Ποιος νίκησε το διάβολο; Αυτός που γνώρισε την ασθένειά του, τα πάθη και τα ελαττώματα, που έχει.
Ο φοβούμενος να γνωρίσει τον εαυτό του, αυτός βρίσκεται μακριά από τη γνώση· άλλο τίποτε δεν αγαπά παρά να βλέπει μόνο λάθη στους άλλους και να τους κρίνει…
Πρώτα απ’ όλα χρειάζεται το «γνώθι σαυτόν». Δηλαδή να γνωρίσεις τον εαυτό σου, ποιος είσαι.
Ποιος είσαι στ’ αλήθεια, όχι ποιος νομίζεις εσύ ότι είσαι. Με τη γνώση αυτή γίνεσαι ο σοφότερος των ανθρώπων.
Με τέτοια επίγνωση έρχεσαι σε ταπείνωση και παίρνεις χάρη από τον Κύριο. Διαφορετικά αν δεν αποκτήσεις αυτογνωσία, αλλ’ υπολογίζεις μόνο τον κόπο σου, γνώριζε ότι πάντοτε θα βρίσκεσαι μακριά από το δρόμο.
Διότι δεν λέει ο Προφήτης· «ίδε, Κύριε, τον κόπον μου», αλλά «ίδε, λέγει, την ταπείνωσίν μου και τον κόπον μου».
Ο κόπος είναι για το σώμα, η ταπείνωση για τη ψυχή και πάλι τα δύο μαζί, κόπος και ταπείνωση, για όλον τον άνθρωπο.
Ποιος νίκησε το διάβολο; Αυτός που γνώρισε την ασθένειά του, τα πάθη και τα ελαττώματα, που έχει. Ο φοβούμενος να γνωρίσει τον εαυτό του, αυτός βρίσκεται μακριά από τη γνώση· άλλο τίποτε δεν αγαπά παρά να βλέπει μόνο λάθη στους άλλους και να τους κρίνει.
Αυτός δεν βλέπει στους άλλους χαρίσματα, αλλά μόνον ελαττώματα– δεν βλέπει στον εαυτό του ελαττώματα, παρά μόνο χαρίσματα. Και αυτό είναι το χαρακτηριστικό ελάττωμα των ανθρώπων του καιρού μας που δεν αναγνωρίζουμε ο ένας το χάρισμα του άλλου.
Ο ένας στερείται πολλά, μα οι πολλοί τα έχουν όλα. Αυτό που έχει ο ένας δεν το έχει ο άλλος. Και, αν αυτό το αναγνωρίζουμε, υπάρχει πολλή ταπείνωση. Γιατί έτσι τιμάται και δοξάζεται ο Θεός, ο οποίος με πολλούς τρόπους στόλισε τους ανθρώπους και έκανε όλα τα δημιουργήματά του άνισα, δηλαδή διαφορετικά.
Όχι όπως προσπαθούν οι ασεβείς να φέρουν ισότητα ανατρέποντας την θεία Δημιουργία. Ο Θεός «τα πάντα εν σοφία εποίησεν».
Γι’ αυτό, παιδί μου, τώρα που είναι αρχή φρόντισε να γνωρίσεις καλά τον εαυτό σου, για να βάλεις θεμέλιο στερεό την ταπείνωση.
Φρόντισε να μάθεις την υπακοή, να αποκτήσεις την ευχή. Γι’ αυτό πρώτα γνώριζε, παιδί μου, ότι κάθε αγαθό από το Θεό έχει την αρχή. Δεν γίνεται αγαθός λογισμός που να μην έχει αιτία το Θεό, ούτε πονηρός που να μην έχει αιτία το Διάβολο.
Ό,τι καλό λοιπόν διανοηθείς, πεις, κάνεις, όλα είναι της δωρεάς του Θεού.
«Παν δώρημα τέλειον άνωθεν έστι καταβαίνον». Όλα είναι της δωρεάς του Θεού· δικό μας δεν έχουμε τίποτε.
Ο Γέρων Ιωσήφ είδε όλο το βάθος του παλαιού ανθρώπου και με πολύ κόπο και προσευχή καθάρισε τον εαυτόν του και όλη η ζωή του είναι ένα παράδειγμα μιμήσεως, για κάθε άνθρωπο που αγωνίζεται για τη σωτηρία της ψυχής του.
Παραπονείται μάλιστα, ότι δεν φροντίζουμε για το εσωτερικό της ψυχής και γράφει:
«Η σημερινή κατάστασις των πολλών περιωρίσθη εις ένα τύπον εξωτερικόν. Πέραν τούτου δεν υπάρχει φροντίδα και μέριμνα διά το εσωτερικόν της ψυχής, όπου συνίσταται το παν· όπου ενώνεται ο υλικός με τον άυλον, ο άνθρωπος με τον Θεόν, κατά το εγχωρούν εις την χωματώδη μας φύσιν. Τούτο είναι το πολύ ωραίον και το πάνυ καλόν. Άλλα πάντες το αποφεύγομεν. Πάντες τα νώτα στρέφομεν. Καθότι απαιτείται αγών».
Εις τον αγώνα αυτόν του ανθρώπου, για να υπάρξουν τα ανάλογα αποτελέσματα, πρέπει να συνεργήσει η χάρις του Θεού και η προαίρεση του ανθρώπου: «θα λυώση ως κηρός ο παλαιός άνθρωπος. Και όπως ο σίδηρος, όταν εμβαίνη εις την φωτιά, ξεκολλάει και πέφτει η σκουριά, όπου έχει επάνω, έτσι γίνεται και εις τον άνθρωπον. Έρχεται κατ’ ολίγον η χάρις και μόλις πλησίαση εις τον άνθρωπον αναλύει ως κηρός. Και δεν γνωρίζει εις αυτήν την στιγμήν ο άνθρωπος τον εαυτόν του, ενώ όλος είναι πολυόμματος νους και διαυγέστατος. Όμως εις αυτήν την υπερφυή ενέργειαν δεν ημπορεί να ξεχωρίση τον εαυτόν του, διότι ενούται με τον Θεόν. Και τότε πίπτει η σκουριά. Αφαιρείται η σφραγίδα. Αποθνήσκει ο παλαιός άνθρωπος. Αφαιρείται το μητρικόν αίμα. Ανακαινούται το φύραμα.
