Όλες αυτές οι Κυριακές πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή μας μυούν στη σοφία της μετάνοιας και κάθε Κυριακή μας δίνει σταθερές, αρχές που πρέπει να τηρούμε καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου αυτής για την ανανέωσή μας. Όλα τα μαθήματα που παίρνουμε τώρα μας βοηθούν να συνειδητοποιήσουμε το μεγαλύτερο σκοπό της ζωής μας∙ το να ανακαλύψουμε την καρδιά μας και να γίνουμε αληθινές εικόνες του Θεού, ικανοί να συνομιλούμε μαζί Του πρόσωπο με Πρόσωπο. Η Κυριακή του Ζακχαίου έχει δύο κύρια θέματα. Το πρώτο είναι η σημασία της εκούσιας αισχύνης στην κάθαρσή μας από την αισχύνη της αμαρτίας που έχουμε συσσωρεύσει στη ζωή μας. Το δεύτερο θέμα είναι ο πόθος του Θεού. Για να είναι τέλεια η άσκησή μας κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, χρειαζόμαστε τον πόθο του Θεού να υπερισχύει των πάντων, διότι ο πόθος αυτός στρέφει όλη την καρδιά προς τον Θεό. Ο άγιος Αντώνιος δεν μετρούσε την πνευματική του πρόοδο σύμφωνα με τα χρόνια που είχε ζήσει στην έρημο, αλλά με τον θείο πόθο που είχε στην καρδιά του κάθε φορά που παρίστατο ενώπιον του Θεού. Ο θείος πόθος νικά οποιονδήποτε άλλο εμπαθή πόθο του κόσμου τούτου και τότε ο Θεός έρχεται να βασιλεύσει στην καρδιά μας ως Βασιλιάς. Όταν ο άνθρωπος στρέφεται προς τον Θεό σαν τον Ζακχαίο, γίνεται «διδακτός Θεού» και όσα προφέρει έχουν αιώνια αξία. Είναι ο Θεός που μιλάει μέσω αυτού, που τον δικαιώνει και ανακαινίζει τη ζωή του.
Ερώτηση: Ήταν ο Ζακχαίος σε κατάσταση χάριτος ώστε να έχει τέτοιο πόθο να δει τον Χριστό;
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Η χάρη άρχισε να ενεργεί μέσα στον Ζακχαίο από τη στιγμή που δεν λογάριασε την αξιοπρέπειά του, αλλά έδωσε προτεραιότητα στον πόθο του να δει το Πρόσωπο του Χριστού. Αγνόησε την καλή γνώμη του όχλου και συγκεντρώθηκε μόνο στο να δει τον Κύριο. Η ψυχή μας χορταίνει όταν αξιώνεται να δει το Πρόσωπό Του: «εγώ δε εν δικαιοσύνη οφθήσομαι τω προσώπω σου, χορτασθήσομαι εν τω οφθήναί μοι την δόξαν σου» (Ψαλμ. 16,15). Τότε εκπληρώνεται ο σκοπός του ερχομού του ανθρώπου στον κόσμο.
Ερώτηση: Πως μπορεί ο άνθρωπος να αποκτήσει πόθο Θεού; Γεννηθήκαμε με αυτό;
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Γεννηθήκαμε όλοι με κάποια έμφυτη δυνατότητα να αποκτήσουμε τον πόθο του Θεού. Για να δεχθούμε χάρη, πρέπει να μάθουμε να ταπεινωνόμαστε, γιατί ο Θεός «υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν» (Ιακ. 4,6). Η ταπείνωση προσελκύει τη χάρη του Θεού, η οποία γίνεται έμπνευση και πόθος Θεού μέσα μας. Η ταπείνωση και ο φόβος του Θεού γεννούν ανδρεία στον άνθρωπο. Όταν έχει φόβο Θεού και ταπείνωση, δεν φοβάται τίποτε. Ακόμη και «αν κολληθή ο ουρανός τη γη», αυτός δεν θα σαλευθεί. Φοβάται μόνο ένα: να μην αμαρτήσει εναντίον της αγάπης του Λυτρωτή του. Ο Ζακχαίος δεν είπε ότι θα διορθώσει τις αδικίες του διότι γόγγυζαν οι άλλοι, αλλά χάρη στην ενέργεια της παρουσίας του Χριστού. Κανένας δεν μπορεί να πάρει και να εκφράσει τέτοιες αποφάσεις με ψυχολογικό τρόπο. Τέτοια ρήματα προέρχονται από τη χάρη με την οποία φλέγεται η βαθιά καρδιά. Τότε ο άνθρωπος γίνεται σαν λιοντάρι στη μετάνοιά του, παριστάμενος ενώπιον του Θεού και στρέφοντας κάθε βέλος μομφής εναντίον του εαυτού του ποθώντας μόνο να ευαρεστήσει Αυτόν.
Ερώτηση: Μπορούμε να βρούμε μία ισορροπία μεταξύ χαμηλής αυτοεκτιμήσεως και ταπεινώσεως;
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Πρόκειται για την αντίθεση μεταξύ του ψυχολογικού και πνευματικού επιπέδου ζωής. Όσο απέχει ο Ουρανός από τη γη, τόσο και η ταπείνωση απέχει από τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι μία μορφή αυτολύπης ή υπερηφάνειας του εγώ μας που πληγώνεται λόγω της φτώχειας μας. Ενώ η ταπείνωση είναι δυναμική αίσθηση και πόθος να μεγαλυνθεί η δόξα του Θεού ακόμη και δια της ελαττώσεώς μας. Αυτά τα δύο δεν συγκρίνονται. Ας μην ξεχνάμε ότι η ταπείνωση είναι ιδίωμα της Θεότητας. Όλη η φανέρωση του Χριστού πάνω στη γη ήταν μια πράξη ταπεινώσεως και συγκαταβάσεως, μια κατάβαση για να ζητήσει το απολωλός, αποθέτοντας όλη τη δόξα Του, αναλαμβάνοντας ακόμη και την αισχύνη του Σταυρού για να σώσει τον κόσμο. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν έχει καμία σχέση με την προοπτική της ταπεινώσεως, η οποία είναι άπειρη διότι είναι η θεία αρετή του Χριστού, που «εκάλυψεν ουρανούς» (Αββακ. 3,3).
