του Θεού που μπορούν, όσοι θέλουν, να τις μιμηθούν. Ποιές είναι αυτές; Νομίζω ότι ο Κύριος ονομάζει πτωχεία του πνεύματος τη θεληματική ταπεινοφροσύνη.
Αν δεν μπορείς να νηστεύεις, αν δεν μπορείς να αγρυπνείς, αν δεν μπορείς να κάμεις φιλανθρωπία διότι είσαι φτωχός…
αν δεν μπορείς να εκριζώσεις τα πάθη σου, διότι δεκαετίες έχουν ριζωθεί στα σπλάχνα σου, και έχουν γίνει δευτέρα φύση…
Aν δεν μπορείς να εκριζώσεις το μίσος, τον φθόνο, τη ζηλοφθονία, τη χαιρεκακία, τον φόβο, την καχυποψία, τη λύπη, τη φιληδονία, την επαίσχυντη επιθυμία, τον φόβο του θανάτου, τη φιλαυτία και την αγάπη των ωραίων και απολαυστικών φαγητών… τη λιποψυχία και τη νευρικότητα, που η εκρίζωση όλων αυτών προϋποθέτει χρόνο πολύ και θέληση ισχυρή, και δυνάμεις πολλές και κακουχίες και ταλαιπωρίες του σώματος ουκ ολίγες, όμως απόκτησε μια εύκολη αρετή που θα σε βοηθήσει σιγά-σιγά να απαλλαγείς από όλα σου τα πάθη.
Απόκτησε την αρετή που θα σε βοηθήσει να χαλιναγωγήσεις και να ελέγξεις όλες σου τις επιθυμίες.
Θα σε βοηθήσει να γίνεις σιγά-σιγά δοχείο των μυρωμάτων και δωρεών του Αγίου Πνεύματος, το οποίο ως φωτιά, και πυρκαγιά άσβεστη, και κεραυνός…θα σου κατακάψει τα πάθη και θα λύσει τα δεσμά της αμαρτίας και θα σου λυώσει τις αλυσίδες όλων των ορέξεων και ορμών πανίσχυρων και ακατανίκητων…
Απόκτησε και αγάπησε τη μητέρα όλων των αρετών, τη σιωπή…
Η σιωπή είναι θεοπρεπής τρόπος λατρείας του Θεού. Το θείον δια της σιωπής λατρεύεται, μας λέει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης. Με τη σιωπή λατρεύουμε τον Θεό. Ο σιωπηλός είναι πάντοτε σε θέση λατρείας του Θεού, είναι ο προσευχόμενος άνθρωπος και υπεράνω του προσευχομένου ανθρώπου.
Η σιωπή είναι η προσευχή των προσευχών. Το ευώδες άρωμα που εναποθέτει ο άνθρωπος στο υποπόδιο του θρόνου του παντοδυνάμου Θεού.
Η τροφή της ψυχής και η υγεία της ψυχής. Η σιωπή οξύνει την διάνοια, γεννάει σκέψεις και λογισμούς θεοσεβείς, ειρηνεύει τα σπλάχνα. φέρνει τη χαρά, διώχνει τη λύπη, ειρηνεύει τους ανθρώπους και σε συμφιλιώνει με τον εαυτό σου και με ολόκληρο τον κόσμο.
Ο σιωπηλός ανακαλύπτει και απολαμβάνει την ομορφιά της δημιουργίας, την ομορφιά της βροχής, του χιονιού, της ανατολής και της δύσεως του ήλιου. Την ομορφιά της ανοίξεως, του φθινοπώρου, του χειμώνα, του καλοκαιριού. Με τη σιωπή απολαμβάνεις τις απέραντες αφροστεφανωμένες θάλασσες, τις ερημικές βραχονησίδες, τα πανύψηλα χιονοστεφανωμένα βουνά, τις καταπράσινες πεδιάδες, τα γυαλιστερά ποτάμια και κάθε μορφή ζωής που υπάρχει μέσα σ’ αυτά.
Ο καλλιτέχνης στη σιωπή εργάζεται. Ο γλύπτης, ο ζωγράφος, ο ποιητής, ο στοχαστής.
Ο ευεργέτης στη σιωπή εργάζεται. Ο καλός χειρούργος, που πολλές ώρες χειρουργεί έναν βαριά άρρωστο, έναν βαριά τραυματία και δίνει υγεία και ζωή, στη σιωπή εργάζεται. Ο εφευρέτης, ο οικοδόμος πολιτισμού στη σιωπή επιτυγχάνουν τους υψηλούς τους στόχους.Η σιωπή ειρηνεύει τους ανθρώπους και τους λαούς. Φέρνει την αγάπη στους συζύγους, την ομόνοια στους συνεργαζόμενους. Απόκτησε τη σιωπή, έστω πειραματικά, δοκιμαστικά, και θα δεις τους ευγενικούς, τους γλυκύτατους καρπούς της…
Όταν τους γευτείς, θα αποφασίσεις να διαφυλάξεις τη σιωπή σ’ όλη σου τη ζωή και να γίνεις ένας σιωπηλός και εσωτερικός άνθρωπος…
Η σιωπή
† Αρχιμ. Σεραφείμ Δημόπουλου
Άγιος Εφραίμ ο Σύρος: Η Εκκλησία δεν είναι συνάθροιση Αγίων, αλλά πλήθος μετανοημένων αμαρτωλών...
…Ελάτε λοιπόν, ας πέσουμε στα πόδια Του κι ας εξομολογηθούμε τις αμαρτίες μας. Δόξα στη φιλανθρωπία Του. Δόξα στη μακροθυμία Του. Δόξα στην αγαθότητα και τη συγκατάβασή Του. Δόξα στην ευσπλαχνία Του. Δόξα στη βασιλεία Του. Δόξα και τιμή και προσκύνηση στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
*****
…Ας μην απελπιστούμε, αδελφοί μου, για τη σωτηρία μας. Αμαρτήσαμε; Ας μετανοήσουμε. Μύριες φορές αμαρτήσαμε; Μύριες φορές ας μετανοήσουμε. Για κάθε έργο αγαθό χαίρεται ο Θεός, εξαιρετικά όμως χαίρεται για μία ψυχή που μετανοεί.
Κώστας Νούσης
Τη δεύτερη Κυριακή των Νηστειών η Εκκλησία μας ορίζει να τιμάται η μνήμη του οσίου πατρός ημών Γρηγορίου του Παλαμά. Και αυτό δεν είναι διόλου τυχαίο.
