Τοῦ πρωτ. π. Γεωργίου Δορμπαράκη
Ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου
«Πανηγύρι τῆς πίστης καὶ τῆς λευτεριᾶς» κατὰ τὸν ποιητὴ ἡ 25η Μαρτίου. Ἡμέρα ποὺ καλούμαστε νὰ θυμηθοῦμε τοὺς ἀγῶνες ποὺ ἔκαναν οἱ ἡρωϊκοὶ πρόγονοί μας, προκειμένου νὰ ἀποτινάξουν τὴν γιὰ 400 χρόνια σκλαβιὰ τῶν Τούρκων. Ἱερὸ ὁρόσημο ἡ ἡμέρα, ἀφοῦ θεωρεῖται ἡ ἀπαρχὴ γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ἐθνικῆς μας ἐλευθερίας. Εἶναι ὅμως καὶ ἡμέρα ποὺ περισσότερο καλεῖ ἐμᾶς τοὺς πιστούς, οἱ ὁποῖοι βλέπουμε τὸ βάθος τῶν γεγονότων, ὄχι ἁπλῶς νὰ θυμηθοῦμε κάτι ἢ καὶ νὰ παραδειγματιστοῦμε ἀπὸ κάτι, ἀλλὰ νὰ συμμετάσχουμε στὸ σπουδαιότερο γεγονὸς ποὺ πραγματοποιήθηκε ποτὲ στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία: τὴν σάρκωση τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν Παναγία. Κι ἂν ἡ μία ἑορτὴ εἶναι σπουδαία λόγῳ τῆς ἀπαρχῆς τῆς ἐθνικῆς μας ἐλευθερίας, ἡ ἄλλη, τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, εἶναι σπουδαιοτάτη ἑορτή, λόγῳ τῆς ἀπαρχῆς τῆς ὑπαρξιακῆς καὶ αἰώνιας σωτηρίας μας.
«Πανηγύρι τῆς πίστης καὶ τῆς λευτεριᾶς» κατὰ τὸν ποιητὴ ἡ 25η Μαρτίου. Ἡμέρα ποὺ καλούμαστε νὰ θυμηθοῦμε τοὺς ἀγῶνες ποὺ ἔκαναν οἱ ἡρωϊκοὶ πρόγονοί μας, προκειμένου νὰ ἀποτινάξουν τὴν γιὰ 400 χρόνια σκλαβιὰ τῶν Τούρκων. Ἱερὸ ὁρόσημο ἡ ἡμέρα, ἀφοῦ θεωρεῖται ἡ ἀπαρχὴ γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ἐθνικῆς μας ἐλευθερίας. Εἶναι ὅμως καὶ ἡμέρα ποὺ περισσότερο καλεῖ ἐμᾶς τοὺς πιστούς, οἱ ὁποῖοι βλέπουμε τὸ βάθος τῶν γεγονότων, ὄχι ἁπλῶς νὰ θυμηθοῦμε κάτι ἢ καὶ νὰ παραδειγματιστοῦμε ἀπὸ κάτι, ἀλλὰ νὰ συμμετάσχουμε στὸ σπουδαιότερο γεγονὸς ποὺ πραγματοποιήθηκε ποτὲ στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία: τὴν σάρκωση τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν Παναγία. Κι ἂν ἡ μία ἑορτὴ εἶναι σπουδαία λόγῳ τῆς ἀπαρχῆς τῆς ἐθνικῆς μας ἐλευθερίας, ἡ ἄλλη, τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, εἶναι σπουδαιοτάτη ἑορτή, λόγῳ τῆς ἀπαρχῆς τῆς ὑπαρξιακῆς καὶ αἰώνιας σωτηρίας μας.
.
Τὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἡμέρας μᾶς βοηθάει στὴν προσέγγιση τοῦ νοήματος τῆς
ἑορτῆς, ὁπότε αὐτὸ θὰ σχολιάσουμε δι' ὀλίγων στὴ συνέχεια.
