Του Αρχιμ. Χρυσόστομου Χρυσόπουλου, Θεολόγου-Κοινωνιολόγου
Προσωπικότητες, σαν τους Τρεις Ιεράρχες Γρηγόριο τον Θεολόγο, Βασίλειο τον Μέγα, Ιωάννη τον Χρυσόστομο (που τους θυμάται αύριο 30 Ιανουαρίου η Εκκλησία μας), δεν στόλισαν απλά τον θρόνο τους αλλά τον νοημάτισαν∙ δεν καρπώθηκαν από αυτόν, αλλά αναλώθηκαν γι’ αυτόν∙ δεν στάθηκαν απλά σ΄ αυτόν∙ αλλά εργάστηκαν σκληρά μ΄ αυτόν. Είχαν θάρρος έναντι του θράσους των εποχών και των ανθρώπων γι’ αυτό και συγκρούστηκαν με κατεστημένα, έλεγξαν τα κακώς κείμενα, ενώ ακόμα και στα βιοποριστικά προβλήματα των παιδιών τους δεν ήρθαν σαν ουραγοί, αλλά ως έμπρακτοι αρωγοί.
Θεσπίστηκε ο κοινός εορτασμός για να τιμηθούν μαζί και οι τρεις προσωπικότητες, αφού οι λόγιοι και θεολόγοι του 11ου αιώνα είχαν έντονη διαφωνία για το ποιός ήταν πιο σπουδαίος. Λύση βρέθηκε με την καθιέρωση στο Βυζάντιο της 30ης Ιανουαρίου ως κοινής ημέρας τιμής και μνήμης των μεγάλων Διδασκάλων. Στον Ελλαδικό χώρο ήρθε επίσημα ο εορτασμός το 1841 με διάταγμα του Όθωνα. Στο πρόσωπό τους με τον κοινό εορτασμό τιμώνται όλη η εκπαιδευτική κοινότητα, διδάσκοντες και διδασκόμενοι.
Το ανήσυχο πνεύμα των Τριών Ιεραρχών δεν μπορούμε να το δούμε ξένο ή απόμακρο από τον καιρό τους και τον τόπο τους. Η πρόκληση της εξουσίας, η ύπαρξη ψευδοδιδασκαλιών, η εξαθλίωση του λαού απαιτούσαν πρωτοβουλίες από εκείνους που δεν υπολόγισαν την θέση τους αλλά το δίκαιο, δεν διασφάλιζαν τα προνόμιά τους αλλά την τάξη, δεν υπολόγιζαν την ζωή τους αλλά το πρέπει. Με αυτές τις συνθήκες τα έργα και οι ημέρες τους γίνονται αφορμή για αντίσταση και αιτία για αντίδραση.
Χρειαζόμαστε και πρέπει να ενδιαφερόμαστε για το παιδαγωγικό σύστημα που αξιοποιεί τα χαρίσματα και επιβραβεύει την επίδοση, που ενισχύει την πρωτοβουλία και τιμά την άμιλλα. Οι τιμώμενοι Τρεις Ιεράρχες έσπευσαν με πράξεις, με γραπτά και με λόγια, να καταστούν εμπνευστές της παιδείας που δεν θέλει τον μιμητισμό αλλά τον συνδυασμό, που σέβεται την ιδιαιτερότητα αλλά και χειροκροτεί την πρωτοτυπία, που βλέπει την γνώση αλλά συνδυάζει και το ήθος. Δεν απαίτησαν μόνο από τους άλους τα παραπάνω, τα είχαν πρώτιστα εκείνοι και τα πρόσφεραν στη συνέχεια αφειδόλευτα.
Έζησαν και δίδαξαν σε χρόνια δύσκολα για ότι νέο και τολμηρό, για ότι ζεστό και αληθινό, για ότι θείο και άγιο. Παρόμοιοι είναι και οι καιροί μας. Αν η νεολαία του τόπου μας ακουμπά την απόρριψη κάθε σχέσης και συζήτησης με τους μεγαλύτερους, μερίδιο ευθύνης έχουν και οι τελευταίοι∙ όλοι εκείνοι που ενέκριναν, που ανέχτηκαν, που χειροκρότησαν πολιτικά σχήματα που απεργάζονταν την απογύμνωση της παιδείας από κάθε τι ιερό και πάτριο, τα οποία και τα χλεύαζαν ως δήθεν προοδευτικοί και για να μη χαθούν οι πελατειακές σχέσεις μας με γνωστούς και ισχυρούς της κοινωνίας.
Ακόμα και όσοι βρισκόμαστε από την άλλη πλευρά, στεκόμαστε μεταξύ χλιαρής αρθρογραφίας και στείρας συμβουλευτικής. Τώρα θρηνούμε επί της στάχτης και κλαίμε επί των ερειπίων. Υπάρχει βέβαια ελπίδα διόρθωσης και περιθώρια αυτοκριτικής. Δεν φταίει η παιδεία που δεν βλέπει τίποτα πέρα από το διαδίκτυο, που δεν ασχολείται με τίποτα πέρα των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Συμφέρει μερικούς η νεολαία να είναι αποχαυνωμένη για να μην διεκδικεί και να μην ανησυχεί. Με τον τρόπο αυτό προσδοκούν να είναι εύκολη η χειραγώγησή της, να ευχαριστείται με χαμηλή αμοιβή και να μην ζητά τα αυτονόητα. Για τον λόγο αυτό -και μεταξύ άλλων- σπεύδει η Πολιτεία να καταργήσει την αργία της εορτής για την εκπαιδευτική κοινότητα με διάφορα προσχήματα και φτηνές διακιολογίες, ενώ δεν έχει καταργήσει (μέχρι τώρα) άλλες αργίες που απορρέουν απο θρησκευτικές εορτές. Πρέπει κατ’ αυτούς να δύσει αυθωρεί ο ήλιος των Τριών Ιεραρχών που φωτίζει τον νου και ζεσταίνει τις καρδιές του μαθητόκοσμου και των δασκάλων του.
Ο εορτασμός αύριο των Τριών Ιεραρχών ως προστάτες της παιδείας δίνει αφορμή για διδαχή, για όραμα, για προοπτική. Μη βλέπουμε σαν νεοελληνική κοινωνία μόνο την ειδησεογραφία που με λαγνεία καταχωρεί καταλήψεις, λεηλασίες, παραβάσεις των νέων. Δεν αμνηστεύονται βέβαια όπου και όποτε γίνονται, αλλά πρέπει και να αναζητούνται οι ευθύνες εκεί που ουσιαστικά υπάρχουν.