Και δεν αλλάζει κατά το σώμα ο άνθρωπος, αλλά τα φυσικά προτερήματα και χαρίσματα του ανθρώπου, αυτά φωτίζει, ενδυναμοί και ανακαινίζει η χάρις. Και ζωογονείται ο πάλαι Αδάμ, ο πλασθείς κατ’ εικόνα Θεού».
Όποιος αξιωθή να ιδή την άβυσσον των πταισμάτων της ψυχής του θρηνεί από το φρικτόν αυτό θέαμα. Εκ της οράσεως της καταστάσεως αυτής προέρχεται η μετάνοια, η επίγνωσις του εαυτού μας, η αληθινή ταπείνωσις και ο φόβος του Θεού. Όλα αυτά είναι δωρήματα της Χάριτος του Θεού.
Εφ’ όσον δεν υπάρχει η επίγνωσις του αμαρτωλού εαυτού μας θεραπεία δεν υπάρχει. Από την στιγμήν όμως που ο νους γίνεται θεωρός αυτού του σκότους της ψυχής αρχίζει να λειτουργή η ταπείνωσις και μαραίνεται η ρίζα της αμαρτίας, δηλαδή η υπερηφάνεια.
Η υπερηφάνεια είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Βάσις και θεμέλιο, κατά τους αγίους Πατέρας, της πνευματικής ζωής είναι η υπακοή, διότι αυτή χαρίζει την ταπεινοφροσύνη. Είναι αδύνατον χωρίς υπακοή η ψυχή να απαλλαγή από τα πάθη της οιήσεως, της κενοδοξίας και της υπερηφάνειας.
Η μετάνοια είναι ανεκτίμητο δώρο για τον άνθρωπο. Είναι το καλύτερο φάρμακο για την αποκατάσταση της ψυχικής υγείας του ανθρώπου.
Ο Γέρων Ιωσήφ είναι πρακτικότατος διδάσκαλος, βιαστής και απαράμιλλος συνεχιστής όλης αυτής της Νηπτικής παραδόσεως, της κρυπτής εργασίας που επιτελεί ο νους εγκλειόμενος στην ψυχή. Να πως ερμηνεύει αυτή την κατάσταση της ψυχής και του νου. «Ο νους είναι ο οικονόμος της ψυχής, όπου κουβαλά τροφήν – ό,τι τον δώσης εσύ. Λοιπόν όταν έχη ειρήνην και τον δίδεις ό,τι καλόν θέλει, αυτός τα κατεβάζει εις την καρδίαν. Πρώτον καθαρίζει αυτός από όσας προλήψεις κατείχετο εις τον κόσμον. Ξεθολώνει από του βίου τες μέριμνες και λέγοντας την νοεράν προσευχήν τελείως παύει ο μετεωρισμός. Και τότε καταλαμβάνεις ότι εκαθαρίσθη. Διότι πλέον δεν κινείται εις τα ακάθαρτα και πονηρά, όπου είδεν ή ήκουσεν εις τον κόσμον.
Μετά αυτός διά της ευχής, εισερχόμενης και εξερχομένης στην καρδία, καθαρίζει δρόμο και εκβάλλει κάθε πικρία, αισχρότητα, ακαθαρσία από αυτήν. Στήνει πόλεμο ο νους προς τα πάθη και τους δαίμονες, που εγείρουν αυτά, που τόσα έτη φώλιαζαν σε αυτή και κανείς δεν τους ήξερε ούτε τους έβλεπε.
Τώρα όμως που ο νους έλαβε καθαρότητα -την αρχαία στολή του- τους βλέπει και ως κύων γαυγίζει, υλακτεί, μάχεται μετ’ αυτών ως κύριος και φύλαξ όλου του διανοητικού μέρους».
Είναι μεγάλη αλήθεια αυτό το οποίο μας αποκαλύπτει ο Γέρων Ιωσήφ. Ο νους κύριος και φύλαξ όλου του διανοητικοί μέρους της ψυχής. Αυτή η προσοχή, η νηπτική ικανότητα του νου, χαρίζει σε αυτόν μεγάλη απλότητα και καθαρότητα. Ο νους γυμνός από κάθε νόημα. Αφού είναι ελεύθερος από κάθε λογισμό, τότε και η θεία χάρις επαναπαύεται, για να έλθει να σκηνώσει σε αυτόν, διότι τίποτε δεν υπάρχει ευάρεστο στο Θεό, όσον ο καθαρός λογισμός.
Ο Γέρων Ιωσήφ με πολλή σαφήνεια περιγράφει πως ο νους με την ευχή καθαρίζει τη ψυχή από τις συγκαταθέσεις των εμπαθών λογισμών: «Κρατών ως όπλον το όνομα Ιησούς μαστίζει τους πολεμίους, άχρις ότου τους βγάλη όλους απ’ έξω, τριγύρω στο περικάρδιον· και υλακτούσιν και αυτοί ως άγριοι κύνες. Ο δε νους αρχίζει να καθαρίζη την βρώμαν και όλην την ακαθαρσίαν, όπου είχον μολύνει οι δαίμονες με τας συγκαταθέσεις όπου είχομεν κάμει εις ό,τι κακόν και εφάμαρτον… Και όλο αγωνίζεται να ρίχνη έξω τες βρώμες, όπου αυτοί διαρκώς ρίχνουν μέσα. Έπειτα ως οικονόμος φέρει τροφάς αρμόζουσας προς φωτισμόν και υγείαν ψυχής».
