«Λίαν εὔφρανας τούς ὀρθοδόξους καί κατῄσχυνας τούς κακοδόξους, Εὐφημία Χριστοῦ καλλιπάρθενε. Τῆς γάρ τετάρτης Συνόδου ἐκύρωσας, ἅ οἱ Πατέρες καλῶς ἐδογμάτισαν. Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστόν τόν Θεόν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος» (Απολυτίκιο της εορτής της Αγίας Ευφημίας, 11η Ιουλίου και 16η Σεπτεμβρίου)
«Πολύ ευχαρίστησες τους ορθοδόξους και καταντρόπιασες εκείνους που είναι κακόδοξοι, Ευφημία, η πανέμορφη παρθένος του Χριστού. Διότι επικύρωσες της τετάρτης Οικουμενικής Συνόδου τις δογματικές αποφάσεις που καλώς οι Πατέρες έλαβαν. Ένδοξε μάρτυς, ικέτευε τον Χριστό τον Θεό μας, να μας δωρίζει το μέγα έλεός Του»
«Η αγία Ευφημία έζησε επί αυτοκράτορα Ρώμης Διοκλητιανού (284-305). Βλαστός πλούσιων και ευσεβών γονέων της Χαλκηδόνος, γαλουχήθηκε με την πίστη του Χριστού. Το 303, στον μεγάλο διωγμό, ο ανθύπατος της Ασίας Πρίσκος ζητά από όλους τους χριστιανούς να θυσιάσουν στα είδωλα. Αυτοί χωρίζονται σε μικρές ομάδες και κρύβονται. Η Ευφημία θα συλληφθεί, μαζί με άλλους 48 χριστιανούς, την ομάδα της. Ο τύραννος, με κολακείες, επιχειρεί να τους αποσπάσει ομολογία λατρείας των ειδώλων. Με επικεφαλής την Ευφημία, ο ιερός συνασπισμός θα αναφωνήσει: ‘εμείς θεωρούμε μεγάλη ντροπή, ενώ λάβαμε από τον Θεό νου και φρένες, να λατρεύουμε άφωνα και κωφά ξόανα και να αρνηθούμε τον μόνο αληθινό Θεό, τον ποιητή του ουρανού και της γης. Οι τιμωρίες που θα μας βάλεις, μάλλον ελαφρές θα είναι για μας. Δοκίμασε όμως, για να γνωρίσεις την δύναμη του αληθινού Θεού’. Ενώ η αγία βασανιζόταν, οι δήμιοί της είδαν λευκοφόρους άνδρες να της συμπαρίστανται. Ομολόγησαν λοιπόν ότι κι αυτοί είναι χριστιανοί και μαρτύρησαν. Την έριξαν σε μία περιφραγμένη λίμνη με θαλάσσια θηρία, τα οποία την πήραν στην πλάτη τους. Έστειλε, τέλος, λιοντάρια και αρκούδες, και η αγία έλαβε τον στέφανο του μαρτυρίου. Το ακέραιο λείψανό της έμεινε στην Χαλκηδόνα, όπου αργότερα ανηγέρθη περίλαμπρη βασιλική. Εκεί το 451 έγινε η θεοδικία με την απόφαση της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία καταδίκαζε τον μονοφυσιτισμό. Οι δύο τόμοι μπήκαν στο στήθος της αγίας και η λάρνακα σφραγίστηκε. Μετά από οκτώ ημέρες προσευχής, ανοίχτηκε και τότε διαπιστώθηκε ότι ο τόμος των ορθοδόξων ήταν στην αγκαλιά της αγίας και των κακοδόξων στα πόδια της. Το σκήνωμά της βρίσκεται σήμερα στον πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι. Πολλά θαύματα κάνει μέχρι και σήμερα. Η μνήμη της τιμάται στις 16 Σεπτεμβρίου και στις 11 Ιουλίου κάθε χρόνο» («Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας», εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ, τόμοι πρώτος και ενδέκατος)
Το συναξάρι της αγίας Ευφημίας θέτει ένα ερώτημα: όσοι είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί, με τι ευχαριστιόμαστε; Όποιος μελετήσει τον βίο της αγίας, θα διαπιστώσει ότι τρεις είναι οι αφορμές χαράς που μας προσφέρει η ζωή της. Η πρώτη είναι η σταθερή της πίστη στον Χριστό, που φτάνει μέχρι το μαρτύριο, σε μία εποχή ειδωλολατρική, οπότε και οι χριστιανοί είχαν να επιλέξουν με την άρνηση της πίστης στον Χριστό που εξασφάλιζε την επιβίωση και την κοινωνική ζωή ή την επιμονή τους στην πίστη, που οδηγούσε στην δοκιμασία, στην περιθωριοποίηση, στο μαρτύριο. Η πρόκληση ήταν σαφής. Ή θυσιάζεις στα είδωλα ή πεθαίνεις. Δεν είχε κρυφά διλήμματα. Τα είδωλα ήταν ενώπιον των χριστιανών. Και οι αληθινά πιστοί, όπως η αγία, διάλεγαν την παραμονή στην πίστη, νικώντας πόνο, αποδοκιμασία, θάνατο. Κι αυτό για τους χριστιανούς είναι χαρά. Διότι μας δείχνει ότι πιο πάνω από την βιολογική ζωή είναι η σχέση μας με τον Χριστό. Ο Χριστός δεν μας εγκαταλείπει. Μας δίνει δύναμη να αντέξουμε, να Τον ακολουθήσουμε μέχρι τέλους. Προϋπόθεση να το λέει η καρδιά μας και καλύτερα να είμαστε με άλλους μαζί, όπως η αγία, η οποία ανήκε στον όμιλο των 49, σε μία μικρή ενορία θα λέγαμε.
