Είχα πέρυσι, τέτοιες ημέρες, μια συζήτηση μ' έναν αδελφό κληρικό: Εκείνος Διαφωνούσε με την ύπαρξη της ελληνικής σημαίας μέσα στο ναό, θεωρώντας πως έρχεται σε αντίθεση με το οικουμενικό μήνυμα του Χριστιανισμού.
Απ' τα χρόνια του Βυζαντίου, τα λάβαρα της Εκκλησίας έφεραν πάντοτε επάνω τους Τον Χριστό, την Παναγία, τους Αγίους. Ήταν χρυσοκέντητα γιατί ανήκαν στον Βασιλιά των Ουρανών. Αυτά τα λάβαρα σήκωσαν οι μοναχοί και οι στρατιώτες, οι ιερείς και οι απλοί άνθρωποι στις λιτανείες αλλά και στις μάχες.
Συμφωνώ με τον αδελφό στο ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Εκκλησία είναι πάνω από κάθε έθνος. Το Ευαγγέλιο απευθύνεται σ' όλους τους ανθρώπους, σε κάθε γλώσσα και φυλή. Ο Απόστολος Παύλος και πάλι έγραψε πως «δεν υπάρχει Ιουδαίος ούτε Έλληνας, δούλος ούτε ελεύθερος, άνδρας ούτε γυναίκα, γιατί όλοι είμαστε ένα εν Χριστώ Ιησού», δηλαδή, μέσα στο Σώμα Του Χριστού καταργούνται οι διαχωρισμοί και όλοι ενώνονται στην αγάπη Του.
Θεωρώ όμως, πως ειδικά στη δική μας την περίπτωση, την ελληνική, συμβιβάζεται απόλυτα αυτή η οικουμενικότητα με την ύπαρξη της σημαίας μας μέσα στον ναό. Πώς; Η απάντηση, νομίζω, βρίσκεται στη διάκριση. Η ελληνική σημαία μέσα στο ναό δεν δηλώνει κυριαρχία, δηλώνει ευγνωμοσύνη. Δεν είναι έμβλημα εθνικισμού, είναι μνήμη θυσίας. Όπως το κερί που ανάβουμε δεν είναι μαγικό αλλά σύμβολο προσευχής, έτσι και η σημαία δεν λατρεύεται. Υπενθυμίζει. Μας θυμίζει ότι τούτος ο λαός, ο μικρός, που πολέμησε «για Του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία», συνέδεσε την πίστη του με την ιστορία του. Ότι στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, οι εκκλησίες στάθηκαν σχολεία και ο σταυρός έγινε παντιέρα ελπίδας. Και τούτο δεν είναι σύμπτωση. Η Εκκλησία στάθηκε πάντα εκεί όπου ο άνθρωπος πονούσε και γι' αυτό στάθηκε και μέσα στην πατρίδα του. Το ίδιο το Ευαγγέλιο «εσαρκώθη» σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Ο Θεός δεν ήρθε αφηρημένα αλλά ανάμεσα σ' έναν λαό. Έτσι και η σημαία μέσα στο ναό φανερώνει ότι ο Χριστός δεν αγιάζει αφηρημένα τους λαούς αλλά τους συναντά μέσα στην ιστορία τους.
Δεν είναι λοιπόν ασυμβίβαστο ν' αγαπά κανείς την πατρίδα του και να λατρεύει Τον Θεό. Είναι ασυμβίβαστο να θεοποιεί την πατρίδα του. Η Εκκλησία μάς διδάσκει ότι ο πατριωτισμός είναι υγιής όταν γεννιέται από ευγνωμοσύνη και προσφορά. Όταν σέβεται όλους τους άλλους λαούς και βλέπει μέσα σε κάθε άνθρωπο μια εικόνα Του Θεού. Όταν δεν κλείνει αλλά ανοίγει. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είπε κάποτε πως «ο εθνικισμός είναι ίσως η πιο καταστροφική δύναμη της ιστορίας». Κι έχει δίκιο. Όμως η αγάπη για την πατρίδα δεν είναι εθνικισμός. Είναι τρόπος να δοξάζεις Τον Θεό για το δώρο της ιστορίας σου. Ακριβώς όπως οι Άγιοι που αγαπούσαν την πατρίδα τους όχι από υπερηφάνεια, αλλά από ταπείνωση και ευθύνη. Γιατί ήξεραν ότι ο τόπος που τους έθρεψε ήταν το χωράφι μέσα στο οποίο καρποφορεί η πίστη.