Όπως γνωρίζουμε, στις ησυχαστικές συνόδους του 14ου αι. ο Παλαμάς πρωτοστάτησε και συνέτριψε τις λατινικές πλάνες και φλυαρίες, επιβάλλοντας τον ησυχασμό ως αρχέγονη και γνήσια ορθόδοξη ασκητική πρακτική που οδηγεί στη θέωση.
Η Εκκλησία με αυτήν την επιλογή της θέλει να υπογραμμίσει κυρίως την ιδιοπροσωπία της, την ταυτότητά της έναντι των λοιπών χριστιανικών ομολογιών, των και ως αιρετικών πλέον καταταχθεισών. Και ποια είναι αυτή η ιδιάζουσα ταυτοπροσωπία της; Ο ορθόδοξος ησυχασμός.
Υπάρχει μια μεγάλη παρεξήγηση ότι η μοναστική ζωή και ο ησυχασμός, με τον οποίο κυριότατα συνδέεται, δεν έχουν σχέση με την κοσμική ζωή των πολλών χριστιανών. Αυτό είναι πλάνη.
Το Ευαγγέλιο δεν έχει επίπεδα εφαρμογής. Απλά, οι δυνατότητες εκάστου χριστιανού και οι ποικίλες προαιρέσεις οδήγησαν σε διάφορους τρόπους βίωσης της χριστιανικής άσκησης, άλλοτε αυστηρότερες και άλλοτε πιο χαλαρές. Αυτή την ποικιλία ευλόγησε και το Πνεύμα το Άγιο, μοιράζοντας αναλόγως τα σχετικά χαρίσματα κλήσεων μέσα στην Εκκλησία.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι υπάρχει χαώδης διαφορά μεταξύ ενός μοναχού και ενός κοσμικού χριστιανού, ενός ερημίτη και ενός εγγάμου, διότι η ουσία της χριστιανικής ζωής είναι κοινή: η απόκτηση της Χάρης του Αγίου Πνεύματος, η οποία οδηγεί στη Βασιλεία του Θεού.
Ως Ησυχασμός ορίζεται η προσπάθεια του χριστιανού μέσα σε συνθήκες εσωτερικής και εξωτερικής ησυχίας να ενωθεί με τον Χριστό δια της νοεράς προσευχής και της καθόδου – ενώσεως του νου με την καρδιά. Φτάνοντας με τη βοήθεια της Χάρης ο άνθρωπος στο σημείο αυτό, ορά και με τους σωματικούς οφθαλμούς την άκτιστη θεία ενέργεια-Φως: με αυτόν τον τρόπο ενώνεται ο άνθρωπος οντολογικά με την Αγία Τριάδα και έτσι θεώνεται, τουτέστιν αποκτά τη δυνατότητα της θείας κοινωνίας από τώρα, κυρίως όμως μετά την ανάσταση των νεκρών, στην προσδοκώμενη αιώνια Βασιλεία του Κυρίου.
Μπορεί να ζήσει, ωστόσο, ησυχαστικά ο κάθε χριστιανός; Ιδιαίτερα ο έγγαμος, ο γεμάτος από τις μέριμνες και τα άγχη της καθημερινότητας και μέσα στην ταραχή των μεγαλουπόλεων; Φυσικά και ναι.
Ίσως όχι στον βαθμό ενός ερημίτη, ωστόσο στα δικά του μέτρα. Έχουν καταγραφεί πολλές θεοπτικές εμπειρίες απλών λαϊκών πιστών, που ούτε θα μπορούσε κανείς να διανοηθεί κρίνοντας τα πράγματα εξωτερικά και επιδερμικά.
Οι μεγάλοι άγιοι της Εκκλησίας, κατά τη συντριπτική πλειοψηφία τους ησυχαστές, προτρέπουν διαχρονικά τους πιστούς (αδιακρίτως) να ασκούν τη νοερά προσευχή.
Το πρόβλημα δημιουργείται όταν κάποιος προχωρήσει στην πνευματική αυτή εργασία αδιάκριτα και αυθαίρετα, οπότε εμφιλοχωρεί κίνδυνος πλάνης και δαιμονισμού. Για τον λόγο αυτόν απαγορεύεται να εισδύσει κάποιος στα ενδότερα της προσευχής αυτής χωρίς πνευματικό καθοδηγητή. Τα σχετικά εκκλησιαστικά βιβλία δεν επαρκούν, διότι ελλοχεύει και πάλι κίνδυνος παρερμηνείας τους.
Το ιδιάζον χαρακτηριστικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του τρόπου ζωής των μελών της είναι η ησυχαστική άσκηση. Αυτό καταδεικνύει η εορτή της Κυριακής του Οσίου Γρηγορίου. Αυτό καταθέτουν παλαιοί και σύγχρονοι άγιοι, όπως υπογράμμιζε ο όσιος γέροντας της Λάρισας αρχιμ. Σεραφείμ Δημόπουλος (+2008).
Η νηστεία σε συνδυασμό με την προσευχή – κυρίως τη νοερά – και τη συμμετοχή στα Μυστήρια – ειδικά τη Θεία Ευχαριστία – αποτελεί – σε συμπόρευση επίσης με την τήρηση των θείων εντολών – τον μόνο θεόθεν δεδομένο – άρα και μόνο σίγουρο και δοκιμασμένο – τρόπο θεοποίησης – ήτοι σωτηρίας – του αμαρτωλού και αμαρτάνοντος ανθρώπου.
Η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση είναι τα τρία στάδια μέσα από τα οποία περνάει αναπόφευκτα όποιος ζει ησυχαστικά. Αυτός είναι και ο μοναδικός σκοπός της ζωής μας ως Χριστιανών.
Δυστυχώς, επικρατεί και στην (ακαδημαϊκή κυρίως) θεολογία μας ένα αντιησυχαστικό πνεύμα κατ’ επίδρασιν κυρίως του ρωμαιοκαθολικισμού, του προτεσταντισμού και της μεταμοντέρνας εκκοσμίκευσης.
Το μεταπατερικό αυτό πνεύμα συνιστά αλλοίωση της ορθόδοξης αυτοσυνειδησίας. Όποιος θέλει να λέγεται και να είναι τωόντι Ορθόδοξος, θα πρέπει να ζει ησυχαστικά, επιδιώκοντας τη δια της προσευχής ένωση με τον Τριαδικό Θεό.
Ο χριστιανισμός δεν πρέπει να κατέβει στο επίπεδο του κοινωνισμού, μέσα από λαθεμένες ιεραποστολικές και φιλανθρωπικές στοχεύσεις. Και αυτά χρειάζονται, αλλά πρέπει να απορρέουν από τον ησυχαστικό τρόπο ζωής και θεολογίας. Ειδάλλως εκπίπτουν σε αλλότριες – αλλόδοξες και αιρετικές μορφές χριστιανισμού.
Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου
Εάν δεν ήταν το άγιο Πνεύμα, δε θα υπήρχαν στην Εκκλησία ποιμένες και διδάσκαλοι. Γιατί και αυτοί γίνονται από το άγιο Πνεύμα, καθώς και ο Παύλος λέγει˙ «Στο πνευματικό σας ποίμνιο σας τοποθέτησε το άγιο Πνεύμα ποιμένες και επισκόπους».
Βλέπεις ότι και αυτό γίνεται από το άγιο Πνεύμα;
Εάν δεν είχε το άγιο Πνεύμα ο κοινός αυτός πατέρας και διδάσκαλος, όπου πριν από λίγο ανέβηκε στο ιερό αυτό βήμα και σας ευχήθηκε όλους ειρήνη, δε θα του λέγατε όλοι μαζί, «Και στο δικό σου Πνεύμα». Γι’ αυτό όχι μόνο όταν ανεβαίνει στο βήμα, ούτε μόνο όταν σας ομιλεί, ούτε μόνο όταν προσεύχεται για σας του λέγετε αυτά τα λόγια, αλλά και όταν στέκεται κοντά σ’ αυτήν την αγία Τράπεζα, όταν πρόκειται να προσφέρει τη φοβερή εκείνη θυσία˙ γιατί οι μυημένοι γνωρίζουν αυτό που λέγω.
Δεν αγγίζει τα δώρα που βρίσκονται μπροστά του προτού να σας ευχηθεί να έχετε τη χάρη του Κυρίου και σεις να του πείτε, «Και στο δικό σου Πνεύμα», και με την απάντηση αυτή υπενθυμίζετε στον εαυτό σας, ότι αυτός που είναι κοντά στην αγία Τράπεζα δεν κατορθώνει τίποτε, ούτε είναι ανθρώπινα κατορθώματα τα προσφερόμενα δώρα, αλλά η χάρη του αγίου Πνεύματος, που είναι παρούσα και πετά επάνω απ’ όλους, ετοιμάζει τη μυστική εκείνη θυσία.
Γιατί, αν και άνθρωπος είναι αυτός που βρίσκεται εκεί, ο Θεός όμως είναι εκείνος που ενεργεί με τον άνθρωπο. Μην προσέχεις λοιπόν στον άνθρωπο που βλέπεις, αλλά προσπάθησε να καταλάβεις την αόρατη χάρη του Θεού. Τίποτε δεν είναι ανθρώπινο από αυτά που γίνονται στο ιερό αυτό βήμα. Εάν δεν ήταν παρόν το άγιο Πνεύμα, δε θα ιδρυόταν η Εκκλησία˙ αφού όμως υπάρχει η Εκκλησία, είναι ολοφάνερο ότι είναι παρόν το άγιο Πνεύμα.
«Χαίρε εσύ που είσαι το καύχημα των Πατέρων της Εκκλησίας, το στόμα των θεολόγων, που μέσα σου κατοικεί η κατά Θεόν ησυχία, το σπίτι της σοφίας, η κορυφή των διδασκάλων της πίστης, το πέλαγος του λόγου, όργανο της ζωής του Χριστού στην πράξη, η κορυφή της θεωρίας, της θέασης του Θεού, εσύ που θεραπεύεις και τις ανθρώπινες ασθένειες, χαίρε εσύ που είσαι ναός του Αγίου Πνεύματος, και όσο ζούσες και τώρα που έχεις πεθάνει, Πάτερ Γρηγόριε»
«Περί το 1316 ο Γρηγόριος ο Παλαμάς έλαβε την απόφαση να εγκαταλείψει την ματαιότητα του κόσμου και κατέφυγε στο Άγιον Όρος. Γυμνασμένος παιδιόθεν να βάζει σε πράξη θεμελιώδεις αρετές όπως η υπακοή, η ταπεινοφροσύνη, η πραότητα, η νηστεία, η αγρυπνία και οι διάφορες σκληραγωγίες που επιτρέπουν την καθυπόταξη της σαρκός στο πνεύμα, ο νέος έκανε γρήγορα προόδους στην άσκηση της προσευχής. Νυχθημερόν απευθυνόταν απαύστως προς τον Θεό με λυγμούς λέγοντας: ‘Φώτισόν μου το σκότος’. Μετά από λίγο καιρό, η Θεοτόκος προς την οποία προσέφευγε ήδη από τη νεότητά του, του έστειλε τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο για να του υποσχεθεί την προστασία της στη ζωή αυτή και την άλλη...Μετά από κάποιες μετακινήσεις, εγκαταστάθηκε στο κελλί του Αγίου Σάββα, λίγο πιο πάνω από την Μεγίστη Λαύρα. Μονάχα σε εξαιρετικές περιπτώσεις πήγαινε στο μοναστήρι και με τους σπάνιους επισκέπτες του επικοινωνούσε μόνον την Κυριακή και τις εορτές. Με τον τρόπο αυτό, από την εξωτερική ακόμη θεωρία, ο Γρηγόριος έφθασε στη θεοπτία μέσα στο φως του Αγίου Πνεύματος και στην επαγγελθείσα, από τον Χριστό στους τέλειους μαθητές Του, θέωση. Μία ημέρα είδε σε ένα όνειρο ότι κρατούσε στα χέρια του ένα αγγείο γεμάτο γάλα. Αυτό άρχισε να αναβλύζει σαν πηγή και ξεχείλισε, και καθώς χυνόταν μεταβλήθηκε αίφνης σε κρασί που γέμισε τα χέρια του, τα ενδύματά του και τον γύρω χώρο με θεϊκή ευωδία. Ήταν ένα σημάδι ότι είχε φθάσει πια ο καιρός να διδάξει στους αδελφούς του τα μυστήρια που του είχε αποκαλύψει ο Θεός. Ετοιμάστηκε και ξεκίνησε τον αγώνα του εναντίον του Βαρλαάμ του Καλαβρού και των συνοδοιπόρων του, οι οποίοι αρνούνταν τον ησυχασμό. Ο άγιος Γρηγόριος θα τονίσει ότι η άσκηση και η προσευχή είναι η απόληξη ολόκληρου του μυστηρίου ης Σωτηρίας και αποτελούν το μέσον που διαθέτει ο κάθε πιστός για να κάνει να ανθίσει εντός του η χάρις που του έχει χορηγηθεί κατά το άγιο Βάπτισμα» («Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας», εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ, τόμος τρίτος)
Ο κόσμος μας σήμερα, όταν ακούει για θεολογία και θεολόγους, ο νους του πηγαίνει στο μάθημα των Θρησκευτικών και στους καθηγητές που το διδάσκουν. Προφανώς και δεν είναι καταχρηστικός ο τίτλος, όπως επίσης και για όσους συζητούν για την θεολογία στην εποχή μας. Ο όποιος διάλογος βεβαίως γίνεται ουσιαστικά και πάλι για το μάθημα των Θρησκευτικών, για την σχέση της επιστήμης με την εκπαίδευση και τον τρόπο με τον οποίο θρησκευτικές γνώσεις θα δοθούν στους νεώτερους. Η αυθεντική όμως παράδοση της Εκκλησίας μας δεν περιορίζει την θεολογία στις γνώσεις, αλλά θεωρεί ως αρχή και τέλος της, σκοπό της, την κοινωνία με τον Θεό και μάλιστα την θέαση του Θεού, την θεωρία. Να φύγει ο άνθρωπος από τα γήινα και να συναντήσει τον Θεό, όντας στον παρόντα κόσμο και χρόνο, αφήνοντας όμως πίσω του κάθε τι που τον κατά καθηλωμένο στο σήμερα, να συναισθανθεί και να ζήσει την θεοποιό ενέργεια του Θεού, διά της οποίας επλάσθη να μετέχει στην κοινωνία μαζί Του.