. «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον καὶ τοῦ ἀπ' αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διὸ καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ Σοῦ». (Σήμερα ἀνακεφαλαιώνεται ἡ σωτηρία μας καὶ φανερώνεται τὸ προαιώνιο μυστήριο. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γίνεται υἱὸς τῆς Παρθένου Μαρίας καὶ ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ ἐξαγγέλλει χαρμόσυνα τὴ χάρη αὐτή. Γιὰ τὸν λόγο τοῦτο κι ἐμεῖς μαζὶ μὲ αὐτὸν ἂς φωνάξουμε δυνατὰ στὴν Θεοτόκο: Χαῖρε Σὺ ποὺ εἶσαι γεμάτη ἀπὸ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Κύριος εἶναι μαζί Σου).
. «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον καὶ τοῦ ἀπ' αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διὸ καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ Σοῦ». (Σήμερα ἀνακεφαλαιώνεται ἡ σωτηρία μας καὶ φανερώνεται τὸ προαιώνιο μυστήριο. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γίνεται υἱὸς τῆς Παρθένου Μαρίας καὶ ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ ἐξαγγέλλει χαρμόσυνα τὴ χάρη αὐτή. Γιὰ τὸν λόγο τοῦτο κι ἐμεῖς μαζὶ μὲ αὐτὸν ἂς φωνάξουμε δυνατὰ στὴν Θεοτόκο: Χαῖρε Σὺ ποὺ εἶσαι γεμάτη ἀπὸ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Κύριος εἶναι μαζί Σου).
.
Τὸ πρῶτο σημεῖο ποὺ μᾶς ἐπισημαίνει τὸ ἀπολυτίκιο εἶναι τὸ πῶς πρέπει
νὰ στεκόμαστε ἀπέναντι στὴν Θεοτόκο. Καλούμαστε νὰ τὴν δοῦμε γεμάτη ἀπὸ
τὴν χάρη καὶ τὸ φῶς τοῦ Θεοῦ. Ὄχι γιατί ἀπὸ μόνη της ἔχει τὴν
ἰδιαιτερότητα αὐτή, ἀλλὰ γιατί ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς προσέβλεψε πάνω της καὶ
τὴν ἐπισκίασε μὲ τὸ Πανάγιο Πνεῦμα Του. Ἡ Παναγία, ἰδίως μετὰ τὸν
Εὐαγγελισμό, ποτὲ δὲν εἶναι μόνη της. Μολονότι καὶ πρὸ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ
εἶχε τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ λόγῳ τῆς ἁγιασμένης ζωῆς της – μὴ ξεχνᾶμε ὅτι ἀπὸ
παιδούλα τριῶν ἐτῶν εἰσῆλθε στὸν Ναὸ καὶ ζοῦσε μὲ συνεχεῖς προσευχὲς
καὶ νηστεῖες – ὅμως ἐκεῖ ποὺ ἔλαβε τὴν σχετικὴ πληρότητα τῆς χάρης ἦταν
στὸν Εὐαγγελισμό της, ὁπότε ἔκτοτε ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ τὴν συνόδευε
σὲ κάθε βῆμα της καὶ σὲ κάθε ἐκδήλωση τῆς ζωῆς της. Γι' αὐτὸ καὶ στὸ
πρόσωπο τῆς Παναγίας κρίνεται καὶ ἡ ποιότητα τῆς πίστης τῶν Χριστιανῶν:
τυχὸν ἀποδοχὴ τῆς Παναγίας ὡς Κεχαριτωμένης καὶ φανέρωσης τοῦ Ἰησοῦ
Χριστοῦ σημαίνει ὀρθὴ ἀποδοχὴ καὶ Ἐκείνου. Τυχὸν ἀπόρριψη ἢ ὑποβάθμιση
τῆς Παναγίας σημαίνει ταυτοχρόνως καὶ ἀπόρριψη ἢ ἀλλοίωση τῆς εἰκόνας
καὶ τοῦ Χριστοῦ.
