Το αρχαίο,ένδοξο και πλούσιο μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοβίτσας
βρίσκεται στο Δήμο Εγνατίας στο ομώνυμο χωριό , Χρυσοβίτσα , και είναι
αφιερωμένο στην Κοίμηση της Παναγίας .
Το χωριό πήρε το όνομα από την εικόνα της Παναγίας , που με θαυμαστό τρόπο έφυγε από το χωριό Στριγγανία της Επαρχίας Τριχωνίδας και το ναό της «Χρυσοβίτζης», όπου για πρώτη φορά βρέθηκε η εικόνα το 533 μ.Χ. , και αφού περιπλανήθηκε πηγαίνοντας , πάντα με θαυμαστό τρόπο , στη Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων και στη συνέχεια στη Μονή Βωτζά (Βουτσά ) ,που βρίσκεται στο χωριό Γρεβενίτι , έφτασε στο δάσος του χωριού Παλαιόμυλος , όπως ονομαζόταν πριν την εμφάνιση της Εικόνας το σημερινό χωριό Χρυσοβίτσα .
Εκεί στο δάσος κάποια γυναίκα που την έλεγαν Λαμπρινή ,από το χωριό Παλαιόμυλος που βρισκόταν στους πρόποδες του δάσους , πηγαίνοντας να κόψει ξύλα βλέπει μια γυναίκα να στέκεται ντυμένη σαν βασίλισσα ,εκεί που σήμερα είναι κτισμένη η εκκλησία.
Το χωριό πήρε το όνομα από την εικόνα της Παναγίας , που με θαυμαστό τρόπο έφυγε από το χωριό Στριγγανία της Επαρχίας Τριχωνίδας και το ναό της «Χρυσοβίτζης», όπου για πρώτη φορά βρέθηκε η εικόνα το 533 μ.Χ. , και αφού περιπλανήθηκε πηγαίνοντας , πάντα με θαυμαστό τρόπο , στη Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων και στη συνέχεια στη Μονή Βωτζά (Βουτσά ) ,που βρίσκεται στο χωριό Γρεβενίτι , έφτασε στο δάσος του χωριού Παλαιόμυλος , όπως ονομαζόταν πριν την εμφάνιση της Εικόνας το σημερινό χωριό Χρυσοβίτσα .
Εκεί στο δάσος κάποια γυναίκα που την έλεγαν Λαμπρινή ,από το χωριό Παλαιόμυλος που βρισκόταν στους πρόποδες του δάσους , πηγαίνοντας να κόψει ξύλα βλέπει μια γυναίκα να στέκεται ντυμένη σαν βασίλισσα ,εκεί που σήμερα είναι κτισμένη η εκκλησία.
Είπε
στη Λαμπρινή : « Να πας, χριστιανή , στο χωριό σου και να πεις στον
παπα-Μιχαήλ και στους δυο γέροντες του χωριού να έρθουν εδώ και να
οικοδομήσουν το σπίτι μου (να κτίσουν
ναό ) και εδώ γύρω από το σπίτι μου να κτίσουν το χωριό τους και θα
έχουν έτσι την παντοτινή μου προστασία ».
00
Αφού συνέβηκαν κι άλλα θαυμαστά γεγονότα πείσθηκε κι ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων , που ήθελε να πάρει τη θαυματουργική εικόνα στα Γιάννενα , πως η Παναγία ήθελε να μείνει στον τόπο που εμφανίστηκε και έτσι κτίσθηκε ναός που ονομάστηκε εκκλησία—μονή της Χρυσοβίτσας. ( Βλέπε βιβλίο «Η Παναγία της Χρυσοβίτσας» Στέργιος Μπούγιας ,Χρήστος Γαλάνης )
Το μοναστήρι της Χρυσοβίτσας περικλείεται από κάστρο που τμήμα του έγινε από κάποιον που ονομαζόταν Μπαλατσός. Σε αγκωνάρι του παράθυρου των νοτίων κελιών υπάρχει εγχάρακτη ημερομηνία 1253 ,ημερομηνία κτίσεως των κελιών .