Και συνεχίζει τη θαυμάσια διδασκαλία του: «Εις όλα αυτά συνεργεί η χάρις η καθαρτική. Σκεπάζεται ο αγωνιζόμενος ως υπό σκιάν υπό την σκέπην της υπακοής. Φρουρείται υπό την χάριν αυτού, όπου ανέλαβε την ψυχήν του ενώπιον του Θεού. Και ολίγον-ολίγον γίνεται αλλοίωσις του Υψίστου. Και αφού εν ολίγοις διωχθώσιν τελείως έξω οι δαίμονες, καθαρισθή δε έσωθεν η καρδία, παύει ο μολυσμός.
Ενθρονίζεται ο νους ως Βασιλεύς επί την καρδίαν και χαίρει ως νυμφίος επί νύμφη εν τω θαλάμω. Άγει χαράν αγίαν, ειρηνικήν, άμωμον. Λέγει την ευχήν χωρίς κόπον».
Κυριότερο έργο επομένως για την υγεία της ψυχής μας δεν είναι άλλο από την άσκηση της νοεράς προσευχής. Λέγοντας την ευχή, το: «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», δημιουργούνται μέσα στη ψυχή μας άλλες καταστάσεις. Διότι, όταν παραμένει πολύ χρόνο μέσα στη ψυχή μας το ένδοξο Όνομα του Ιησού Χριστού, προκαλεί θερμότητα σε αυτή και ανέκφραστη χαρά και αγάπη. Και πώς να μη χαίρεται η ψυχή, αφού βρήκε το πολύτιμο μαργαριτάρι, το οποίο είναι το γλυκύτατο Όνομα του Κυρίου Ιησού Χρίστου!
Ἕνα ἅγιο τέλος
Μιὰ ψυχὴ φρόντιζε πάντοτε νὰ ἔχη ἀδιάλειπτη τὴν μνήμη τοῦ θανάτου καὶ μαζὶ μ᾿ αὐτὴ νὰ μελετᾶ καὶ τὸν Παράδεισο.
Φρόντιζε
νὰ κάνη κάθε μέρα ἐξέτασι τῆς συνειδήσεώς της καὶ ὅταν εὕρισκε ἐνοχές,
πήγαινε εὐθὺς ἀμέσως καὶ τὶς τακτοποιοῦσε στὸν Πνευματικό.
Μ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπο ἀπέκτησε τὴν εὐλαβῆ συνήθεια καὶ ἔλεγε:
– Πάει ἡ ἡμέρα καὶ εἶμαι μιὰ ἡμέρα πιὸ κοντὰ στὸν Παράδεισο.
Καὶ περνοῦσαν οἱ ἡμέρες, καὶ κάθε βράδυ τὸ ἴδιο:
– Μιὰ ἡμέρα πιὸ κοντὰ στὸν Παράδεισο.
Παντρεύτηκε, ἔκανε πολλὰ παιδιά, ἀπέκτησε ἐγγόνια καὶ δισέγγονα, ἀλλὰ τὴν ἴδια
πνευματικὴ ἐργασία συνέχιζε κάθε βράδυ.
– Μιὰ ἡμέρα πιὸ κοντὰ στὸν Παράδεισο.
Ἕνα ἀπόγευμα αἰσθάνθηκε ἀδιάθετη. Ὅταν τὸ ἴδιο βράδυ τῆς πῆγαν λίγο τσάϊ, εἶπε στὰ παιδιά της:
– Παιδιά μου, μιὰ ἡμέρα ἀκόμα πιὸ κοντὰ στὸν Παράδεισο.
Τὴν ἄλλη ἡμέρα ποὺ ξύπνησε, φωνάζει τὴν κόρη της. Ἐκείνη τρέχει ἀμέσως κοντά της καὶ τῆς λέγει:
– Ἦλθε ἡ ἡμέρα! Σήμερα παιδί μου Μαρία, φεύγω… Εἰδοποίησέ τους ὅλους…
Τότε μαζεύτηκαν ὅλοι νὰ πάρουν τὴν εὐχή της. Καὶ ἀφοῦ τὴν ἔδωσε, δὲν ἔπαψε νὰ ἐπαναλαμβάνη συνεχῶς:
– Ἦλθε ἡ ἡμέρα…, ἦλθε ἡ ἡμέρα! Ἦλθε ἡ ὥρα, ἦλθε ἡ στιγμή!
Ξαφνικά, ἄστραψε τὸ πρόσωπό της καὶ στὰ χείλη της φάνηκε ἕνα ὑπερουράνιο χαμόγελο. Φωτίστηκαν τὰ πάντα καὶ ἡ ψυχή της πέταξε στοὺς οὐρανούς!
Καὶ ὅλοι, οἱ μεγάλοι καὶ οἱ μικροί, ἔμειναν ἄφωνοι γιὰ ἀρκετὴ ὥρα, θαυμάζοντας τὴν ὡραιοτάτη ἐκείνη εἰκόνα τοῦ προσώπου της, ποὺ ἔδειχνε ὅτι χαιρόταν, γιατὶ ἡ ψυχή της πέταξε μαζὶ μὲ τοὺς Ἀγγέλους στὸν Παράδεισο καὶ ἀπελάμβανε ἀπὸ ἐκείνη τὴν στιγμὴ τὰ οὐράνια κάλλη Του…
Ὁραματίζομαι
τό ἀγγελικό ἐκεῖνο πρόσωπο πού ἔδυσαν τά μάτια του σάν δύο ἥλιοι
λαμπεροί καί πού μέσα σ’ αὐτά εἶχε ἀποτυπωθεῖ ὅλη ἡ ψυχική του ὀμορφιά.