. Στὴν στάση αὐτὴ ἔναντι τῆς Θεοτόκου ἔχουμε πρότυπα τοὺς ἀγγέλους. Ἰδίως στὸν ἀρχάγγελο Γαβριὴλ βλέπουμε τὴν ὀρθὴ τοποθέτηση ἀπέναντι στὴν Μητέρα τοῦ Κυρίου: τὴν χαρισματικὴ ἀναγνώριση τῆς σχέσης της μὲ τὸν Υἱό της, γι' αὐτὸ καὶ ἡ τιμὴ πρὸς ἐκείνη συμπεριλαμβάνει καὶ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοὺς ἀγγέλους. «Ἐπὶ σοὶ χαίρει, Κεχαριτωμένη, πᾶσα ἡ κτίσις, Ἀγγέλων τὸ σύστημα καὶ ἀνθρώπων τὸ γένος...», κατὰ τὴν ἔκφραση τοῦ γνωστοῦ ὕμνου. Κι εἶναι τοῦτο ἐπιβεβαίωση τῆς ἀλήθειας τῆς πίστης μας ὅτι «φῶς γιὰ τοὺς ἀνθρώπους εἶναι οἱ ἄγγελοι». Ὅπως ὁ ἀρχάγγελος μᾶς δίδαξε νὰ τὴν προσφωνοῦμε «Κεχαριτωμένη», ἔτσι καὶ ἡ ζωὴ γενικὰ τῶν ἀγγέλων γίνεται πρότυπο γιὰ ὅλη τὴν ζωὴ τῶν Χριστιανῶν, κατὰ τὸν λόγο καὶ τοῦ Κυρίου, ποὺ μᾶς λέει νὰ ἐπιτελοῦμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ «ὡς ἐν Οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς».
. Ἕνα δεύτερο βασικὸ σημεῖο τοῦ ἀπολυτικίου εἶναι ἡ αἰτιολογία ποὺ δίνει γιὰ τὴν ὑψηλὴ θέση ποὺ κατέχει ἡ Παναγία καὶ γιὰ τὴν μεγάλη χάρη μὲ τὴν ὁποία χαριτώθηκε: δι' αὐτῆς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γίνεται ἄνθρωπος. Ἡ Παναγία ἔγινε «τὸ ὄχημα δι' ἧς κατέβη ὁ Θεός». Δάνεισε τὴν σάρκα της στὸν Υἱὸ καὶ Θεό της, ὁπότε ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ ἔκτοτε φέρει καὶ τὴν σφραγίδα τῆς Παναχράντου Μητέρας Του. Μὲ τὸν ἀρχαγγελικὸ χαιρετισμὸ πιὸ συγκεκριμένα ὁ Θεὸς γίνεται ἔμβρυο στὴν γαστέρα τῆς Παναγίας. Μὲ τὴν συνέργεια ἐκείνης ὁ Θεὸς ἀκολουθεῖ τὴν ὅλη διαδικασία τῆς κύησης. Ὁ Θεὸς μᾶς σώζει σὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς ζωῆς μας.
. Ἂς ἔρθουν οἱ θιασῶτες τῶν ἐκτρώσεων τώρα γιὰ νὰ ποῦν ὅτι τὸ ἔμβρυο δὲν εἶναι ἀκόμη ἄνθρωπος. Μὲ ἐπίγνωση ἢ ὄχι ἀποκαλύπτουν, πέρα ἀπὸ τὴν φοβερὴ ἁμαρτία τοῦ φόνου ποὺ περιπίπτουν, καὶ τὴν ἀθεΐα τῆς ζωῆς τους: ἀμφισβητοῦν καὶ τὸν Εὐαγγελισμὸ ὡς σάρκωση τοῦ Θεοῦ σὲ ἐμβρυϊκὴ κατάσταση.
. Περιττὸ βεβαίως νὰ ὑπενθυμίσουμε ὅτι ἡ ἐπιλογὴ ἀπὸ τὸν Θεὸ τῆς Παναγίας προκειμένου νὰ γίνει μητέρα Του στηρίχθηκε στὴν ἁγιασμένη ζωή της. Ὑπῆρξε ἡ Παναγία ὅ,τι ἐκλεκτότερο καὶ καλύτερο εἶχε νὰ παρουσιάσει ἡ ἀνθρωπότητα. Ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς της ἔγινε ἡ θελκτικὴ δύναμη, ποὺ «μαγνήτισε» τὴν θεία ἀγάπη. Στὸ πρόσωπο Ἐκείνης παρακολουθοῦμε τὴν συμμετοχὴ τοῦ ἀνθρώπου στὴν ὅλη διαδικασία τῆς σωτηρίας ποὺ ἐνεργεῖ πρὸς χάρη του ὁ Θεός. Κι ἐκεῖνο ποὺ ἐπιβεβαιώνει ἀνθρώπινα τὴν ἐπιλογὴ τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἐν ταπεινώσει ὑπακοή της στὴν κλήση Του: «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα Σου» (Λουκ. α´ 38).