Συζητούμε για έλλειμμα θεολογίας στον λόγο της Εκκλησίας σήμερα. Οι πολλοί πιστεύουν ότι αυτό το έλλειμμα έχει να κάνει με τον συμπεριφορικό και ηθικιστικό λόγο, ο οποίος διακατέχει τους ποιμένες, τους κήρυκες, ακόμη και τους πιστούς. Και είναι αλήθεια ως ένα σημείο, ότι ο εκκλησιαστικός λόγος μοιάζει περισσότερο με κατηχητικό, παιδαγωγικό αφήγημα, προτρεπτικό μετάνοιας αλλά και αλλαγής εξωτερικής του ανθρώπου ή, συχνά, φλυαρία αρετολογίας. Η συζήτηση αποσκοπεί στο να μπολιαστεί ο λόγος της πίστης με γνώσεις από την θεολογική παράδοση, την βιβλική, την πατερική, την ασκητική, ώστε να είναι αυθεντικός και να αποτυπώνει την εμπειρία της Εκκλησίας. Και είναι αυτονόητο ότι μία τέτοια εξέλιξη τα τελευταία χρόνια είναι θετική, καθώς έχει περάσει και στις γενιές των θεολόγων και των εκκλησιαστικών προσώπων.
Η παράδοση όμως της Εκκλησίας, όπως την βλέπουμε να αποτυπώνεται και στο πρόσωπο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, μάς δείχνει ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διαβούμε. «Φώτισόν μου το σκότος», προσευχόταν ο άγιος. Το ζούσε. Ήξερε ότι το σκότος δεν ήταν η απουσία γνώσεων ή η φιλοσοφική αρετολογία και η ηθική και συμπεριφορική αλλαγή. Ασκητικός ο ίδιος, αφιερωμένος εκ νεότητός του στον Θεό και την πίστη, ήταν ο τελευταίος που θα χρειαζόταν τέτοιες υπομνήσεις στον εαυτό του. Σκότος για τον άγιο ήταν η απουσία του Θεού από την ύπαρξή του. Ήξερε ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών. Ήξερε πώς με όποιες γνώσεις κι αν είχε και όση πράξη πνευματική κι αν ασκούσε, ανήκε στην Εκκλησία, ήταν θεατός από τον Θεό και αποδεκτός από Εκείνον, όμως ένιωθε ότι ο ίδιος δεν είχε κοινωνία του Θεού. Γνώριζε τα περί του Θεού, πάλευε, αλλά δεν ζούσε τον Θεό μέσα του. Και γι’ αυτό παρακαλούσε γι’ αυτό του το σκοτάδι να φωτιστεί, όχι με γνώση περί Θεού αλλά με γνώση του ίδιου του Θεού. Να μπορέσει δηλαδή να ζήσει το μυστήριο της παρουσίας του Θεού εντός του και αυτό το μυστήριο να το κοινοποιήσει στους αδελφούς του, όπως και έγινε αργότερα, όταν το γάλα με το οποίο ο ίδιος πότιζε τον εαυτό του κατεστάθη κρασί ευωδιαστό, το οποίο μεθούσε με την χαρά της χάριτος που η παρουσία του Θεού προσφέρει τον κόσμο.
Η συζήτηση περί θεολογίας και πίστης σήμερα γίνεται από όλους όσους γνωρίζουμε περί του Θεού. Μακάρι να γινόταν πρωτίστως από του ένθεους, από εκείνους που βίωναν τον Θεό και να μας ωθούσαν να εισέλθουμε κι εμείς σ’ αυτήν την οδό. Η άσκηση και η προσευχή, όπως μας λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, αποτελούν την αφετηρία αυτής της οδού. Ο θεολογικός λόγος μπολιάζεται από την εμπειρία και των Πατέρων και των Αγίων που ένιωθαν τον Θεό και τον έβλεπαν, αλλά χρειάζεται να εκφρασθεί και από ανθρώπους που βιώνουν τον Θεό στην δική τους ζωή, που έχουν βγει από το σκοτάδι, που το γάλα έγινε κρασί στις καρδιές τους, που έχουν την χαρά και την χάρη. Δύσκολος αυτός ο δρόμος. Αφορά στον κάθε χριστιανό. Μέχρι τότε, ας προσπαθήσουμε να σπουδάσουμε το πατερικό πνεύμα. Να θυμόμαστε ότι κληθήκαμε να μετέχουμε στην θεοποιό ενέργεια του Θεού. Με προσευχή και άσκηση να παλεύουμε στην ζωή μας. Στην γωνιά των ναών μας, στο ταμιείον μας, κρατώντας και μελετώντας την Γραφή και κάθε πνευματικό κείμενο, αγαπώντας, δίνοντας και λαμβάνοντας, με επίγνωση ότι έχουμε δρόμο και μη καθιστώντας τους εαυτούς μας αυθεντίες, από τη στιγμή που το σκότος είναι στην ουσία η κατάστασή μας. Ας μείνουμε τουλάχιστον ταπεινοί στα όσα λέμε και ας αφήνουμε την Εκκλησία και τον Θεό τελικά να δίνει την βεβαίωση για την γνησιότητά τους. Έχει κουράσει η έπαρση, ο φανατισμός, η τύφλωση του πληκτρολογίου, η βεβαιότητα ότι μόνο τα όσα λέμε, οι ημιμαθείς, αγνοούντες και άγευστοι κατά τα άλλα, είναι η αλήθεια.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Το Τριώδιο, και μάλιστα ή περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι καιρός πνευματικού αγώνα και ηθικής προετοιμασίας των χριστιανών.