Χωρίς τήν πρόσκαιρη καί ἐπίγεια τούτη πνοή, ἀλλά γεμάτο ἀπό τήν μοσχομύριστη εὐωδιά τῆς θείας Χάρης.
Ἀσπάζομαι
τά ἱερά ἐκεῖνα χέρια, πού ἁμαρτία δέν ἀγγίξανε καί πού μέ τό δάκτυλό
τους ἔδειξαν στούς ἀνθρώπους τόν Χριστό, πού σήκωσε ἐπάνω Του τήν
ἁμαρτία ὁλοκλήρου τοῦ κόσμου.
Προσκυνῶ ἐκεῖνα τά ὡραῖα πόδια, πού εὐαγγελίστηκαν τά ἀγαθά στούς ἀνθρώπους καί μέ τά ὁποῖα προετοιμάστηκε ἡ ὁδός τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου.
Φέρτε νά προσκυνήσω καί τήν τίμια ἁλυσίδα μέ τήν ὁποῖα δέθηκε ὁ πιό πολύτιμος καί ἀγγελόμορφος ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους.
Φέρτε καί τή σεβάσμια πιατέλα ὅπου τοποθετήθηκε ἡ πολυσέβαστη καί ἀπό ὅλα τά χρυσάφια ἀκριβότερη Κεφαλή.
Ἀκόμα
ἄν ἔβρισκα δέν θά ἄφηνα ἀπροσκύνητο τό φονικό μαχαίρι πού μπήχθηκε στόν
ἱερό τράχηλο, οὔτε θά δίσταζα νά καταφιλήσω τό χῶμα ὅπου φρουρήθηκε ὁ
θησαυρός, μέ τή βεβαιότητα, ὅτι καί αὐτό θά μοῦ μετέδιδε θεία Χάρη.
Μακαριστέ
τάφε καί χαρμόσυνη ταφόπετρα, πού σκέπασες τό τρισμακάριστο ἐκεῖνο
σκήνωμα καί τύλιξες μέσα σου τό πολυτιμώτερο ἀπό σωρούς σμαράγδια καί
μαργαριτάρια σῶμα.
Ἐκεῖ λοιπόν βρισκόταν ὁρατά ἡ συντροφιά τῶν μαθητῶν καί ἀόρατα πλήθη ἀγγέλων, εὐφημώντας, δοξάζοντας, ὑψώνοντας στόν οὐρανό καί μεταφέροντας στήν ἀτελείωτη χαρά αὐτόν πού ἔζησε σάν ἔνσαρκος ἄγγελος καί προανάγγειλε τό Μεσσία.
Αὐτόν πού ὑπῆρξε γνήσιος φίλος τοῦ Κυρίου, πού ὁδήγησε στόν οὐράνιο Νυμφίο τήν Ἐκκλησία, τό ἄσβηστο λυχνάρι τοῦ ἀνεκφράστου φωτός, τή ζωντανή φωνή τοῦ Θεοῦ Λόγου, τόν ἀνώτερο ἀπ’ τούς προφῆτες, τόν μεγαλύτερο ἀπ’ ὅσους γέννησε ποτέ γυναίκα.
Aπό το Εγκώμιον στην αποτομή της τιμίας κεφαλής του Προδρόμου, του οσίου πατέρα μας Θεοδώρου του Στουδίτου
Ο αρχιερέας Ααρών δεν σφυρηλάτησε το χρυσό μόσχο στην έρημο και άφησε το λαό να τον προσκυνά αντί τον αληθινό Θεό;
Για χίλια χρόνια περίπου η Εκκλησία του Χριστού στην Ανατολή και στη Δύση ήταν μία Εκκλησία, με τον ίδιο νού, με την ίδια καρδιά και με την ίδια αίσθηση καθήκοντος. Αλλά, στο τέλος της χιλιετίας από τη γέννηση του Σωτήρα του κόσμου, ο αλυσοδεμένος σατανάς ελευθερώθηκε από την κόλαση, για να εξαπατήσει αυτό τον κόσμο. Και ο τρόπος του σατανά δεν είναι όπως ο τρόπος του Χριστού. Ο Χριστός, όταν άρχισε να χτίζει την αυτοκρατορία του Θεού ανάμεσα στους ανθρώπους, επέλεξε τους πιο απλούς και πιο ασήμαντους ανθρώπους. Ο σατανάς όμως πάντα περιφρονούσε τους μικρούς και ασήμαντους και ενεργούσε διά μέσου των αρχηγών, των αρχιερέων, των φιλοσόφων, των βασιλιάδων, των κυβερνητών, των επιστημόνων, των καλλιτεχνών.
Στο τέλος της πρώτης χιλιετίας ο σατανάς χτύπησε διά μέσου του αρχιερέα της Δυτικής Εκκλησίας, του έβαλε την ιδέα να χωρίσει από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, εμφυσώντας μέσα του το πνεύμα της υπερηφάνειας. Ο σατανάς τον έβαλε να συγκρουστεί με τους βασιλιάδες και τους ηγεμόνες όλων των χριστιανικών λαών χωρίς ιδιαίτερο λόγο: λόγω αξιωμάτων, λόγω εξουσίας. Δηλαδή για όλα εκείνα, τα οποία ο Σωτήρας δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία, αντίθετα τα έβαζε στην τελευταία θέση, στη χαμηλότερη βαθμίδα της αξιολόγησής Του.