Ερώτηση: Πως μπορούμε να εξισορροπήσουμε την κλήση του Θεού με τον κόσμο στον οποίο ζούμε;
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Ένας από τους μεγαλύτερους πειρασμούς είναι να δώσουμε υπερβολική σημασία και εκτίμηση στα πρότυπα και τις αξίες του κόσμου τούτου. Να προσπαθήσουμε να συμβιβάσουμε την αγάπη του Θεού με την αγάπη του κόσμου. Είναι αδύνατον. Η χάρη και ο λόγος του Θεού είναι απόλυτα, και όταν αφομοιώνουμε την αλήθεια του λόγου Του και τη δύναμη της χάριτός Του, καθιστάμεθα ικανοί να διακρίνουμε τα του κόσμου ως σχετικά και ασήμαντα σε σύγκριση με τα του Θεού. Προσπαθούμε συνεχώς να αποκτήσουμε το Φως της χάριτος του Θεού, και στο Φως Του θα δούμε και θα αντιληφθούμε τα πάντα: «εν τω Φωτί σου οψόμεθα Φως» (Ψαλμ. 35,10).
Ἐρώτηση: Θα είχε αρνηθεί ο Χριστός να συναντήσει τον Ζακχαίο αν αυτός είχε ενεργήσει μόνο από περιέργεια;
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Αν ο Κύριος προέβλεπε ότι θα τον ενθάρρυνε ο λόγος Του να αλλάξει τη ζωή του, θα είχε έρθει να τον συναντήσει και ας ήταν περιέργεια. Αυτό έκανε με τον Νικόδημο, ο οποίος δεν κατανοούσε την αναγέννηση εκ Πνεύματος, και όμως ο Κύριος τον δέχθηκε και του παρουσίασε την υψηλότερη διδασκαλία για την άνωθεν αναγέννηση. Όταν εισέλθουμε στον κόσμο του Πνεύματος και αρχίσουμε να βιώνουμε τον Θεό, δεν υπάρχουν κανόνες, ούτε συνταγές: απλά ακολουθούμε την πνοή της χάριτος.
Ερώτηση: Δεν είμαστε πάντα κάπως αργοί στο να απαντήσουμε στην κλήση του Κυρίου, σε αντίθεση με τον Ζακχαίο;
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Για τέτοια θέματα δεν υπάρχει πρόγραμμα. Δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι πολύ αργά ή πολύ νωρίς· έργο μας είναι να ανταποκριθούμε. Όταν ο Θεός καλεί, υπακούμε. Τέλος. Δεν υπάρχει «αργά», γιατί γνωρίζουμε ότι ο Κύριος ανταμείβει τους μισθωτούς της ενδέκατης ώρας όσο εκείνους της πρώτης, διότι είναι αγαθός και δίνει όλα τα χαρίσματά Του σε όλους τους ανθρώπους.
Ερώτηση: Πως διακρίνουμε την κλήση του Θεού από άλλες ψευδείς εικόνες του νου μας;
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Οι άνθρωποι ρωτούν συχνά: «Πως να ξέρω ότι η επιθυμία μου να γίνω μοναχός ή μοναχή είναι το θέλημα του Θεού;» Αν το θέλημα του Θεού ενεργεί σε μας, είναι τόσο ισχυρό που δεν υπάρχει άλλο θέλημα. Καταναλώνει όλο το είναι του ανθρώπου. Αν ο άνθρωπος δεχθεί πράγματι την έμπνευση και την κλήση για μοναχική ζωή, δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο, διότι αισθάνεται την απόλυτη αξία της ζωής στην οποία τον καλεί ο Θεός.
Ερώτηση: Μπορούμε, ως ανδρόγυνο στον κόσμο, να αφιερώσουμε όλη μας τη ζωή στον Χριστό και να ζήσουμε «έξω της παρεμβολής του κόσμου τούτου» ( Εβρ. 13,13);
Αρχιμ. Ζαχαρίας: Κανείς δεν είπε ποτέ ότι η χριστιανική ζωή είναι εύκολη: οι εντολές του Θεού δεν είναι ανθρώπινα προστάγματα, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ζει ο Ίδιος. Μας δίνει τις εντολές αυτές για να γίνουμε όμοιοι με Αυτόν και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Ωστόσο, στη ζωή των αγίων βρίσκουμε εκπροσώπους από κάθε κατηγορία ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και ανδρόγυνα που ευαρέστησαν τον Θεό και αγιάσθηκαν. Αν ένα ανδρόγυνο ζει στον κόσμο με ειρήνη, αγάπη και αρμονία, και αν θέτουν ως προτεραιότητα στη ζωή τους να ευαρεστούν τον Θεό, σίγουρα ο Θεός θα τους δώσει τη χάρη και την ταπείνωση να ζήσουν δικαίως, να τηρούν όλες τις εντολές του Θεού, ούτως ώστε να γίνουν άγιοι.