Το λέμε αυτό πάντα και το επαναλαμβάνομε, για να μην το ξεχνάμε.
Ένα-ένα μας ανεβάζει η ’Εκκλησία από Κυριακή σε Κυριακή τα σκαλοπάτια στην κλίμακα της πνευματικής και ηθικής μας προετοιμασίας για τις μεγάλες και άγιες ημέρες των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου.
Στη θεία Λειτουργία διαβάζεται το Ευαγγέλιο για το θαύμα του Ιησού Χριστού στην Καπερναούμ, τότε που θεράπευσε τον παραλυτικό. Ο λόγος, που διαβάζεται αυτό το Ευαγγέλιο, είναι γιατί η Εκκλησία θέλει να μας ξαναθυμίσει τη θλιβερή πραγματικότητα της αμαρτίας και να μας διδάξει την αλήθεια πως από την αμαρτία μας λυτρώνει και μας σώζει ο Ιησούς Χριστός.
Ο Θεός γνωρίζει τα πάντα. Τίποτε δεν μπορεί να κρυφτεί από τα μάτια του. Όπου και να πάμε, όπου κι αν κρυφτούμε, ο Θεός μας βλέπει. Βλέπει τις επιθυμίες μας και τους διαλογισμούς μας, βλέπει τις πράξεις μας κι ακούει τα λόγια μας.
Όταν ο καθένας μας αυτό σαν αμαρτωλός το σκεφτεί καλά, έρχονται τότε στο στόμα του τα λόγια του ψαλμού· «Πού πορευθώ από του πνεύματός σου και από του προσώπου σου που φύγω;». Πού να πάμε και πού να κρυφτούμε από τα μάτια του Θεού;
Οι γραμματείς εκείνη την ημέρα στην Καπερναούμ ταράχτηκαν μέσα τους και σκανδαλίστηκαν, όταν άκουσαν και είπε ο Ιησούς Χριστός· «αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι σου». Πραγματικά μόνο ο Θεός έχει το δικαίωμα και τη δύναμη να συγχωρεί αμαρτίες. Μα ήσαν δειλοί και δεν το είπαν φανερά, μόνο το διαλογίστηκαν και το είπαν μέσα τους. Αλλά ο Ιησούς Χριστός είδε τον κρυφό τους διαλογισμό κι όπως τους μίλησε τους απόδειξε πως ήταν Θεός, που έχει τη δύναμη να βλέπει και να ερευνά τα βάθη των ανθρώπων. Μόνο το Άγιο Πνεύμα το μπορεί αυτό, που είναι ο Θεός «ο πανταχού παρών». Αυτό εννοεί το Ευαγγέλιο, όταν γράφει «επιγνούς ο Ιησούς τω πνεύματι αυτού». Δεν κατάλαβε με τη σκέψη του, αλλά είδε καλά με το Άγιο Πνεύμα, που καθώς γράφει ό Απόστολος «τα πάντα ερευνά» και μόνο αυτό ξέρει όχι μόνο τα βάθη του ανθρώπου, αλλά «και τα βάθη του Θεού». Το Θεό μόνο ο Θεός τον ξέρει.
Εμείς, ακούοντας το Ευαγγέλιο να μας ομιλεί για τη σωτηρία μας, αυτά πρέπει να σκεφτούμε κι αυτά να πούμε στον εαυτό μας· «Οι αμαρτίες μας είναι πολλές». Κι αν δεν τις ξέρουν οι άνθρωποι, όμως τις ξέρει ο Θεός, γιατί όλες έγιναν μπροστά στα μάτια του. Ούτε να τις αρνηθούμε ούτε να τις κρύψουμε μπορούμε, δεν μένει λοιπόν παρά να τις ομολογήσουμε και να ζητήσουμε το έλεός του. Κάμποσοι αμαρτάνουν κι ύστερα με διάφορες προφάσεις πάνε να το αρνηθούν. Κρύβονται από τους ανθρώπους και θαρρούν πως κρύβονται κι από το Θεό. Και δεν πάνε να εξομολογηθούν και μένουν ασυγχώρητοι με βαρειά και κριματισμένη την ψυχή τους. Μα η αμαρτία είναι ασήκωτο βάρος, ακοίμητο σαράκι μέσα μας, κι όταν δεν εξομολογηθούμε μας βαραίνει και μας τρώγει του πεθαμού. Όσο πάμε να την ξεχάσουμε, εκείνη πάντα είναι μπροστά στα μάτια μας, όπως ακριβώς ακούμε στον ψαλμό· «η αμαρτία μου ενώπιον μου εστι διά παντός». Πρέπει να πωρωθεί και να γίνει πέτρα η συνείδησή μας, για να μην αισθανόμαστε το βάρος της αμαρτίας. Αλλά να μας φυλάξει ο Θεός από τέτοιο κακό.
Άλλος τρόπος για να γλυτώσουμε από το βάρος και το σαράκι της αμαρτίας δεν υπάρχει παρά να εξομολογηθούμε. Κι αυτό που λέμε εξομολόγηση δεν είναι, όπως θα νόμιζε κάποιος μια ψυχολογική εντύπωση κι ένα ξεγέλασμα του εαυτού μας, αλλά μια θεουργική πράξη, μια πραγματική άφεση και χάρη, που μας δίνεται από το Θεό. Πρέπει να προσέξουμε σ’ αυτές τις λέξεις· «άφεση» και «χάρη» λέμε, κι αυτό θα πει πως μας χαρίζεται ο Θεός· όχι πως ξεγράφονται τα αμαρτήματά μας, γιατί ό,τι γίνεται δεν ξεγίνεται, αλλά τα σκεπάζει η αγάπη του Θεού και το έλεός του. Αυτό εννοεί ο Απόστολος όταν γράφει ότι η αγάπη «πάντα στέγει», και γι’ αυτό ο ψαλμός μακαρίζει εκείνους, των οποίων ο Θεός σκέπασε τις αμαρτίες· «μακάριοι… ων επεκαλύφθησαν αι αμαρτίαι». Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως ο Θεός δικαιώνει και συγχωρεί, αλλά εκείνους που ομολογούν τις αμαρτίες τους και ζητούν το έλεός του. Αυτό εννοεί ο ψαλμός, όταν λέγει· «την ανομίαν μου εγώ εγνώρισα και την αμαρτίαν μου ουκ εκάλυψα». Ο ευσεβής αμαρτωλός, γιατί άλλο ευσεβής κι άλλο αμαρτωλός και κάθε αμαρτωλός δεν είναι και ασεβής, ο ευσεβής λοιπόν αμαρτωλός κι αυτός ο ίδιος ξέρει τα αμαρτήματά του κι από τον Θεό δεν τα κρύβει, αλλά τα ομολογεί και ζητεί την επικάλυψή τους κάτω από το θείο έλεος.
