«Η πρόοδός μας στην αρετή και η αμαρτία ξεκινάνε από τα μικρά και καταλήγουν σε μεγάλα είτε καλά είτε κακά» (Αββάς Δωρόθεος)
Στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους συχνά λέμε «δεν πειράζει» για συμπεριφορές, επιλογές, σκέψεις, πράξεις, συνήθειες είτε του άλλου είτε δικές μας. Θέλουμε να είμαστε μεγαλόψυχοι, επειδή αγαπάμε, για ζητήματα που φαίνονται μεγάλα. Δεν θέλουμε να φανούμε μεμψίμοιροι, γκρινιάρηδες, υπερβολικοί, για ζητήματα που φαίνονται και μπορεί να είναι μικρά. Όμως τα μικρά χτίζουν υπόβαθρο, γίνονται η πρώτη ύλη για σενάρια που κάνουν την σχέση να κουράζεται. Τα μεγάλα φέρνουν συχνά αγανάκτηση, διότι μας βάζουν στον πειρασμό να διορθώσουμε τον άλλο, χωρίς όμως εκείνος να θέλει ή να πιστεύει ότι κάτι τέτοιο χρειάζεται.
Υπάρχει ένας σχετικισμός στον τρόπο που βλέπουμε τον άνθρωπο και τα πράγματα. Ο καθένας έχει την προοπτική του, με αποτέλεσμα συχνά να μην μπορούμε να συνεννοηθούμε. Και δεν φτάνει μόνο αυτό. Είναι εκείνα τα μικρά που πολλές φορές δεν τα παρατηρούμε ή αδιαφορούμε γι’ αυτά και γίνονται μεγάλα. Όπως λέει ο Αριστοτέλης, αν δεν «ευθύνεις» το δέντρο από μικρό, δεν θα ισιώσει ποτέ. Δεν είναι τυχαίο ότι στην πνευματική ζωή τα πάντα ξεκινούνε από την διάκριση των λογισμών. Δεν περιμένουν οι Πατέρες να φτάσουμε στα πάθη για να κηρύξουν την εαυτό μας σε συναγερμό, σε νήψη. Ξέρουν ότι όταν το πάθος εκφραστεί, η ρίζα του έχει βαθύνει και ο άνθρωπος δεν ευθύνει, δεν ισιώνει. Γι’ αυτό και ζητούν εξαγόρευση λογισμών, ώστε να υπάρχει και αυτοκριτική και απόφαση για αγώνα έγκαιρα.
Έγκαιρα. Μία λέξη που σήμερα δεν μας πολυενδιαφέρει. Θεωρούμε αγάπη το «δεν πειράζει». Θεωρούμε ότι έχουμε χρόνο, ότι θα διορθωθούν τα πράγματα αργότερα. Ότι δεν αξίζει ο άνθρωπος να στενοχωριέται για τα μικρά και ασήμαντα. Έτσι ο χρόνος δεν γίνεται καιρός, δεν γίνεται ευκαιρία διόρθωσης, αλλά και χτισίματος του υγιούς εαυτού, ούτε καν αφορμή επίγνωσης των σφαλμάτων που κουράζουν και τους άλλους και εμάς, με αποτέλεσμα η σπίθα να γίνεται φλόγα που δύσκολα σβήνει.
Ζούμε σε μία εποχή στην οποία το κακό θεωρείται σχετικό. Η ηθική του πολιτισμού είναι ηθική του δικαιώματος. Κι όμως, θα μπορούσαμε αν θέλαμε να δούμε το προσάναμμα των μικρών, να αποφύγουμε δυσκολίες μεγάλες. Η παρατήρηση της στάσης, της σκέψης, της συμπεριφοράς του παιδιού από τον γονέα και τον παιδαγωγό. Η έγκαιρη επισήμανση. Η παιδαγωγία του διαλόγου. Η με μέτρο τιμωρία, ιδίως όταν γίνεται δημιουργική για το σύνολο ή και για το ίδιο το παιδί. Το ίδιο και στη σχέση του ζευγαριού. Το να μη φοβόμαστε να επισημάνουμε τι μας ενοχλεί, όχι στην λογική της επίθεσης ή της γκρίνιας ή της απόρριψης, αλλά στην προοπτική ότι «σου λέω τι βλέπω σε σένα και πες μου κι εσύ τι βλέπεις σε μένα». Υπερασπίσου τον εαυτό σου, αν δεν συμφωνείς με την σκέψη μου, αλλά τουλάχιστον ας την γνωρίζεις. Το «δεν πειράζει», το «ας το καταπιώ», να είναι η τελευταία επιλογή της αγάπης και όχι η πρώτη. Και όχι συμβιβασμοί σε ζητήματα που καταρρακώνουν την αξιοπρέπεια. Που καθιστούν τον άλλον επικίνδυνο. Άλλο η συγχωρητικότητα και άλλο η αμνήστευση. Αγάπη κι αλήθεια πάνε μαζί!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