Η σημαία μέσα στο ναό, επομένως, δεν είναι πολιτική δήλωση. Είναι υπόμνηση ευθύνης. Είναι η προσευχή ενός λαού που δεν θέλει να ξεχάσει ποιος τον ανέστησε μέσα από τόσους αιώνες σκλαβιάς. Είναι μια σιωπηλή εξομολόγηση ευγνωμοσύνης για όσους πόνεσαν, αγωνίστηκαν, μαρτύρησαν, ψιθυρίζοντας το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με». Αν κάποτε η σημαία γίνει αφορμή έπαρσης, τότε ναι, πρέπει να βγει απ' το ναό. Αν όμως παραμένει σημείο ευχαριστίας, τότε μπορεί να σταθεί εκεί που στεκόμαστε κι εμείς: Κάτω από τον Σταυρό Του!
Στην τελική, δεν έχει σημασία αν ο ναός έχει μέσα σημαίες. Σημασία έχει αν έχει ψυχές που προσεύχονται και για την Ελλάδα και για όλο τον κόσμο. Αν έχει ανθρώπους που δεν ξεχνούν ότι η πίστη στον Χριστό και η αγάπη για την πατρίδα δεν συγκρούονται όταν και οι δύο γεννιούνται από ταπείνωση. Γιατί όποιος αγαπά αληθινά Τον Θεό, αγαπά και τον τόπο που του εμπιστεύτηκε ο Θεός για να Τον δοξάζει. Κι όποιος αγαπά αληθινά την πατρίδα του, θέλει να την βλέπει να πορεύεται εν ειρήνη και αληθεία.
Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα της σημαίας μέσα στο ναό. Κι εμείς, όπως και πέρσι, την αναρτήσαμε μέσα στον Άγιο Στέφανο. Όχι για να χωρίσει. Για να θυμίσει. Όχι για να επιβληθεί. Για να συγκινήσει. Κι ίσως, αν τη δούμε έτσι, να καταλάβουμε ότι το γαλάζιο της δεν είναι χρώμα μόνο της θάλασσας και τ' ουρανού: Είναι το χρώμα της ψυχής μας όταν κοιτά προς τα πάνω!
Η δική μου θέση ήταν ότι κάθε σημείο μέσα στον ναό έχει νόημα. Δεν
υπάρχει τίποτα τυχαίο: Ούτε το καντήλι, ούτε η εικόνα, ούτε το ύφασμα
που σκεπάζει την Αγία Τράπεζα. Όλα μιλούν, όλα μαρτυρούν!
Αν
λοιπόν μέσα σ' αυτόν τον ιερό χώρο υπάρχει και η ελληνική σημαία,
οφείλουμε να αναρωτηθούμε όχι αν «επιτρέπεται» να βρίσκεται εκεί αλλά τι
μαρτυρεί. Γιατί συγκεκριμένα η ελληνική σημαία δεν είναι ένα πολιτικό
λάβαρο. Είναι μνήμη. Είναι σταυρός λευκός
πάνω σε γαλάζιο φόντο, μια ιστορία που ρίζωσε στο Ευαγγέλιο και
ποτίστηκε με αίμα ανθρώπων που πίστεψαν στον Θεό και αγάπησαν την
πατρίδα τους. Κι αυτό από μόνο του είναι θεολογικά σημαντικό,
γιατί ο Σταυρός είναι το σημείο της νίκης Του Θεού πάνω στον θάνατο.
Έτσι, η σημαία μας δεν είναι απλώς ένα κοσμικό έμβλημα αλλά φέρει επάνω
της το ιερό σημείο της πίστεώς μας, γι' αυτό κάνει ίνεται υπενθύμιση ότι
κάθε ελευθερία, ακόμη και η εθνική, έχει πηγή της Τον Εσταυρωμένο.
Απ' τα χρόνια του Βυζαντίου, τα λάβαρα της Εκκλησίας έφεραν πάντοτε επάνω τους Τον Χριστό, την Παναγία, τους Αγίους. Ήταν χρυσοκέντητα γιατί ανήκαν στον Βασιλιά των Ουρανών. Αυτά τα λάβαρα σήκωσαν οι μοναχοί και οι στρατιώτες, οι ιερείς και οι απλοί άνθρωποι στις λιτανείες αλλά και στις μάχες.