Ο αρχιερέας της Δυτικής Εκκλησίας, επειδή αποσχίστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία, ξεκίνησε να καταστρέφει κάθε τι ιερό και να ανατρέπει το νόμο. Κατέστρεψε κάθε τι ιερό, επειδή αρνήθηκε τη νηστεία, τη θεώρησε ανώφελη και ξεκίνησε μία καθαρά αυλική ζωή στο σπίτι του. Ανέτρεψε το νόμο του Θεού και το νόμο της πίστης, το νόμο της καλής συμπεριφοράς. Άλλαξε το Σύμβολο της Πίστεως και έκανε πιο εύκολο τον αγώνα του ανθρώπου για τη σωτηρία με τον εξής τρόπο: Με δωρεές, με λίγες και σύντομες προσευχές. Σαν να έλεγε, όσο περνούσαν τα χρόνια, στο Χριστό:
– «Πρέπει να ξέρουμε ποιος είναι πρώτος στην αυτοκρατορία Σου.
»Δεν απάντησες σωστά στην ερώτηση που σου έκαναν οι υιοί του Ζεβεδαίου, όταν είπες πως, όποιος θέλει να γίνει πρώτος, πρέπει να γίνει δούλος σ’ όλους. Δεν απάντησες σωστά, όταν είπες πως ο Υιός του ανθρώπου ήρθε όχι για να Τον υπηρετούνε, αλλά Αυτός να υπηρετεί. Και στο τέλος για να γίνει ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση, έπλυνες τα βρώμικα πόδια των ψαράδων.
»Η ιστορία απέδειξε πως έκανες λάθος, και πως οι λαοί είναι σαν πρόβατα. Πριν από όλα ζητούν αρχηγό και κυρίως ζητούν ένα αρχηγό αλάνθαστο. Αυτό είναι βασικό και κύριο σε κάθε κοινωνία και σε κάθε λαό. Εσύ δεν μπορούσες να το ξέρεις αυτό, επειδή λίγα χρόνια έζησες σ’ αυτό τον κόσμο.
»Πέθανες νέος και δεν μελέτησες τη ψυχολογία της μάζας. Αλλά, εμείς οι αρχιερείς τελειώσαμε μεγάλες σχολές, ταξιδέψαμε πολύ στον κόσμο και ζήσαμε δύο φορές περισσότερο από εσένα. Γι’ αυτό το λόγο είναι σωστό να αφήσεις εμάς που έχουμε μεγαλύτερη εμπειρία να λύσουμε αυτό το ζήτημα. Εσύ, ας είσαι στον ουρανό ο,τι επιθυμείς, άσε σε μας τη γη. Γίνε ο Θεός στον ουρανό και εμείς Θεός στη γη. Ας είσαι εσύ αλάνθαστος στον ουρανό και εμείς αλάνθαστοι στη γη. Θα δείς πως αυτό το πρακτικό πρόγραμμα είναι πολύ καλύτερο από το δικό Σου, το οποίο είναι ιδεαλιστικό, νεανικό πρόγραμμα. Άκουσε εμάς, τους γέρους, οι οποίοι εδώ και χίλια χρόνια παλεύουμε με το όνομά Σου και μ’ αυτόν τον ανήθικο κόσμο. Αν άκουγες εμάς, τους ηλικιωμένους, ούτε που θα σταυρωνόσουν».
Αυτά τα λόγια μάλλον ψιθύρισε ο σατανάς στον αρχιερέα της Δύσης και αυτά τα λόγια ο αρχιερέας αρχικά έπρεπε να ψιθυρίζει στο Χριστό. Στη συνέχεια ο αρχιερέας ανακοίνωσε τους ψίθυρους αυτούς στον κόσμο με τη μορφή νέου δόγματος, του δόγματος του Αλάθητου. Δηλαδή παρουσίασε τον εαυτό του σαν θριαμβευτη Χριστό στη γη, σαν αντιπρόσωπο του Θεού, Παντοκράτορα. Παρουσίασε τον εαυτό του σαν αυτόν, στον οποίο ο Θεός έδωσε δύο σπαθιά, ένα σπαθί για να αναγορεύει τους βασιλιάδες των λαών της γης και δεύτερο σπαθί για να τους ρίχνει από το θρόνο τους.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Ήταν εκείνο που ο προφήτης Ιεζεκιήλ φώναζε στο όνομα του Θεού: «Αλίμονο στους βοσκούς, οι οποίοι βόσκουν τον εαυτό τους…» (Ιεζ. 34:2-5). Οι λαοί της Δύσης, έχοντας τέτοιους ποιμένες, δεν ήξεραν τι να κάνουν και που να πάνε.
Οι λαοί αυτοί είδαν πως εκείνοι που μιλούν για τη Βασιλεία του Ουρανού, λεηλατούν προς το συμφέρον τους την αυτοκρατορία της γης. Πλουτίζουν εκείνοι, οι οποίοι συμβουλεύουν το λαό να μην πλουτίζει, και μάλιστα με το χειρότερο τρόπο. Λεηλατούν και εξαγοράζουν εξουσία εκείνοι, οι οποίοι συμβουλεύουν το λαό να μην αγαπά την εξουσία.
Οι λαοί της χριστιανικής Δύσης δίσταζαν, αμφιταλαντεύονταν μπροστά σ’ αυτό τον πειρασμό όπως σείεται το καλάμι όταν φυσάει ο δυνατός αέρας. Τελικά οι λαοί της Δύσης αρνήθηκαν τον ποιμένα τους. Όσοι ήταν μορφωμένοι και πλούσιοι αρνήθηκαν την πίστη του Χριστού, λόγω της ακατανόητης αντιχριστιανικής συμπεριφοράς των αρχιερέων τους.
Μέχρι τότε ο αρχηγός της εκκλησίας ήταν και αρχηγός της κουλτούρας του λαού. Αλλά, όταν ξεκίνησε ο καυγάς ανάμεσά τους, στην κουλτούρα της Δύσης άρχισαν να πρωτοστατούν κοσμικοί. Ο σατανάς έπαιζε διπλό παιχνίδι: ο αρχιερέας στράφηκε εναντίον των βασιλιάδων, των επιστημόνων, οι βασιλιάδες στράφηκαν εναντίον των αρχιερέων και οι άνθρωποι του πολιτισμού και της κουλτούρας, της επιστήμης, της τέχνης, στράφηκαν εναντίον των κληρικών αλλά και εναντίον της ίδιας της πίστης.