Όμως πολλοί θέλουν, μα δεν ξέρουν να εξομολογηθούν. Δυό πράγματα πρέπει να ξέρουμε, όταν πάμε να εξομολογηθούμε· πρώτα ότι η εξομολόγηση δεν είναι κλείσιμο, άλλα άνοιγμα του εαυτού μας, κι υστέρα ότι η εξομολόγηση δεν είναι ανάκριση από τον πνευματικό. Η εξομολόγηση είναι ένα από τα επτά Μυστήρια της ’Εκκλησίας, όπου ο πιστός ενώπιον του ιερέα με λύπη και με συντριβή, μετανοώντας ειλικρινά, λέγει τα αμαρτήματά του και ζητεί το έλεος του Θεού. Ο πνευματικός ούτε ανακριτής είναι ούτε δικαστής, αλλά ιερέας και πατέρας, που ακούει, βαλμένος εκεί από το Θεό, την εξομολόγηση του πιστού και θάβει μέσα του όσα κάθε φορά ακούει. Η εξομολόγηση δεν είναι συζήτηση του πιστού και του ιερέα, αλλά ιερουργία όπως η θεία Λειτουργία. Εκείνη την ώρα ο πνευματικός φοράει το επιτραχήλιό του και ιερουργεί και ό,τι έχει να πει είναι λόγος ιερός και ευχή της Εκκλησίας. Αυτά πρέπει να ξέρει κάθε πιστός, όταν πηγαίνει να εξομολογηθεί και να μην κλείνεται στον εαυτό του και περιμένει να τον ανακρίνει ο πνευματικός.
Στη θεία Γραφή είναι γραμμένο και τούτο· «Λέγε συ πρώτος τας αμαρτίας σου, ίνα δικαιωθής». Είναι λόγος του Θεού προς τον αμαρτωλό, που θέλει να πει· «Μην περιμένεις να σε ρωτήσω εγώ· τις ξέρω τις αμαρτίες σου και δεν χρειάζεται να σε ρωτήσω. Πες τις εσύ πρώτος και ομολόγησέ τις. Άνοιξε τον εαυτό σου όχι στον κόσμο, αλλά σε μένα ενώπιον του λειτουργού, για να μπει ο καθαρός αέρας και το φως, που θα σε εξυγιάνει και θα σε αναγεννήσει». Το «αφέωνται σοι αι αμαρτίαι σου», που είπε ο Ιησούς Χριστός στον παραλυτικό της Καπερναούμ, είναι ο δημιουργικός λόγος του Θεού, «δι’ ου τα πάντα εγένετο» και γίνονται. Και είναι αυτός ο ίδιος λόγος, που επαναλαμβάνεται σε κάθε εξομολόγηση ενώπιον του πνευματικού. Ο λειτουργός ιερέας ακούει και εύχεται· ο Θεός αποκρίνεται και συγχωρεί. Αμήν.
Πρωτότυπο Κείμενο
Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, εἰσῆλθεν ο Ἰησοῦς εἰς Καπερναοὺμ καὶ ἠκούσθη ὅτι εἰς οἶκόν ἐστι. Καὶ εὐθέως συνήχθησαν πολλοί, ὥστε μηκέτι χωρεῖν μηδὲ τὰ πρὸς τὴν θύραν· καὶ ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον. Καὶ ἔρχονται πρὸς αὐτὸν παραλυτικὸν φέροντες, αἰρόμενον ὑπὸ τεσσάρων. Καὶ μὴ δυνάμενοι προσεγγίσαι αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον, ἀπεστέγασαν τὴν στέγην ὅπου ἦν, καὶ ἐξορύξαντες χαλῶσι τὸν κράβαττον, ἐφ᾿ ᾧ ὁ παραλυτικὸς κατέκειτο. Ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ· τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου. Ἦσαν δέ τινες τῶν γραμματέων ἐκεῖ καθήμενοι καὶ διαλογιζόμενοι ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν· τί οὗτος οὕτω λαλεῖ βλασφημίας; τίς δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός; Καὶ εὐθέως ἐπιγνοὺς ὁ Ἰησοῦς τῷ πνεύματι αὐτοῦ ὅτι οὕτως αὐτοὶ διαλογίζονται ἐν ἑαυτοῖς, εἶπεν αὐτοῖς· τί ταῦτα διαλογίζεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; Τί ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν τῷ παραλυτικῷ, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει; Ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἐπὶ τῆς γῆς ἁμαρτίας λέγει τῷ παραλυτικῷ. Σοὶ λέγω, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. Καὶ ἠγέρθη εὐθέως, καὶ ἄρας τὸν κράβαττον ἐξῆλθεν ἐναντίον πάντων, ὥστε ἐξίστασθαι πάντας καὶ δοξάζειν τὸν Θεὸν λέγοντας ὅτι οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν.
Νεοελληνική Απόδοση
Εκείνο τον καιρό, μπήκε ο Ιησούς στην Καπερναούμ και διαδόθηκε ότι βρίσκεται σε κάποιο σπίτι. Αμέσως συγκεντρώθηκαν πολλοί, ώστε δεν υπήρχε χώρος ούτε κι έξω από την πόρτα· και τους κήρυττε το μήνυμά του. Έρχονται τότε μερικοί προς αυτόν, φέρνοντας έναν παράλυτο, που τον βάσταζαν τέσσερα άτομα. Κι επειδή δεν μπορούσαν να τον φέρουν κοντά στον Ιησού εξαιτίας του πλήθους, έβγαλαν τη στέγη πάνω από ’κει που ήταν ο Ιησούς, έκαναν ένα άνοιγμα και κατέβασαν το κρεβάτι, πάνω στο οποίο ήταν ξαπλωμένος ο παράλυτος. Όταν είδε ο Ιησούς την πίστη τους, είπε στον παράλυτο: «Παιδί μου, σου συγχωρούνται οι αμαρτίες». Κάθονταν όμως εκεί μερικοί γραμματείς και συλλογίζονταν μέσα τους: «Μα πώς μιλάει αυτός έτσι, προσβάλλοντας το Θεό; Ποιος μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες; Μόνον ένας, ο Θεός». Αμέσως κατάλαβε ο Ιησούς ότι αυτά σκέφτονται και τους λέει: «Γιατί κάνετε αυτές τις σκέψεις στο μυαλό σας; Τι είναι ευκολότερο να πω στον παράλυτο: “σου συγχωρούνται οι αμαρτίες” ή να του πω, “σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα”; Για να μάθετε λοιπόν ότι ο Υιός του Ανθρώπου έχει την εξουσία να συγχωρεί πάνω στη γη αμαρτίες» –λέει στον παράλυτο: «Σ’ εσένα το λέω, σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και πήγαινε στο σπίτι σου». Εκείνος σηκώθηκε αμέσως, πήρε το κρεβάτι του και μπροστά σ’ όλους βγήκε έξω, έτσι που όλοι θαύμαζαν και δόξαζαν το Θεό: «Τέτοια πράγματα», έλεγαν, «ποτέ μέχρι τώρα δεν έχουμε δει!»