Αναφέρεται ότι στα χρόνια της ακμής ( «Ηπειρωτικά Χρονικά» 1933, Φίλιππου Σεγκούνη ) ήταν μοναστήρι με «δεκατρείς Γούμενους». Λειτούργησε ως ανδρικό αλλά και ως γυναικείο . Στην « Ανέκδοτη Αλληλογραφία των Ζωσιμάδων » αναφέρεται ότι μόνασε στο μοναστήρι η Βασιλική Ζωσιμά θυγατέρα του Χρήστου Ζωσιμά που πήρε το όνομα Βηθλεέμ .
Το μοναστήρι της Χρυσοβίτσας ήταν το πλουσιότερο της περιοχής και σαν προσκύνημα εφάμιλλο της Τήνου και της Σουμελάς . Τα περισσότερα κειμήλια «φλωρικά» ,Ιερά φελόνια , ασημικά , Ιερά σκεύη και τα «άσπρα της Χρυσοβίτσας», που τον καιρό του «χαλασμού» έφταναν τα διακόσια πουγγιά (100.000 γρόσια ) βρίσκονταν σε ειδική κρύπτη της Μητρόπολης των Ιωαννίνων «μπιδρούμι» για να προφυλαχτούν .
00
Αφού συνέβηκαν κι άλλα θαυμαστά γεγονότα πείσθηκε κι ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων , που ήθελε να πάρει τη θαυματουργική εικόνα στα Γιάννενα , πως η Παναγία ήθελε να μείνει στον τόπο που εμφανίστηκε και έτσι κτίσθηκε ναός που ονομάστηκε εκκλησία—μονή της Χρυσοβίτσας. ( Βλέπε βιβλίο «Η Παναγία της Χρυσοβίτσας» Στέργιος Μπούγιας ,Χρήστος Γαλάνης )
Το μοναστήρι της Χρυσοβίτσας περικλείεται από κάστρο που τμήμα του έγινε από κάποιον που ονομαζόταν Μπαλατσός. Σε αγκωνάρι του παράθυρου των νοτίων κελιών υπάρχει εγχάρακτη ημερομηνία 1253 ,ημερομηνία κτίσεως των κελιών .
Αναφέρεται ότι στα χρόνια της ακμής ( «Ηπειρωτικά Χρονικά» 1933, Φίλιππου Σεγκούνη ) ήταν μοναστήρι με «δεκατρείς Γούμενους». Λειτούργησε ως ανδρικό αλλά και ως γυναικείο . Στην « Ανέκδοτη Αλληλογραφία των Ζωσιμάδων » αναφέρεται ότι μόνασε στο μοναστήρι η Βασιλική Ζωσιμά θυγατέρα του Χρήστου Ζωσιμά που πήρε το όνομα Βηθλεέμ .
Το μοναστήρι της Χρυσοβίτσας ήταν το πλουσιότερο της περιοχής και σαν προσκύνημα εφάμιλλο της Τήνου και της Σουμελάς . Τα περισσότερα κειμήλια «φλωρικά» ,Ιερά φελόνια , ασημικά , Ιερά σκεύη και τα «άσπρα της Χρυσοβίτσας», που τον καιρό του «χαλασμού» έφταναν τα διακόσια πουγγιά (100.000 γρόσια ) βρίσκονταν σε ειδική κρύπτη της Μητρόπολης των Ιωαννίνων «μπιδρούμι» για να προφυλαχτούν .
Σήμερα το καθολικό του μοναστηριού βρίσκεται σε καλή
κατάσταση . Δύο επιγραφές που υπάρχουν ,μία στον πρόναο και μία στον
κυρίως ναό ,αναφέρουν ότι η ιστόρηση του πρόναου έγινε αρχιερατεύοντος
του Μητροπολίτη Ιωαννίνων Κλήμεντος (1680 – 1715) , ( «Κώδικας Χώρας
Μετσόβου ετών 1708 – 1907» Γ. Πλατάρης ) , ενώ η επιγραφή στον κυρίως
ναό γράφει ότι η ιστόρηση έγινε το 1781 29 Ιουνίου από τους Καπεσοβίτες
αδελφούς Ιωάννη και Γεώργιο ιερέα . Η αρχαιολογία κατέταξε το μοναστήρι
αυτό το 1781 μόνο και μόνο από την επιγραφή του κυρίως ναού .Δεν πρόσεξε
τα παρακάτω :
1) Πάνω από την είσοδο του κυρίως ναού υπάρχει εντοιχισμένη λίθινη πλάκα με ανάγλυφη ημερομηνία 1233 και ανάγλυφα γράμματα .
2) Κάτω από την αγιογράφηση των Καπεσοβιτών αδελφών υπάρχει άλλη αγιογράφηση που κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να εκτιμήσει και να ασχοληθεί σοβαρά .
3) Είναι δυνατόν στην αγιογράφηση ενός καθολικού μονής να γίνει πρώτα η αγιογράφηση του πρόναου και μετά από 70 χρόνια περίπου η αγιογράφηση του κυρίως ναού ,σύμφωνα με τις επιγραφές ;
Στον κυρίως ναό ,σήμερα, υπάρχει ωραίος ξυλόγλυπτος άμβωνας , ωραίος ξυλόγλυπτος αρχιερατικός θρόνος και ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο .
Από τους θησαυρούς της Μονής μπορούμε να αναφέρουμε τα τρίπτυχα ,το ένα με την εικόνα του Εσταυρωμένου και το άλλο με ονόματα των κεκοιμημένων , το παλαιό ξυλόγλυπτο αρτοφόρι , ασημένια λειψανοθήκη με λείψανα των Αγίων: Τρύφωνος , Χριστοφόρου και Αρσενίου του Καππαδόκου , η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας με το ασημένιο επικάλυμμα ,ασημένια Ιερά σκεύη, Ευαγγέλια με ασημένια επικάλυψη ,τα βημόθυρα της Ωραίας Πύλης και της Προσκομιδής , το φιλτισένιο σεντούκι και κυρίως εικόνες του τέμπλου μεγάλες και μικρές.
Το καθολικό της Μονής Χρυσοβίτσας σύμφωνα με υπουργικές αποφάσεις είναι διατηρητέο μνημείο
1) Πάνω από την είσοδο του κυρίως ναού υπάρχει εντοιχισμένη λίθινη πλάκα με ανάγλυφη ημερομηνία 1233 και ανάγλυφα γράμματα .
2) Κάτω από την αγιογράφηση των Καπεσοβιτών αδελφών υπάρχει άλλη αγιογράφηση που κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να εκτιμήσει και να ασχοληθεί σοβαρά .
3) Είναι δυνατόν στην αγιογράφηση ενός καθολικού μονής να γίνει πρώτα η αγιογράφηση του πρόναου και μετά από 70 χρόνια περίπου η αγιογράφηση του κυρίως ναού ,σύμφωνα με τις επιγραφές ;
Στον κυρίως ναό ,σήμερα, υπάρχει ωραίος ξυλόγλυπτος άμβωνας , ωραίος ξυλόγλυπτος αρχιερατικός θρόνος και ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο .
Από τους θησαυρούς της Μονής μπορούμε να αναφέρουμε τα τρίπτυχα ,το ένα με την εικόνα του Εσταυρωμένου και το άλλο με ονόματα των κεκοιμημένων , το παλαιό ξυλόγλυπτο αρτοφόρι , ασημένια λειψανοθήκη με λείψανα των Αγίων: Τρύφωνος , Χριστοφόρου και Αρσενίου του Καππαδόκου , η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας με το ασημένιο επικάλυμμα ,ασημένια Ιερά σκεύη, Ευαγγέλια με ασημένια επικάλυψη ,τα βημόθυρα της Ωραίας Πύλης και της Προσκομιδής , το φιλτισένιο σεντούκι και κυρίως εικόνες του τέμπλου μεγάλες και μικρές.
Το καθολικό της Μονής Χρυσοβίτσας σύμφωνα με υπουργικές αποφάσεις είναι διατηρητέο μνημείο