. Δὲν συνειδητοποιοῦμε ὅσο πρέπει τὴν ἀπάντηση τῆς Θεοτόκου στὸ θεῖο κέλευσμα. Διότι μένουμε μόνο στὴν ἐπιφάνεια κρίνοντας τὰ πράγματα ἐκ τῶν ὑστέρων. «Μὰ ἦταν μεγάλη τιμὴ νὰ τὴν καλέσει ὁ Θεός», λέμε. «Τί ἄλλο θὰ μποροῦσε νὰ κάνει;» Ἀλλ' αὐτὸ τὸ λέμε, διότι γνωρίζουμε τὴν περαιτέρω ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων: τὸ Πάθος ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ· τὴν παντοδυναμία τῶν θαυμάτων Του. Τὴν ὥρα ἐκείνη ὅμως τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἡ Παναγία βρίσκεται μόνη ἀντιμέτωπη μὲ κάτι ἄγνωστο. Καλεῖται νὰ πεῖ τὸ «ναὶ» σὲ ἕνα γεγονὸς ποὺ τῆς ἑτοίμαζε τὴν διαπόμπευσή της καὶ ἴσως, τὸ πιθανότερο, καὶ τὴν ἀπώλεια τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς της. Διότι ἀνύπαντρη κοπέλα νὰ βρεθεῖ ἔγκυος στὰ χρόνια ἐκεῖνα, σήμαινε τὸν λιθοβολισμό της. Ἡ Παναγία ὅμως –γι' αὐτὸ καὶ εἶναι Παναγία– δὲν διστάζει. Ἀφοῦ μαθαίνει ὅτι εἶναι κλήση Θεοῦ, ὑποτάσσεται στὸ θέλημα Ἐκείνου γνωρίζοντας ὅτι τὸ τίμημα μπορεῖ νὰ εἶναι καὶ ὁ θάνατος. Μὰ δὲν τὴν νοιάζει. Ἐκεῖνο ποὺ τὴν ἐνδιαφέρει εἶναι ἡ ὑπακοὴ στὸ θεϊκὸ θέλημα. Ἀποκαλύπτεται λοιπὸν καὶ μάρτυρας ἡ Παναγία. Ἂν ὄχι σωματικά, μάρτυρας ὡστόσο «τῇ συνειδήσει». Καθαρὴ λοιπὸν στὴν ψυχὴ ἡ Παναγία καὶ μὲ μαρτυρικὸ φρόνημα γίνεται ἡ μητέρα τοῦ Θεοῦ!
. Ἕνα τρίτο σημεῖο ποὺ ἐπισημαίνει ἐπίσης τὸ ἀπολυτίκιο: φανερώνεται μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο τὸ προαιώνιο μυστήριο. Ὁ Εὐαγγελισμὸς ἀποτελεῖ ἐκπλήρωση προαιώνιας βουλῆς τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ κόσμου. Ὁ Θεός, διδάσκουν πολλοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, θὰ ἐρχόταν στὸν κόσμο ὡς ἄνθρωπος ἀνεξάρτητα καὶ ἀπὸ τὴν πτώση τοῦ ἀνθρώπου στὴν ἁμαρτία. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητὴς μάλιστα σημειώνει ὅτι ἡ σάρκωση τοῦ Χριστοῦ, ἀπαρχὴ τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ὁ Εὐαγγελισμός, συνιστᾶ τὴν τελευταία φάση τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Θεὸς δηλαδὴ ὁπωσδήποτε θὰ ἐρχόταν στὸν κόσμο γιὰ νὰ ὠθήσει ἀποφασιστικὰ τὸν ἄνθρωπο στὴν ἐπίτευξη τοῦ ἀπαρχῆς τεθειμένου σκοποῦ του: τὸ «καθ' ὁμοίωσιν».
. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴν ἀντίληψη αὐτή, ὁ Εὐαγγελισμὸς ἤδη εἶχε προαναγγελθεῖ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη μὲ τὸ λεγόμενο Πρωτευαγγέλιο. Στὸ Πρωτευαγγέλιο, τὴν ὑπόσχεση δηλαδὴ τοῦ Θεοῦ στοὺς πρωτοπλάστους μετὰ τὴν ἁμαρτία τους ὅτι ὁ ἀπόγονος τῆς γυναίκας θὰ συντρίψει τὸν διάβολο, βλέπει ἡ Ἐκκλησία μας τὴν προφητεία τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Διότι στὸν Εὐαγγελισμὸ ἔχουμε τὴν γυναίκα ποὺ γεννᾶ Ἐκεῖνον ποὺ συντρίβει τὸν διάβολο. Ἄρα στὴν δημιουργία ἤδη τοῦ ἀνθρώπου ἔχουμε τὶς ἀπαρχὲς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ.
. Ἕνα τέταρτο σημεῖο ἀπὸ τὸ ἀπολυτίκιο: ὄχι μόνο φανερώνεται τὸ προαιώνιο μυστήριο, ἀλλ' ἀκριβῶς αὐτὸ συνιστᾶ καὶ τὴν ἀνακεφαλαίωση τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Τί σημαίνει ἀνακεφαλαίωση; Ἐπανένταξη τοῦ ἀνθρώπου καὶ πάλι στὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἁμαρτία ποὺ διέσπασε τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν ἐκτροχίασε ἀπὸ τὴν ὀρθὴ πορεία τῆς ζωῆς του, ἐξαφανίζεται καὶ καταπατεῖται. Διὰ τοῦ Χριστοῦ, ποὺ σαρκώνεται στὴν Παναγία, ἡ ἁμαρτία αἴρεται καὶ ἡ θύρα τοῦ Παραδείσου καὶ πάλι ἀνοίγεται. Ὁ ἄνθρωπος βιώνει στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ τὴν σωτηρία του: νὰ συναντηθεῖ πραγματικὰ καὶ πάλι μὲ τὸν Θεό.
. Κι ὅλα αὐτά, πέμπτο σημεῖο, μᾶς λέει τὸ τροπάριο πραγματοποιοῦνται σήμερον. Ἐνῶ ὅλα ὅσα ἀναφέρθηκαν βιώθηκαν στὸ παρελθόν, ἐν τούτοις δὲν χάνουν τίποτε καὶ ἀπὸ τὴν σύγχρονη ἐπικαιρότητα. Τὸ παρελθόν, ὁ ἐρχομὸς τοῦ Χριστοῦ, ἡ σύλληψή Του στὸ πανάγιο σῶμα τῆς Θεοτόκου, βιώνεται στὴν Ἐκκλησία μας καὶ ὡς παρόν. Λόγῳ τῆς διαρκοῦς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὁ ἴδιος δηλαδὴ ὁ Θεός, διαιωνίζει τὰ σωτηριώδη γεγονότα τοῦ παρελθόντος καὶ τὰ προχέει στὸ ἑκάστοτε παρόν. Πρόκειται γιὰ τὸν λεγόμενο λειτουργικὸ χρόνο, γιὰ τὸν ὁποῖο μιλᾶνε οἱ θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας. Κι αὐτὸ σημαίνει: ἀφοῦ τὸ σωτηριῶδες παρελθὸν ἐν Χριστῷ, ὅπως ὁ Εὐαγγελισμός, γίνεται κάθε φορὰ παρόν, ἄρα τὸ μόνο ποὺ καὶ ἐμεῖς χρειαζόμαστε γιὰ νὰ τὸ κάνουμε δικό μας γεγονός, γιὰ νὰ νιώσουμε τὴν δυναμική της ἐνέργειά του, εἶναι ἡ πίστη μας: ἡ ἀνεπιφύλακτη παράθεση τῆς ζωῆς μας στὰ χέρια Ἐκείνου καὶ τὶς ὑποσχέσεις Του. Μία τέτοια ἀληθινὴ πίστη θὰ μᾶς κάνει νὰ δοῦμε καὶ τὸν δικό μας ἑαυτὸ μέσα στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παναγίας, δηλαδὴ νὰ νιώσουμε σαρκωμένο καὶ σὲ ἐμᾶς τὸν ἴδιο τὸν Θεό μας!