Πρεσβυτέρου Χρίστου Κούλενδρου
Πρωτότυπο Κείμενο
Κατ’ ἀρχάς Σὺ, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί· αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις· καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτούς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι. Πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε· κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου; Οὐχὶ πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν; Διὰ τοῦτο δεῖ περισσοτέρως ἡμᾶς προσέχειν τοῖς ἀκουσθεῖσι, μή ποτε παραρρυῶμεν. Εἰ γὰρ ὁ δι’ ἀγγέλων λαληθεὶς λόγος ἐγένετο βέβαιος, καὶ πᾶσα παράβασις καὶ παρακοὴ ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; Ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη.
Νεοελληνική Απόδοση
Εσύ, Κύριε, αρχικά στερέωσες τη γη κι έργο δικό σου είναι οι ουρανοί. Αυτοί θα εξαφανιστούν, ενώ εσύ αιώνια παραμένεις. Τα πάντα θα παλιώσουνε σαν ρούχο. Σαν μανδύα θα τους τυλίξεις, και θ’ αλλάξουν. Εσύ όμως παραμένεις πάντα ο ίδιος, τα χρόνια σου ποτέ δε θα τελειώσουν. Σε κανέναν απ’ τους αγγέλους δεν είπε ποτέ ο Θεός: Κάθισε στα δεξιά μου, ωσότου υποτάξω τους εχθρούς σου κάτω από τα πόδια σου. Δεν είναι, λοιπόν, όλοι οι άγγελοι πνεύματα που υπηρετούν το Θεό κι αποστέλλονται απ’ αυτόν για να βοηθήσουν όσους μέλλουν να σωθούν; Γι’ αυτό κι εμείς πρέπει να μένουμε πιο σταθεροί στις αλήθειες που ακούσαμε, για να μην ξεστρατίσουμε ποτέ. Γιατί, αν ο λόγος που δόθηκε άλλοτε μέσω αγγέλων, αποδείχτηκε αληθινός, κι όσοι τον παρέβηκαν ή δεν υπάκουσαν σ’ αυτόν, δέχτηκαν την τιμωρία που τους έπρεπε, πώς είναι δυνατόν εμείς να ξεφύγουμε, αν δε δώσουμε την προσοχή που ταιριάζει σε μια τόσο σπουδαία σωτηρία; Τη σωτηρία αυτή, που άρχισε να διακηρύττει ο Κύριος, μας τη βεβαίωσαν όσοι άκουσαν το λόγο του.
Αγίου Ιωάννου της Κρονστάνδης
Ο τρόπος θεραπείας μιας πνευματικής νόσου (αμαρτίας) διαφέρει πολύ από τον τρόπο θεραπείας των σωματικών παθήσεων.
Στη δευτέρα περίπτωσι, χρειάζεται προσοχή και αβρότης απέναντι του πονεμένου μέρους. Πρέπει να του βάλουμε χλιαρό νερό, μαλακά επιθέματα, καταπαραϋντικά κ.λ.π. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τις πνευματικές παθήσεις. Αν έχης κάποια τέτοια αρρώστια, μην την καλομεταχειρίζεσαι, αλλά σταύρωσέ την. Μη της φέρεσαι με επιείκια, μη τη θωπεύεις. Αλλά κάμε ευθύς το αντίθετο απ’ ό,τι σου ζητεί. Αν μίσησες τον πλησίον σου, στάυρωσε ευθύς αυτό το πάθος, άρχισε ευθύς να αγαπάς με περισσότερη αγάπη και πάθος τον πλησίον σου. Αν έπεσες στο αμάρτημα της φιλαργυρίας, αγωνίσου ευθύς να γίνης γενναιόδωρος. Αν παρασύρθηκες από τον φθόνο, κάμε ευθύς την καρδιά σου καλόβολη. Αν έπεσες σε υπερηφάνεια, ευθύς ταπείνωσε τον εαυτό σου και γίνε χώμα να σε πατήσουν οι άλλοι. Αν φάνηκες λαίμαργος, αγωνίσου με τη νηστεία και κρατήσου στην εγκράτεια με υπομονή.
Το μυστικό της τέχνης για να θεραπεύσουμε τις νόσους της ψυχής έγκειται στο να μη της λυπώμαστε καθόλου, αλλά να τις ξερριζώνουμε αμείλικτα.
*****
Όσο είναι σ’ εμάς εύκολο να ζητάμε με λόγια από τον Θεό κάτι, άλλο τόσο και απείρως πιο πολύ εύκολο είναι στον Θεό να μας το δώση. Ο Θεός λέγει: «το ρήμα μου ό εάν εξέλθη εκ του στόματός μου, ου μη αποστραφή, έως αν τελεσθή όσα αν ηθέλησα». (Ησ. νε’ 11). Ο λόγος του Θεού ισοδυναμεί με έργο.
Μη σκέφτεσαι την αμαρτία, αλλά την προέλευση του ανθρώπου, που είναι η ίδια η εικόνα του Θεού.
Να μη σε ενοχλούν οι αδυναμίες των άλλων, η κακία, η υπερηφάνεια, ο φθόνος, η απληστία κι η κοιλιοδουλεία τους.
Και σε σένα όμως δεν λείπουν οι κακίες. Στο κάτω-κάτω σε σχέση με την αμαρτία όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι.