Όταν
οι πρόγονοί μας ευλογούσαν τα όπλα της Επανάστασης στο μοναστήρι της
Αγίας Λαύρας, δεν ευλογούσαν ένα κράτος, ευλογούσαν την ελευθερία,
δηλαδή την αξιοπρέπεια του ανθρώπου να ζει με πίστη και ελπίδα. Η σημαία
εκείνη έγινε τότε εικόνα μιας εσωτερικής ελευθερίας, της ίδιας που ο
Χριστός χαρίζει σε όσους Τον ακολουθούν. Κι εδώ βρίσκεται η θεολογική
της ρίζα: Η ελευθερία που ευλόγησε η Εκκλησία δεν είναι μόνο ιστορική,
είναι ευαγγελική. «Τη ελευθερία ημάς Χριστός ηλευθέρωσε», λέει ο
Απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολής του. Γι' αυτό και κάθε
εθνική ανάταση, όταν συνδέεται με Τον Χριστό, γίνεται πνευματική
ανάσταση.
Συμφωνώ με τον αδελφό στο ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Εκκλησία είναι πάνω από κάθε έθνος. Το Ευαγγέλιο απευθύνεται σ' όλους τους ανθρώπους, σε κάθε γλώσσα και φυλή. Ο Απόστολος Παύλος και πάλι έγραψε πως «δεν υπάρχει Ιουδαίος ούτε Έλληνας, δούλος ούτε ελεύθερος, άνδρας ούτε γυναίκα, γιατί όλοι είμαστε ένα εν Χριστώ Ιησού», δηλαδή, μέσα στο Σώμα Του Χριστού καταργούνται οι διαχωρισμοί και όλοι ενώνονται στην αγάπη Του.
Αυτό
σημαίνει ότι η Εκκλησία δεν ταυτίζεται με κανένα κράτος, ούτε υπηρετεί
ιδεολογίες. Γι' αυτό και οι Πατέρες, ήδη από τη Σύνοδο της
Κωνσταντινούπολης το 1872, καταδίκασαν τον λεγόμενο «εθνοφυλετισμό», την
προσπάθεια δηλαδή να γίνει η πίστη υπόθεση εθνική. Η Εκκλησία δεν είναι
«ελληνική» ή «ρωσική» ή «σερβική». Είναι Μία, Αγία, Καθολική και
Αποστολική.
Όμως
η ίδια η Παράδοση μας δείχνει ότι η Εκκλησία δεν αγνοεί τις ιστορίες
των λαών. Αντίθετα, τους αγιάζει. Ο Θεός δεν καταργεί την ιστορική
ταυτότητα του ανθρώπου, την φωτίζει. Έτσι και η ελληνικότητα, όταν
προσφέρεται στον Χριστό, γίνεται τρόπος σωτηρίας, όχι εμπόδιο.
Θεωρώ όμως, πως ειδικά στη δική μας την περίπτωση, την ελληνική, συμβιβάζεται απόλυτα αυτή η οικουμενικότητα με την ύπαρξη της σημαίας μας μέσα στον ναό. Πώς; Η απάντηση, νομίζω, βρίσκεται στη διάκριση. Η ελληνική σημαία μέσα στο ναό δεν δηλώνει κυριαρχία, δηλώνει ευγνωμοσύνη. Δεν είναι έμβλημα εθνικισμού, είναι μνήμη θυσίας. Όπως το κερί που ανάβουμε δεν είναι μαγικό αλλά σύμβολο προσευχής, έτσι και η σημαία δεν λατρεύεται. Υπενθυμίζει. Μας θυμίζει ότι τούτος ο λαός, ο μικρός, που πολέμησε «για Του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία», συνέδεσε την πίστη του με την ιστορία του. Ότι στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, οι εκκλησίες στάθηκαν σχολεία και ο σταυρός έγινε παντιέρα ελπίδας. Και τούτο δεν είναι σύμπτωση. Η Εκκλησία στάθηκε πάντα εκεί όπου ο άνθρωπος πονούσε και γι' αυτό στάθηκε και μέσα στην πατρίδα του. Το ίδιο το Ευαγγέλιο «εσαρκώθη» σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Ο Θεός δεν ήρθε αφηρημένα αλλά ανάμεσα σ' έναν λαό. Έτσι και η σημαία μέσα στο ναό φανερώνει ότι ο Χριστός δεν αγιάζει αφηρημένα τους λαούς αλλά τους συναντά μέσα στην ιστορία τους.