. Στὴν στάση αὐτὴ ἔναντι τῆς Θεοτόκου ἔχουμε πρότυπα τοὺς ἀγγέλους. Ἰδίως στὸν ἀρχάγγελο Γαβριὴλ βλέπουμε τὴν ὀρθὴ τοποθέτηση ἀπέναντι στὴν Μητέρα τοῦ Κυρίου: τὴν χαρισματικὴ ἀναγνώριση τῆς σχέσης της μὲ τὸν Υἱό της, γι' αὐτὸ καὶ ἡ τιμὴ πρὸς ἐκείνη συμπεριλαμβάνει καὶ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοὺς ἀγγέλους. «Ἐπὶ σοὶ χαίρει, Κεχαριτωμένη, πᾶσα ἡ κτίσις, Ἀγγέλων τὸ σύστημα καὶ ἀνθρώπων τὸ γένος...», κατὰ τὴν ἔκφραση τοῦ γνωστοῦ ὕμνου. Κι εἶναι τοῦτο ἐπιβεβαίωση τῆς ἀλήθειας τῆς πίστης μας ὅτι «φῶς γιὰ τοὺς ἀνθρώπους εἶναι οἱ ἄγγελοι». Ὅπως ὁ ἀρχάγγελος μᾶς δίδαξε νὰ τὴν προσφωνοῦμε «Κεχαριτωμένη», ἔτσι καὶ ἡ ζωὴ γενικὰ τῶν ἀγγέλων γίνεται πρότυπο γιὰ ὅλη τὴν ζωὴ τῶν Χριστιανῶν, κατὰ τὸν λόγο καὶ τοῦ Κυρίου, ποὺ μᾶς λέει νὰ ἐπιτελοῦμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ «ὡς ἐν Οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς».
. Ἕνα δεύτερο βασικὸ σημεῖο τοῦ ἀπολυτικίου εἶναι ἡ αἰτιολογία ποὺ δίνει γιὰ τὴν ὑψηλὴ θέση ποὺ κατέχει ἡ Παναγία καὶ γιὰ τὴν μεγάλη χάρη μὲ τὴν ὁποία χαριτώθηκε: δι' αὐτῆς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γίνεται ἄνθρωπος. Ἡ Παναγία ἔγινε «τὸ ὄχημα δι' ἧς κατέβη ὁ Θεός». Δάνεισε τὴν σάρκα της στὸν Υἱὸ καὶ Θεό της, ὁπότε ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ ἔκτοτε φέρει καὶ τὴν σφραγίδα τῆς Παναχράντου Μητέρας Του. Μὲ τὸν ἀρχαγγελικὸ χαιρετισμὸ πιὸ συγκεκριμένα ὁ Θεὸς γίνεται ἔμβρυο στὴν γαστέρα τῆς Παναγίας. Μὲ τὴν συνέργεια ἐκείνης ὁ Θεὸς ἀκολουθεῖ τὴν ὅλη διαδικασία τῆς κύησης. Ὁ Θεὸς μᾶς σώζει σὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς ζωῆς μας.
. Ἂς ἔρθουν οἱ θιασῶτες τῶν ἐκτρώσεων τώρα γιὰ νὰ ποῦν ὅτι τὸ ἔμβρυο δὲν εἶναι ἀκόμη ἄνθρωπος. Μὲ ἐπίγνωση ἢ ὄχι ἀποκαλύπτουν, πέρα ἀπὸ τὴν φοβερὴ ἁμαρτία τοῦ φόνου ποὺ περιπίπτουν, καὶ τὴν ἀθεΐα τῆς ζωῆς τους: ἀμφισβητοῦν καὶ τὸν Εὐαγγελισμὸ ὡς σάρκωση τοῦ Θεοῦ σὲ ἐμβρυϊκὴ κατάσταση.
. Περιττὸ βεβαίως νὰ ὑπενθυμίσουμε ὅτι ἡ ἐπιλογὴ ἀπὸ τὸν Θεὸ τῆς Παναγίας προκειμένου νὰ γίνει μητέρα Του στηρίχθηκε στὴν ἁγιασμένη ζωή της. Ὑπῆρξε ἡ Παναγία ὅ,τι ἐκλεκτότερο καὶ καλύτερο εἶχε νὰ παρουσιάσει ἡ ἀνθρωπότητα. Ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς της ἔγινε ἡ θελκτικὴ δύναμη, ποὺ «μαγνήτισε» τὴν θεία ἀγάπη. Στὸ πρόσωπο Ἐκείνης παρακολουθοῦμε τὴν συμμετοχὴ τοῦ ἀνθρώπου στὴν ὅλη διαδικασία τῆς σωτηρίας ποὺ ἐνεργεῖ πρὸς χάρη του ὁ Θεός. Κι ἐκεῖνο ποὺ ἐπιβεβαιώνει ἀνθρώπινα τὴν ἐπιλογὴ τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἐν ταπεινώσει ὑπακοή της στὴν κλήση Του: «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα Σου» (Λουκ. α´ 38).