Αμνός γίνεται ο Χριστός για όλους μας. Μας καλεί να Τον αφήσουμε να σημάνει τις πόρτες της καρδιάς μας με το αίμα Του και να απομακρύνει κάθε θάνατο που περιμένει και συναντά τον άνθρωπο: όχι μόνο τον σωματικό και τον πνευματικό της αυτοθέωσης, αλλά και τον θάνατο του πόνου, της λύπης, της ήττας, της απογοήτευσης, της απόρριψης, της απουσίας νοήματος. Μας καλεί να κατανοήσουμε ότι ζούμε κι εμείς στην γη της Αιγύπτου, δηλαδή στην γη αυτού του κόσμου που μας έχει αιχμαλωτίσει με την επιβίωση και την ψευδαίσθηση ότι έχουμε τα αναγκαία για την ζωή μας, τις λίγες ή τις πολλές απολαύσεις, στερώντας μας όμως από την ελευθερία να ξέρουμε γιατί ζούμε και, κυρίως, από την ελπίδα ότι η αμαρτία και ο θάνατος δεν είναι η κατά φύσιν κατάστασή μας, αλλά η πτώση μας. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε έξοδο από την νοοτροπία της παράδοσης σε ένα εκκοσμικευμένο πνεύμα και ήθος, σε έναν πολιτισμό που αποθεώνει την επιβίωση και τις μη πραγματικές μας ανάγκες, οι οποίες δεν έγκεινται στην δυνατότητα να καταναλώνουμε, να ξοδεύουμε χρόνο, χρήμα, δυνάμεις, ενδιαφέροντα για να φτιάχνουμε την εικόνα μας, την σωματική μας πλευρά, έτοιμοι προς ηδονή, ή να έχουμε ως νόημα της ζωής μας το πόσα θα έχουμε, αλλά να στοχεύσουμε στην αγάπη, δηλαδή στον Θεό, και στη συνάντηση μαζί Του και με τον πλησίον, μετανιώνοντας για τα λάθη μας, όπως επίσης και πορευόμενοι προς την γη της επαγγελίας. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε τροφή όλης της ύπαρξης, σώμα κι αίμα Χριστού. Χρειαζόμαστε όμως και τον αμνό που γίνεται ποιμένας, μέσα από το Ευαγγέλιο και την συμπόρευση στην ζωή της Εκκλησίας, μέσα από την πίστη η οποία μας ανοίγει δρόμους και μας δίνει ελπίδα. Η πορεία των Ισραηλιτών κράτησε σαράντα χρόνια εν γη ερήμω και αβάτω και ανύδρω. Στην Χαναάν έφθασαν αυτοί που είχαν υπομονή. Αυτοί που εμπιστεύθηκαν. Αυτοί που δεν έβαλαν το εγώ τους πιο πάνω από τον ποιμένα. Αυτοί που ένιωσαν ότι πάροικοι ήταν στην έρημο του κόσμου, αλλά η προσδοκία τους ήταν η συνάντηση με την γη της επαγγελίας, δηλαδή την κοινωνία με τον Θεό που μας έπλασε και μας ξαναγέννησε εν Χριστώ. Και ο ποιμένας και, ταυτόχρονα, αμνός είναι ο οδηγός μας και ο στερεωτής μας, η τροφή μας και η δύναμή μας, ο νικημένος και ο νικητής.
Μητέρα του αμνού και ποιμένος, μέτοχος του μυστηρίου η Υπεραγία Θεοτόκος. Αυτή που πριν Τον γεννήσει, αφέθηκε στην αγάπη Του στον ναό των Ιεροσολύμων, τρεφόμενη από άρτον ουράνιο, άρτον αγγέλου, άρτον ζωής. Προσευχόμενη και επιζητώντας τον λόγο του Θεού ως τροφή της ψυχής. Υπακούοντας στην πρόσκληση του Θεού να Τον δεχτεί εντός της, πέραν των φυσικών νόμων. Και γενόμενη γενάρχισσα μιας άλλης πορείας ανθρώπων: των ταπεινών στην ζωή, των εκζητούντων το ρήμα του Θεού, των υπομονετικών, των αφημένων στο θέλημά Του και όχι πεισματικά αγκιστρωμένων στο δικό τους εγώ.
Αυλή λογικών προβάτων η Υπεραγία Θεοτόκος. Όπως τα άλογα πρόβατα συνάζονται στην αυλή για να βρούνε τροφή, να αισθανθούν ασφαλή, να συναντηθούν με τον ποιμένα, να προφυλαχθούν από το κρύο και τους εχθρούς, αλλά και να μην αισθάνονται ανελεύθερα, έτσι κι εμείς συναζόμαστε στην αυλή της Θεοτόκου. Αυτή μας τρέφει με το γάλα της προσευχής και της εμπιστοσύνης στον Θεό. Αυτή μεσιτεύει για μας ώστε να φυλαχτούμε από τους εχθρούς της ζωής μας, ανθρώπινους και δαιμονικούς, κάποτε και από τον ίδιο τον εαυτό μας. Δι’ αυτής, διά του παραδείγματός της, συναντιόμαστε με τον ποιμένα Χριστό, διότι αυτή ανοίγει τον δρόμο στην φύση μας ώστε να επανεύρει το κατά φύσιν της, που είναι η κοινωνία με τον Χριστό. Αυτή μέσα από την αγάπη της μας συνάζει στους ναούς, στην κοινότητα της Εκκλησίας, για να βρούμε την ελευθερία στην αγάπη, όπως κι εκείνη βρήκε την αληθινή ελευθερία από κάθε ανάγκη νόμου, ανθρώπινης στήριξης, φόβου, στην αγάπη του Θεού.
Μοναδικό το μυστήριο στην ζωή μας. Μοναδικό το μυστήριο που ο Θεός ας προσφέρει και η Παναγία μας διακονεί. Μας καλεί να βρούμε προσανατολισμό διά του Χριστού, να τραφούμε από τον Ίδιο ως κοινωνία σώματος καί αίματος και να λάβουμε δύναμη μοναδική, με Εκείνο να κατοικεί στις καρδιές μας, να ταξιδέψουμε στην γη του κόσμου έχοντας μπροστά μας την αυλή της Εκκλησίας, που νοηματοδοτεί κάθε στιγμή, καθώς εκεί συναντούμε την Παναγία που μας οδηγεί στον ουρανό της σχέσης και της αγάπης με τον Υιό της, βοηθώντας μας να αφήσουμε κάθε ρύπο και κάθε ανάγκη που μας κρατά μακριά από την Αλήθεια. Ας ζήσουμε το μυστήριο αυτό της χαράς, της ελευθερίας, της αγάπης, προσδοκώντας την συνάντηση με τον Αμνό και Ποιμένα.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός