Ο Άγιος Κασσιανός, παραμένει στο μεγάλο πλήρωμα της Εκκλησίας άγνωστος αν και είναι σημαντική πατερική μορφή. Αυτό οφείλεται στο ότι όλοι οι χριστιανοί δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στα συγγράμματά του επειδή ο άγιος έγραψε στη λατινική γλώσσα. Μόνο μερικά τμήματα απ’ αυτά μεταφράστηκαν παλιότερα στα ελληνικά.
Έζησε κατά τα τέλη του 4ου μ. Χ. αιώνα, γύρω στο 360-365. Μέχρι σήμερα οι ερευνητές δεν κατόρθωσαν να καθορίσουν πότε και πού γεννήθηκε. Δύο χώρες θεωρούνται ως γενέτειρές του. Η Μικρή Σκυθία και η Νότια Γαλατία. Περισσότερες πιθανότητες έχει η Μικρή Σκυθία, στις εκβολές του Δούναβη, σημερινή Δοβρουτζά της Ρουμανίας.
Αμφιβολίες υπάρχουν και για το όνομά του. Συγγραφείς τον αναφέρουν ως «Κασσιανό» ενώ ο ίδιος στα συγγράμματά του ονομάζει τον εαυτόν του «Ιωάννη». Σύγχρονός του τον αναφέρει «Ιωάννην, τον λεγόμενον Κασσιανόν». Πιθανότερη εκδοχή είναι ότι το όνομά του, βαπτιστικό ή μοναχικό, ήταν Ιωάννης και το Κασσιανός προσωνύμιο.
Η οικογένειά του ήταν ευκατάστατη και ευσεβής και του έδωσε την ευκαιρία να λάβει ικανοποιητική και ευρεία μόρφωση. Ο ίδιος στα συγγράμματά του ομολογεί ότι η συνεχής μελέτη απορρόφησε πολύ τις πνευματικές του δυνάμεις και τον εμπόδιζαν στην προσευχή. Είναι γνώστης των έργων των Πατέρων της πρώτης Εκκλησίας αλλά και άλλων συγγραφέων.
Στη νεανική του ηλικία με τον αδελφικό του φίλο Γερμανό ακολούθησε την μοναχική ζωή σε κάποια Μονή της Βηθλεέμ που βρισκόταν κοντά στο Σπήλαιο της Γεννήσεως του Κυρίου. Εκεί γνώρισε τον μοναχισμό της Παλαιστίνης, της Συρίας και της Μεσοποταμίας. Ποθώντας την αναχωρητική ζωή και τις ψηλότερες πνευματικές αναβάσεις αποφάσισε μαζί με το φίλο του Γερμανό να επισκεφθούν τους αναχωρητές της Αιγύπτου. Μετά από ευλογία του ηγουμένου επισκέφθηκαν τους τρείς φημισμένους αββάδες Χαιρήμονα, Νισθερώ, Ιωσήφ και το ονομαστό κοινόβιο του αββά Πινουφρίου. Προχώρησαν στην έρημο που βρισκόταν στις εκβολές του Νείλου και συνάντησαν πατέρες με τους οποίους συνομίλησαν για τις λεπτομέρειες της μοναχικής ζωής.
Μετά από 7 χρόνια επέστρεψαν στην Μονή της Βηθλεέμ και μετά από λίγο επανήλθαν στην Αίγυπτο για να επισκεφθούν την έρημο της Σκήτης, που βρισκόταν στην κοιλάδα της Νιτρίας όπου συνάντησαν τον αββά Μωυσή, τον αββά Παφνούτιο, τον αββά Σεραπίωνα και άλλους μεγάλους πατέρες, με τους οποίους συνομιλεί και καταγράφει την ζωή τους στα κοινόβια, τις πνευματικές και ασκητικές τους εμπειρίες. Οι δύο επισκέψεις στην Αίγυπτο πρέπει να έγιναν μεταξύ των ετών 380 και 400 μ.Χ.
Αργότερα, μεταβαίνει στην Κων/πολη, συνδέεται με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο και χειροτονείται διάκονος. Η παραμονή του κοντά στον μεγάλο Ιεράρχη τον βοήθησε στην πληρέστερη δογματική κατάρτισή του, συμπλήρωσε τις ελλείψεις του στο θεολογικό, ερμηνευτικό τομέα και τη λειτουργική του εμπειρία.
Με την εκθρόνιση και εξορία του Χρυσοστόμου ο Κασσιανός καταφεύγει στη Ρώμη και παραδίδει στον Πάπα Ιννοκέντιο Α΄ την επιστολή του κλήρου και λαού της Κων/πόλεως. Στη Ρώμη παρέμεινε περίπου 10 χρόνια υπηρετώντας την Εκκλησία όπου κατά πάσα πιθανότητα χειροτονήθηκε ιερέας.
Περί το 415 μ. Χ. βρίσκομε τον αββά Κασσιανό στη Γαλλία, στην περιοχή της Μασσαλίας, όπου ιδρύει δύο μοναστήρια, ένα ανδρικό αφιερωμένο στον Άγιο Βίκτωρα, μάρτυρα του 3ου αιώνα και ένα γυναικείο αφιερωμένο στον Σωτήρα Χριστό, τα οποία οργανώνει σύμφωνα με τα πρότυπα του κοινοβιακού μοναχισμού της ορθοδόξου Ανατολής.
Στη Μασσαλία, μέσα σε περιβάλλον που ήταν καχύποπτο προς τη μοναχική ζωή, κατοχυρώνει θεωρητικά τον μοναχισμό με τα τρία μεγάλα έργα του: «Τους Κοινοβιακούς Κανονισμούς», «Τις Συνομιλίες με τους Πατέρες της ερήμου» και το «Περί Ενσαρκώσεως, και κατά του Νεστορίου».
Κοιμήθηκε περί το 435 και τα Τίμια λείψανά του φυλάσσονται στη Μονή του Αγίου Βίκτωρα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και η μνήμη του τιμάται στις 29 Φεβρουαρίου. Ο καθηγητής της Βυζαντινής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Φ. Δημητρακόπουλος, στο έργο του: «Σελίδες για τον άγιο Κασσιανό τον Ρωμαίο στην παλιά πόλη της Λευκωσίας», (Ακτή, 1997) αναφέρει ότι στη μαρτυρική Κύπρο πολλοί ναοί (25) είναι καθιερωμένοι στο όνομά του και πανηγυρίζουν την ημέρα της μνήμης του. Αντίθετα η Δυτική Εκκλησία δεν τον κατέταξε στο επίσημο Αγιολόγιό της και δεν τον τιμά, εκτός της περιοχής της Μασσαλίας. Ένας ακόμη λόγος της περιθωριοποίησης του Αγίου Κασσιανού από τη Δυτική Εκκλησία είναι ότι υπήρξε ο κύριος αντίπαλος της θεωρίας του απόλυτου προορισμού του Ι. Αυγουστίνου, την οποία ενστερνίστηκε η δυτική θεολογία.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τῆς
σοφίας τὸν λόγοιν Πάτερ τοὶς ἔργοις σου, ἀσκητικῶς γεωργήσας ὡς
οἰκονόμος πιστός, ἀρετῶν μυσταγωγεῖς τὰ κατορθώματα, σὺ γὰρ πράξας
εὐσεβῶς, ἐκδιδάσκεις ἀκριβῶς, Κασσιανὲ θεοφόρε, καὶ τῷ Σωτήρι
πρεσβεύεις, ἐλεηθήναι τᾶς ψυχᾶς ἠμῶν.