. Δὲν συνειδητοποιοῦμε ὅσο πρέπει τὴν ἀπάντηση τῆς Θεοτόκου στὸ θεῖο κέλευσμα. Διότι μένουμε μόνο στὴν ἐπιφάνεια κρίνοντας τὰ πράγματα ἐκ τῶν ὑστέρων. «Μὰ ἦταν μεγάλη τιμὴ νὰ τὴν καλέσει ὁ Θεός», λέμε. «Τί ἄλλο θὰ μποροῦσε νὰ κάνει;» Ἀλλ' αὐτὸ τὸ λέμε, διότι γνωρίζουμε τὴν περαιτέρω ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων: τὸ Πάθος ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ· τὴν παντοδυναμία τῶν θαυμάτων Του. Τὴν ὥρα ἐκείνη ὅμως τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἡ Παναγία βρίσκεται μόνη ἀντιμέτωπη μὲ κάτι ἄγνωστο. Καλεῖται νὰ πεῖ τὸ «ναὶ» σὲ ἕνα γεγονὸς ποὺ τῆς ἑτοίμαζε τὴν διαπόμπευσή της καὶ ἴσως, τὸ πιθανότερο, καὶ τὴν ἀπώλεια τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς της. Διότι ἀνύπαντρη κοπέλα νὰ βρεθεῖ ἔγκυος στὰ χρόνια ἐκεῖνα, σήμαινε τὸν λιθοβολισμό της. Ἡ Παναγία ὅμως –γι' αὐτὸ καὶ εἶναι Παναγία– δὲν διστάζει. Ἀφοῦ μαθαίνει ὅτι εἶναι κλήση Θεοῦ, ὑποτάσσεται στὸ θέλημα Ἐκείνου γνωρίζοντας ὅτι τὸ τίμημα μπορεῖ νὰ εἶναι καὶ ὁ θάνατος. Μὰ δὲν τὴν νοιάζει. Ἐκεῖνο ποὺ τὴν ἐνδιαφέρει εἶναι ἡ ὑπακοὴ στὸ θεϊκὸ θέλημα. Ἀποκαλύπτεται λοιπὸν καὶ μάρτυρας ἡ Παναγία. Ἂν ὄχι σωματικά, μάρτυρας ὡστόσο «τῇ συνειδήσει». Καθαρὴ λοιπὸν στὴν ψυχὴ ἡ Παναγία καὶ μὲ μαρτυρικὸ φρόνημα γίνεται ἡ μητέρα τοῦ Θεοῦ!
. Ἕνα τρίτο σημεῖο ποὺ ἐπισημαίνει ἐπίσης τὸ ἀπολυτίκιο: φανερώνεται μὲ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο τὸ προαιώνιο μυστήριο. Ὁ Εὐαγγελισμὸς ἀποτελεῖ ἐκπλήρωση προαιώνιας βουλῆς τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ κόσμου. Ὁ Θεός, διδάσκουν πολλοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, θὰ ἐρχόταν στὸν κόσμο ὡς ἄνθρωπος ἀνεξάρτητα καὶ ἀπὸ τὴν πτώση τοῦ ἀνθρώπου στὴν ἁμαρτία. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητὴς μάλιστα σημειώνει ὅτι ἡ σάρκωση τοῦ Χριστοῦ, ἀπαρχὴ τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ὁ Εὐαγγελισμός, συνιστᾶ τὴν τελευταία φάση τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Θεὸς δηλαδὴ ὁπωσδήποτε θὰ ἐρχόταν στὸν κόσμο γιὰ νὰ ὠθήσει ἀποφασιστικὰ τὸν ἄνθρωπο στὴν ἐπίτευξη τοῦ ἀπαρχῆς τεθειμένου σκοποῦ του: τὸ «καθ' ὁμοίωσιν».
. Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴν ἀντίληψη αὐτή, ὁ Εὐαγγελισμὸς ἤδη εἶχε προαναγγελθεῖ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη μὲ τὸ λεγόμενο Πρωτευαγγέλιο. Στὸ Πρωτευαγγέλιο, τὴν ὑπόσχεση δηλαδὴ τοῦ Θεοῦ στοὺς πρωτοπλάστους μετὰ τὴν ἁμαρτία τους ὅτι ὁ ἀπόγονος τῆς γυναίκας θὰ συντρίψει τὸν διάβολο, βλέπει ἡ Ἐκκλησία μας τὴν προφητεία τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Διότι στὸν Εὐαγγελισμὸ ἔχουμε τὴν γυναίκα ποὺ γεννᾶ Ἐκεῖνον ποὺ συντρίβει τὸν διάβολο. Ἄρα στὴν δημιουργία ἤδη τοῦ ἀνθρώπου ἔχουμε τὶς ἀπαρχὲς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ.
. Ἕνα τέταρτο σημεῖο ἀπὸ τὸ ἀπολυτίκιο: ὄχι μόνο φανερώνεται τὸ προαιώνιο μυστήριο, ἀλλ' ἀκριβῶς αὐτὸ συνιστᾶ καὶ τὴν ἀνακεφαλαίωση τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Τί σημαίνει ἀνακεφαλαίωση; Ἐπανένταξη τοῦ ἀνθρώπου καὶ πάλι στὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἁμαρτία ποὺ διέσπασε τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν ἐκτροχίασε ἀπὸ τὴν ὀρθὴ πορεία τῆς ζωῆς του, ἐξαφανίζεται καὶ καταπατεῖται. Διὰ τοῦ Χριστοῦ, ποὺ σαρκώνεται στὴν Παναγία, ἡ ἁμαρτία αἴρεται καὶ ἡ θύρα τοῦ Παραδείσου καὶ πάλι ἀνοίγεται. Ὁ ἄνθρωπος βιώνει στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ τὴν σωτηρία του: νὰ συναντηθεῖ πραγματικὰ καὶ πάλι μὲ τὸν Θεό.
. Κι ὅλα αὐτά, πέμπτο σημεῖο, μᾶς λέει τὸ τροπάριο πραγματοποιοῦνται σήμερον. Ἐνῶ ὅλα ὅσα ἀναφέρθηκαν βιώθηκαν στὸ παρελθόν, ἐν τούτοις δὲν χάνουν τίποτε καὶ ἀπὸ τὴν σύγχρονη ἐπικαιρότητα. Τὸ παρελθόν, ὁ ἐρχομὸς τοῦ Χριστοῦ, ἡ σύλληψή Του στὸ πανάγιο σῶμα τῆς Θεοτόκου, βιώνεται στὴν Ἐκκλησία μας καὶ ὡς παρόν. Λόγῳ τῆς διαρκοῦς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὁ ἴδιος δηλαδὴ ὁ Θεός, διαιωνίζει τὰ σωτηριώδη γεγονότα τοῦ παρελθόντος καὶ τὰ προχέει στὸ ἑκάστοτε παρόν. Πρόκειται γιὰ τὸν λεγόμενο λειτουργικὸ χρόνο, γιὰ τὸν ὁποῖο μιλᾶνε οἱ θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας. Κι αὐτὸ σημαίνει: ἀφοῦ τὸ σωτηριῶδες παρελθὸν ἐν Χριστῷ, ὅπως ὁ Εὐαγγελισμός, γίνεται κάθε φορὰ παρόν, ἄρα τὸ μόνο ποὺ καὶ ἐμεῖς χρειαζόμαστε γιὰ νὰ τὸ κάνουμε δικό μας γεγονός, γιὰ νὰ νιώσουμε τὴν δυναμική της ἐνέργειά του, εἶναι ἡ πίστη μας: ἡ ἀνεπιφύλακτη παράθεση τῆς ζωῆς μας στὰ χέρια Ἐκείνου καὶ τὶς ὑποσχέσεις Του. Μία τέτοια ἀληθινὴ πίστη θὰ μᾶς κάνει νὰ δοῦμε καὶ τὸν δικό μας ἑαυτὸ μέσα στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παναγίας, δηλαδὴ νὰ νιώσουμε σαρκωμένο καὶ σὲ ἐμᾶς τὸν ἴδιο τὸν Θεό μας!