Δεν είναι λοιπόν ασυμβίβαστο ν' αγαπά κανείς την πατρίδα του και να λατρεύει Τον Θεό. Είναι ασυμβίβαστο να θεοποιεί την πατρίδα του. Η Εκκλησία μάς διδάσκει ότι ο πατριωτισμός είναι υγιής όταν γεννιέται από ευγνωμοσύνη και προσφορά. Όταν σέβεται όλους τους άλλους λαούς και βλέπει μέσα σε κάθε άνθρωπο μια εικόνα Του Θεού. Όταν δεν κλείνει αλλά ανοίγει. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είπε κάποτε πως «ο εθνικισμός είναι ίσως η πιο καταστροφική δύναμη της ιστορίας». Κι έχει δίκιο. Όμως η αγάπη για την πατρίδα δεν είναι εθνικισμός. Είναι τρόπος να δοξάζεις Τον Θεό για το δώρο της ιστορίας σου. Ακριβώς όπως οι Άγιοι που αγαπούσαν την πατρίδα τους όχι από υπερηφάνεια, αλλά από ταπείνωση και ευθύνη. Γιατί ήξεραν ότι ο τόπος που τους έθρεψε ήταν το χωράφι μέσα στο οποίο καρποφορεί η πίστη.
Η σημαία μέσα στο ναό, επομένως, δεν είναι πολιτική δήλωση. Είναι υπόμνηση ευθύνης. Είναι η προσευχή ενός λαού που δεν θέλει να ξεχάσει ποιος τον ανέστησε μέσα από τόσους αιώνες σκλαβιάς. Είναι μια σιωπηλή εξομολόγηση ευγνωμοσύνης για όσους πόνεσαν, αγωνίστηκαν, μαρτύρησαν, ψιθυρίζοντας το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με». Αν κάποτε η σημαία γίνει αφορμή έπαρσης, τότε ναι, πρέπει να βγει απ' το ναό. Αν όμως παραμένει σημείο ευχαριστίας, τότε μπορεί να σταθεί εκεί που στεκόμαστε κι εμείς: Κάτω από τον Σταυρό Του!
Στην τελική, δεν έχει σημασία αν ο ναός έχει μέσα σημαίες. Σημασία έχει αν έχει ψυχές που προσεύχονται και για την Ελλάδα και για όλο τον κόσμο. Αν έχει ανθρώπους που δεν ξεχνούν ότι η πίστη στον Χριστό και η αγάπη για την πατρίδα δεν συγκρούονται όταν και οι δύο γεννιούνται από ταπείνωση. Γιατί όποιος αγαπά αληθινά Τον Θεό, αγαπά και τον τόπο που του εμπιστεύτηκε ο Θεός για να Τον δοξάζει. Κι όποιος αγαπά αληθινά την πατρίδα του, θέλει να την βλέπει να πορεύεται εν ειρήνη και αληθεία.
Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα της σημαίας μέσα στο ναό. Κι εμείς, όπως και πέρσι, την αναρτήσαμε μέσα στον Άγιο Στέφανο. Όχι για να χωρίσει. Για να θυμίσει. Όχι για να επιβληθεί. Για να συγκινήσει. Κι ίσως, αν τη δούμε έτσι, να καταλάβουμε ότι το γαλάζιο της δεν είναι χρώμα μόνο της θάλασσας και τ' ουρανού: Είναι το χρώμα της ψυχής μας όταν κοιτά προς τα πάνω!
Είθε ο Θεός να συνεχίσει να ευλογεί την Ελλάδα μας! Να σκέπει και να παρηγορεί το λαό μας, να φωτίζει τους άρχοντές μας και να χαρίζει ειρήνη στα σύνορά μας! Και κάθε 28η Οκτωβρίου, να μας βρίσκει με καρδιές ευγνωμονούσες, με ψυχές ελεύθερες και με βλέμμα στραμμένο προς τον Ουρανό. Εκεί όπου κυματίζει η αληθινή σημαία της πίστης, της ελπίδας και της αγάπης!
Χρόνια πολλά αδέλφια μου!