Η μία αδιαντροπιά προκάλεσε την άλλη. Η μοχθηρία γέννησε τη μοχθηρία. Η μία ακρότητα προκάλεσε την άλλη ακρότητα και όπως λέει ο ποιητής μας: «Όλα πήγαν κατά διαβόλου». Το πείσμα κυβέρνησε και από τις δύο πλευρές: το πείσμα της Εκκλησίας εναντίον του κράτους, το πείσμα της πίστης εναντίον της επιστήμης, το πείσμα των κληρικών εναντίον των πολιτικών και αντίθετα.
Αυτή η επιμονή όλων έδωσε τότε πικρούς καρπούς, και σήμερα ακόμη δίνει ακόμη πιο πικρούς.
Γι’ αυτό το λόγο, να θυμάσαι όλα αυτά και να πορεύεσαι, έχοντας στο νού τη σοφία των πατέρων σου. Μην επιτρέπεις στον καθένα να είναι ποιμένας σου, και να ξέρεις ότι το να έχεις καλούς ποιμένες είναι ουράνιο δώρο, μεγαλύτερο από πολλά δώρα στον κόσμο. Να σέβεσαι τους καλούς ιερείς σου, όπως το παιδί σέβεται τους γονείς του, για να είσαι και εσύ καλός και να ζήσεις πολλά χρόνια. Να τους σέβεσαι και να μην ασχημονείς. Να μαθαίνεις από το παράδειγμα των Δυτικών.
Διόρθωνε τον ιερέα, αλλά μην απομακρύνεσαι από αυτόν, επειδή η Εκκλησία είναι πιο σημαντική από όλα τα υπόλοιπα, επειδή ο Θεός μόνο την Εκκλησία εμπιστεύθηκε, όχι τα κράτη και τους πολιτισμούς.
«Δεν έχουν όλες οι ψυχές αντοχή στο ίδιο μέτρο. Άλλες είναι ισχυρές σαν πέτρα, άλλες ασθενείς σαν καπνός. Όμοιες με καπνό είναι οι υπερήφανες ψυχές. Όπως ο άνεμος διασκορπίζει άτακτα τον καπνό, έτσι ο εχθρός διάβολος παρασύρει τις υπερήφανες ψυχές, διότι ή δεν έχουν υπομονή ή εύκολα εξαπατώνται και πέφτουν σε απόγνωση. Οι δε ταπεινές ψυχές φυλάσσουν τις εντολές του Κυρίου και στέκονται ακλόνητες σαν βράχος, πάνω στον οποίο συντρίβονται όλα τα κύματα. Αυτές οι ψυχές παραδόθηκαν στο θέλημα του Θεού και νοερώς θεωρούν τον Θεό, και ο Κύριος δίνει σ’ αυτές τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Όποιος ζει κατά τις εντολές, αυτός κάθε ώρα και στιγμή ακούει να ηχεί στην ψυχή του η χάρη» (Αρχιμ. Σωφρονίου, Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας, 1999).
Ο μέγας όσιος Σιλουανός του Άθω ήταν απόλυτα προσγειωμένος: ήξερε ότι κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικά πνευματικά μέτρα, γι’ αυτό και έχει διαφορετικές αντοχές. Που σημαίνει ότι ο καθένας, κι έχει ασφαλώς υπ’ όψιν του τους χριστιανούς, πρέπει να μάθει την κατάστασή του, ώστε ανάλογα με το πνευματικό επίπεδό του να κάνει και την άσκησή του. Το σημειώνει σε άλλο σημείο του κειμένου του: «Πρέπει να γνωρίζεις το μέτρο σου, για να μην αποκάμει η ψυχή. Μελέτησε τον εαυτό σου και δώσε στην ψυχή σου άσκηση κατά τη δύναμή της». Δεν μπορείς δηλαδή ενώ είσαι αρχάριος πνευματικά να επιλέξεις τις ασκήσεις του προχωρημένου και τελείου χριστιανού. Είναι σαν το μικρό παιδί που θέλει να σηκώσει βάρος μεγάλο που δεν το αντέχει – θα συνθλιβεί και θα καταπλακωθεί. Ή σαν το μωρό που ενώ χρειάζεται γάλα του δίνουν στέρεα και βαριά τροφή – υπάρχει κίνδυνος να χάσει και τη ζωή του! Το σημείωνε ο απόστολος Παύλος: «γάλα σας πότισα, γιατί δεν αντέχετε ακόμη το κρέας».
Οπότε το ζητούμενο από τον χριστιανό είναι η απόκτηση για να μπορεί να προχωρεί πνευματικά μίας έστω και μικρής διάκρισης ως επίγνωσης των μέτρων του, κάτι που βοηθάει πολύ σ’ αυτό η υπακοή σε διακριτικό πνευματικό πατέρα. Δεν είναι τυχαίο ότι η Εκκλησία μας με το Πνεύμα του Θεού που την διακατέχει προσφέρει αδιάκοπα και αταλάντευτα το όραμα της τελειώσεως στους χριστιανούς, τον σκοπό της θεώσεώς τους με την ακρίβεια των κανόνων της, αλλά κυρίως πορεύεται χρησιμοποιώντας την οικονομία – συγκαταβαίνει στις αδυναμίες των μελών της χριστιανών. Χωρίς την οικονομία αυτή και οι ίδιοι οι θεόπνευστοι κανόνες της θα λειτουργούσαν γι’ αυτούς, κατά τη γνωστή ρήση του αγίου Παϊσίου του αγιορείτου, ως «κανόνια» που θα ρήμαζαν τη ζωή τους. Κι έχει αποδειχθεί: εκείνος που απαιτεί την απόλυτη ακρίβεια για όλους είναι συνήθως εκείνος που ούτε με το μικρό δαχτυλάκι του δεν τηρεί τίποτε – μοιάζει με τους Φαρισαίους όπως έλεγε ο Κύριος που απαιτούσαν τα πάντα από τους άλλους, όχι όμως από τους εαυτούς τους, ο ορισμός της υποκρισίας.