Η δεύτερη αφορμή χαράς και ευχαρίστησης είναι η μνήμη της αγίας στον αιώνα, όπως αυτή αποτυπώνεται στο άγιο λείψανό της, στους ναούς που χτίζονται προς τιμήν της, στα θαύματά της, στην γιορτή της από την Εκκλησία. Δεν είναι οι υπόλοιποι 48 που την αποδέχονται, την τιμούν, την θεωρούν επικεφαλής τους. Είναι όλη η Εκκλησία πλέον, η οποία έχει την αγία ως πρότυπό της, την βγάζει μπροστά, μας υποδεικνύει ότι ψυχή και σώμα ανήκουν στον Χριστό και αυτό είναι η μεγαλύτερη χαρά που μπορεί να πάρει ο άνθρωπος. Ακόμη, ότι η αγάπη για τον Θεό γίνεται αγάπη για τον άνθρωπο. Γίνεται ακρόαση και αποδοχή των προσευχών των πιστών. Γίνεται προστασία, καθώς η αγία έχει παρρησία στον ουρανό. Και η ζωή συνεχίζεται, παρά την απόσταση των πολλών από τον Θεό.
Η τρίτη αφορμή χαράς και ευχαρίστησης είναι το γεγονός ότι η αγία υπερασπίζεται την αλήθεια της πίστης, την αλήθεια της Εκκλησίας. Η τέταρτη Οικουμενική Σύνοδος είχε να παλέψει με ένα ζήτημα που απειλούσε όχι μόνο την ενότητα, αλλά και την αλήθεια της Εκκλησίας σχετικά με το πρόσωπο του Χριστού. Ο μονοφυσιτισμός, θέλοντας να εξυψώσει τον Χριστό, καταργούσε ουσιαστικά την ανθρώπινη φύση του. Μα ο Χριστός έγινε άνθρωπος για να μας οδηγήσει στην θέωση. Αλλιώς ο Θεός θα παρέμενε ξένος και σωτηρία δεν θα βρίσκαμε, διότι το απρόσληπτο παραμένει αθεράπευτο. Οι μονοφυσίτες, εμφορούμενοι από τις ιδέες των γνωστικών φιλοσόφων, δεν μπορούσαν να δεχτούν ότι ο Θεός θα παρέμενε στην πτωχεία της ανθρώπινης φύσης, θα είχε αισθήσεις, κόπωση, πείνα, δίψα, λύπη, συναισθήματα. Τι να τα κάνει ο τέλειος τα ατελή; Όμως αυτό είναι το αληθινό μυστήριο και η απόλυτη ομορφιά της πίστης μας. Ότι δεν μιλούμε και δεν πιστεύουμε σε έναν Θεό απόμακρο, άδειο της φύσης μας, αλλά σε έναν Θεό που μας αγαπά τόσο ώστε πήρε και την φύση μας όπως είναι, δίχα αμαρτίας, για να την φέρει στα δεξιά του Πατρός, να χαρίσει δηλαδή και την ανάσταση στον καθέναν μας. Και η αγία επικυρώνει την αλήθεια και την εμπειρία της πίστης, δείχνοντας μας ότι τα πάντα αγιάζονται στην ζωή αυτή και όχι μόνο η ψυχή. Και το σώμα χρήζει σωτηρίας, διά της σχέσεως με τον Χριστό στην Εκκλησία.
Στους καιρούς που ζούμε, στους οποίους οι ορθόδοξοι αισθανόμαστε σε σύγχυση, η αγία μας δείχνει αυτή την τριπλή οδό χαράς. Πιστεύουμε στον Χριστό, αγαπούμε τον άνθρωπο, νοιαζόμαστε για την πλήρη σωτηρία μας και της ψυχής και του σώματος. Δεν το περιφρονούμε θεωρώντας το υποδεέστερο. Το τιμούμε, το σεβόμαστε, το εντάσσουμε στην σχέση μας με τον Χριστό, το προστατεύουμε και προστατεύουμε τους άλλους και δι’ αυτού. Μόνο αν μας ζητηθεί χωρίς υπεκφυγές να αρνηθούμε τον Χριστό και να λατρεύσουμε άλλους θεούς, στεκόμαστε εδραίοι. Αλλιώς, γινόμαστε κι εμείς μέτοχοι της σύγχυσης έλλειψης κριτηρίων περί του τι σημαίνει πίστη και τι όχι. Ας είναι η αγία Ευφημία βοηθός μας, ώστε, παραμένοντας στην Εκκλησία, να βρίσκουμε κι εμείς την τριπλή χαρά της.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