Ο άγιος Σιλουανός προχωρεί και διευκρινίζει με την πείρα του: Ασθενείς ψυχές που είναι σαν καπνός είναι οι υπερήφανες ψυχές. Γιατί δεν έχουν κανένα στήριγμα. Μάλλον το μόνο στήριγμά τους είναι ο… εαυτός τους, ο οποίος όμως άγεται και φέρεται από τα κύματα των παθών τους και τις δαιμονικές επήρειες. Ποιος μπορεί να καυχηθεί για τη στερεότητά του; Ο ίδιος ο Κύριος το απεκάλυψε: «Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε». Το τίποτε είμαστε χωρίς Εκείνον και τη χάρη Του. Και η διαχρονική εμπειρία όλων των ανθρώπων το επιβεβαιώνει. Γι’ αυτό και είναι γνωστό στην ιστορία του χριστιανισμού ότι το μεγαλύτερο θήραμα για τον Πονηρό διάβολο είναι ο υπερήφανος άνθρωπος. Και πώς διαπιστώνεται η υπερηφάνεια του; Από την έλλειψη της υπομονής του, από την ευκολία που εξαπατάται και αμφιβάλλει για την πίστη του Χριστού και από το γλίστρημα προς την απόγνωση. Ο ανυπόμονος, ο δίψυχος, όποιος απογοητεύεται και φτάνει σε όρια απόγνωσης, αυτός είναι ο υπερήφανος και εγωιστής άνθρωπος, έστω κι αν δεν έχει καμία επίγνωση της τραγικής αυτής πνευματικής πραγματικότητας. Κι είναι σαν να περιγράφει ο άγιος τους περισσοτέρους από εμάς τους συγχρόνους χριστιανούς, που σαν καπνός σκορπιζόμαστε άτακτα από τα ριπίσματα του ανέμου, δηλαδή από τις διάφορες δυσκολίες της ζωής, κυρίως όμως γινόμαστε έρμαια του εχθρού που μας παρασύρει στα δικά του λημέρια κάνοντάς μας να διαγράφουμε το μόνο στέρεο έδαφος, τις εντολές του Θεού.
Και ποιες είναι οι ισχυρές σαν την πέτρα ψυχές; Οι ταπεινές ψυχές, λέει ο άγιος στοιχώντας σε όλη την Αγιογραφική και Πατερική παράδοση. Γιατί είναι θεμελιωμένες στον βράχο των εντολών του Θεού. Αρνούμενες το δικό τους εγωιστικό και υπερήφανο θέλημα ωθούν με τη δύναμη του Θεού τον εαυτό τους στην αγάπη Εκείνου και στις άγιες εντολές Του – ο ταπεινός βάζει ερωτηματικό πάντοτε στις δικές του επιλογές και εκτιμήσεις στα πνευματικά θέματα και υπακούει στο μόνο Απόλυτο: τον Κύριο Ιησού Χριστό και τον λόγο Του. Το είπε ο ίδιος ο Κύριος με παραβολή: ο υπάκουος στον Θεό μοιάζει με εκείνον που κτίζει το σπίτι του πάνω στον βράχο. Κι όταν έρχονται οι άνεμοι και τα κύματα μένει στέρεος χωρίς να σείεται από το οτιδήποτε. Ενώ αντιθέτως ο ανυπάκουος, ο υπερήφανος όπως είπαμε, κτίζει πάνω στην άμμο. Γι’ αυτό και η πτώση με τις δυσκολίες είναι δεδομένη.
Και γιατί λέει ο άγιος Σιλουανός ότι αυτές οι ψυχές θεωρούν τον Θεό και νιώθουν τη χάρη Του να ηχεί στα αυτιά τους; Μα γιατί ο ίδιος ο Κύριος υποσχέθηκε ότι όποιος παραδοθεί στο θέλημα του Θεού θα βρίσκεται στην ίδια γραμμή με Εκείνον, θα συντονίζεται με τη δική Του ζωή, Εκείνος θα αναπαύεται στην ύπαρξή του ως συνέχειά Του. «Μείνετε πάνω στην αγάπη μου» είπε. «Εάν τηρήσετε τις εντολές μου, θα μείνετε μέσα και πάνω στην αγάπη μου». Και αλλού: «Όποιος με αγαπάει θα τηρήσει τις εντολές μου, οπότε θα τον αγαπήσει ο Πατέρας μου και εγώ θα του εμφανιστώ. Θα έλθουμε και θα κατοικήσουμε με τον Πατέρα εν Πνεύματι μέσα του». Ο ταπεινός άνθρωπος έχει εμπιστοσύνη μόνον στον Χριστό, αγωνίζεται να τηρεί μόνο Εκείνου το θέλημα, φανερώνεται στον κόσμο ως ένας άλλος Χριστός.
Ὄντως λαμπρὰ καὶ θεϊκῆς χαρμοσύνης πλήρης ἡ σημερινὴ σύναξη, ποὺ μᾶς συγκέντρωσε ὅλους ἐμᾶς, ἀγαπητοὶ Χριστιανοί, γιὰ νὰ γιορτάσουμε σήμερα τὸ πνευματικὸ πανηγύρι. Καὶ
δίκαια χαρακτηρίζεται λαμπρά, ἀπὸ αὐτὸ τὸ
ἴδιο τὸ ἐπώνυμο
τοῦ ἁγίου, τοῦ ὁποίου
τελοῦμε τὴν μνήμη, μιὰ καὶ εἶναι
καὶ θεωρεῖται «λύχνος φωτός». Χωρὶς ἀμφιβολία
δὲν πρόκειται γιὰ λύχνο, ποὺ περιαυγάζει τοὺς σωματικούς μας ὀφθαλμοὺς μὲ γήϊνη ἀκτινοβολία. Γιατὶ αὐτοῦ τοῦ εἴδους
ἡ λάμψη θὰ ἦταν
παροδική, μὲ συνεχεῖς διακοπὲς ἀπὸ κάθε ἐμπόδιο, ποὺ θὰ
παρεμβαλλόταν σὰν σκιά. Ἀντίθετα, πρόκειται γιὰ φῶς,
ποὺ καταυγάζει
μὲ τὴν
ἀκτινοβολία τῆς θείας Χάριτος τὶς καρδιὲς ὅλων
ἐκείνων, ποὺ ἀνέκαθεν
ἔχουν συναχθεῖ στὴν ἑορτή,
γιὰ φῶς, ποὺ ἀνυψώνει
τὸν νοῦ στὴ θεωρία τῆς ἀθλήσεως
τοῦ δικαίου.
Κι ἔτσι, καθὼς μὲ τὰ
μάτια τῆς ψυχῆς μας θὰ ἀτενίζουμε
τὸ μακάριο τοῦτο πάθος, θὰ δημιουργοῦμε παράλληλα καὶ τὴν
προϋπόθεση τῆς προσωπικῆς μας εὐφροσύνης. Γιατὶ τὸ
αἷμα ὁποιουδήποτε ἄλλου, ποὺ ἀπὸ ξίφος ἔρρευσε κάτω στὴ γῆ,
οὔτε θὰ μποροῦσε νὰ τέρψει τὴν ἀνθρώπινη
ὅραση οὔτε ἡ διήγηση τοῦ γεγονότος νὰ καλύψει μὲ σεβασμὸ τὴν
μνήμη τοῦ νεκροῦ. Γιατί, πῶς θὰ μποροῦσε νὰ ἑλκύσει
τὸν ἄνθρωπο,
ποὺ ἀπὸ
τὴν φύση του ἀγαπᾶ τὴ
ζωή, μιὰ αἱματοχυσία ποῦ ὁδηγεῖ στὸ θάνατο; Μᾶλλον τὸ ἀντίθετο
θὰ τὸν
ὁδηγοῦσε μὲ τὴν
ἀπέχθεια ζωγραφισμένη στὸ πρόσωπό του σὲ συναισθήματα συμπαθείας καὶ ἐλέους
γιὰ τὸ πάθημα, ἐκτὸς
βέβαια ἐὰν
κανεὶς βρίσκεται
σὲ κατάσταση ἀλλοφροσύνης ἢ ἀποκτηνώσεως,
μὴ μπορώντας νὰ ἀντιδράσει
λογικὰ σὲ αὐτὰ ποὺ βλέπει, ὅπως κάνουν τὰ ἄγρια
θηρία. Ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει καὶ μὲ
τοὺς
πετεινούς, ποὺ ἐνῷ
ἄλλοι σφάζονται, αὐτοὶ
χαίρονται, λαλοῦν, πηδοῦν δεξιὰ - ἀριστερά, μένοντας μόνο σὲ αὐτὸ ποὺ βλέπουν καὶ χωρὶς νὰ συλλογίζονται, ὅτι θὰ ἔλθει
καὶ ἡ δική τους ἡ σειρὰ νὰ
πάθουν τὸ ἴδιο. Τὸ αἷμα,
ὅμως, τοῦ δικαίου τὸ βλέπει κανεὶς καὶ τέρπεται, ἀκούει γι᾿ αὐτὸ καὶ τοῦ μεταφέρονται χαροποιὰ ἀγγέλματα,
ἀξίζει νὰ τὸ
ψαύει μὲ τὰ χείλη προσκυνηματικά. Γιατὶ ἡ
προσφορὰ αὐτοῦ
τοῦ αἵματος χαρίζει τὴν μετοχὴ στὴν ἀθάνατη
καὶ ἀληθινὴ ζωή. Καὶ πιστεύω, ὅτι ὄχι μόνο ἡ σταγόνα τοῦ αἵματος,
ἀλλὰ
καὶ ὀ,τιδήποτε δικό του, εἴτε λείψανο εἴτε μία τρίχα εἴτε κάτι ἀπ᾿
ὅσα φοροῦσε ἢ ἄγγιζε,
εἶναι περιζήτητο καὶ πολύτιμο σ᾿ αὐτὸν ποὺ ἔχει
βάλει σκοπό του νὰ
ζεῖ μὲ εὐσέβεια.
Γι᾿ αὐτὸ
τὸ λόγο ἐκεῖνος,
ποὺ ἔχει κάτι τέτοιο στὸ σπίτι του ἣ στὴν ἐκκλησία,
δηλαδὴ ὁλόκληρο λείψανο ἢ ἕνα
μέρος ἢ κάτι ἀπειροελάχιστο, τὸ θεωρεῖ καύχημά του, σὰν νὰ κατέχει κάποιο θησαυρό, ποὺ τοῦ χαρίζει ἁγιασμὸ καὶ τοῦ ἐξασφαλίζει
τὴν σωτηρία. Καὶ προσέρχεται μὲ εὐλάβεια
στὴ
λειψανοθήκη μὲ τὴν ἱερὴ σκόνη καὶ ἀσπάζεται
μὲ ἅγιο
φόβο τὰ ἄψαυστα ἅγια λείψανα.
