"Οὐκ ἔνι ῞Ελλην καὶ ᾿Ιουδαῖος, περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλὰ τὰ πάντα καὶ ἐν πᾶσι Χριστός" (Κολοσ. 3, 11)
"Σ’ αὐτὴ τὴ νέα κατάσταση δὲν ὑπάρχουν πιὰ ἐθνικοὶ καὶ ᾿Ιουδαῖοι, περιτμημένοι κι ἀπερίτμητοι, βάρβαροι, Σκύθες, δοῦλοι, ἐλεύθεροι· τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὅλα καὶ ὁ Χριστὸς τὰ διέπει ὅλα".
Στην εποχή μας έχει θεριέψει ο ατομικισμός. Αρκετοί συνάνθρωποί μας, αγανακτισμένοι επειδή ο κόσμος δεν δείχνει να νοιάζεται για τις παραδοσιακές αξίες, θεωρώντας την Εκκλησία προστάτη τους, της ζητούν συνεχώς να λειτουργήσει ως εκείνη που θα προστατέψει τον πατριωτισμό, την γλώσσα, την ιστορία, την εθνική συνείδηση και ταυτότητα, ταυτιζόμενη με μία μερίδα της κοινωνίας μας. Λησμονούν έτσι πως η χριστιανική πίστη δεν υπάρχει για έναν λαό, ούτε για να υπηρετεί την "ώδε πόλιν", αλλά την μέλλουσαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Εκκλησία με την ζωή και την παράδοσή της δεν λειτουργεί ως μία πνευματική κιβωτός, στην οποία τα τιμαλφή του Γένους δεν χάνονται. Όμως προϋπόθεση είναι η πίστη και όχι το αντίθετο. Αν δεν ξεκινάμε από την πίστη, η οποία μας οδηγεί προς μία οικουμενικότητα, προς μία συνάντηση με όλο τον κόσμο και τους ανθρώπους, τότε είναι μάλλον αναπόφευκτο η Εκκλησία να γίνει ένα σχήμα του κόσμου τούτου, που για αρκετούς θα είναι καλό, και για άλλους χωρίς νόημα.
Έχει ολοκληρωθεί ένας όμορφος εορταστικός κύκλος του λειτουργικού μας χρόνου. Το ερώτημα "τώρα, τι;", συνεχίζει να απασχολεί την εκκλησιαστική τάξη και παράδοση. Το ίδιο αποστολικό ανάγνωσμα που διαβάστηκε την Κυριακή των Προπατόρων πριν τα Χριστούγεννα, διαβάζεται και την Κυριακή που ακολουθεί την απόδοση της εορτής των Θεοφανίων, το τέλος δηλαδή του Δωδεκαημέρου. Τυχαίο; Σαφέστατα και όχι. Το ερώτημα αν μέσα από την λειτουργική μας ζωή, από τον εορταστικό κύκλο, μπορέσαμε να υπερβούμε τα παρόντα, παραμένει ζωντανό. Και σημάδι αυτής της υπέρβασης είναι το αν ανοίχτηκε η καρδιά μας προς όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως καταγωγής, θρησκευτικότητας, κοινωνικής κατάστασης, διαφορών. Αν αισθανθήκαμε και αισθανόμαστε τον πλησίον ως αδελφό μας. Αν μπορέσαμε να κρατήσουμε την Εκκλησία ως σπίτι μας μέσα στην καρδιά μας. Αν ξεπεράσαμε αυτό το αίσθημα του πρόσκαιρου, του παρελθοντικού και μπορέσαμε και μπορούμε να προχωρήσουμε με γνώμονα τα παρόντα και τα μέλλοντα, δηλαδή τον Χριστό.
Ο κόσμος μας σήμερα πάσχει από την μία πλευρά από τον έντονο ατομοκεντρισμό. Η μετανεωτερική εποχή μας γεννά αυτό το αίσθημα της αυτάρκειας, καθότι κανόνας και μέτρο των πάντων είναι η ατομικότητά μας. Η αλήθεια είναι ατομική. Δεν έχει σημασία αν δεν τεκμηριώνεται κάπου, φτάνει που την πιστεύω εγώ. Ακόμη και οι σχέσεις μου είναι ενταγμένος στην προοπτική της ατομικής ικανοποίησης. Να περνάω εγώ καλά, αυτό είναι το κλειδί και το νόημα. Δεν τα βρίσκουμε οι άνθρωποι μεταξύ μας, εύκολα χωρίζουμε, περισσότερο υπάρχουμε στην μοναξιά μας, απορροφιόμαστε από την εικονική πραγματικότητα ακριβώς διότι "όλα είναι εγώ". Και το εγώ, ακόμη κι αν κάποτε δεν μπορούμε να το αντέξουμε, εντούτοις μας δίνει μια βεβαιότητα: ότι δεν χρειάζεται να αλλάξουμε σε κάτι. Έτσι, ο πλησίον μας δεν έχει κάτι να μας πει παρά μόνο εάν μπορούμε από αυτόν κάτι να πάρουμε.
Από κει ξεκινά και όλη η συζήτηση για τα δικαιώματα, που είναι αυτονόητο πως ο κόσμος οφείλει να παρέχει στον καθέναν. Όμως το νόημα βρίσκεται τελικά μόνο εκεί; Στο τι δικαιούμαστε; Ή, μήπως, τελικά το νόημα μπορούμε να το αναζητήσουμε στο τι έχουμε την δυνατότητα να προσφέρουμε; Όταν θυσιάζουμε κάτι από το εγώ μας για χάρη του άλλου, τότε η αγάπη δίνει ζωή και στις σχέσεις μας και στον εαυτό μας. Κι αυτό είναι το μεγάλο μήνυμα και η εμπειρία της πίστης. Αυτός που πιστεύει, ακόμη κι αν δεν συμφωνεί με την ζωή και τα έργα του άλλου, δεν θα πάψει να τον αγαπά και να τον στηρίζει με την προσευχή του και και την κατανόησή του. Μπορεί για όποιον πιστεύει, η νέκρωση των παθών να είναι το κλειδί και η πρόταση. Η συγκατάβαση όμως και η αγάπη για όσους δεν μπορούν, ομορφαίνει αληθινά κάθε πνευματικό αγώνα.
Από την άλλη, ο κόσμος μας πάσχει από την αναζήτηση ενός αισθήματος συλλογικότητας, ώστε κάπου να κρατηθεί στην αφομοίωση των πάντων από τον ατομοκεντρισμό του πολιτισμού. Και είναι υγιές να έχουμε ρίζες. Να έχουμε ταυτότητα. Να έχουμε αξίες. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας κάνει να αισθανόμαστε ως ο ομφαλός της γης, να μας οδηγεί σε ένα αίσθημα αυτάρκειας, ούτε, προφανώς, σε διάθεση επιβολής και εξουσιασμού των άλλων. Όπως δηλαδή μας πολεμά ο ατομοκεντρισμός, δεν πρέπει να τον πολεμήσουμε. Η οικουμενικότητα, η αγάπη για όλους, η έγνοια για όλους, η προσφορά σε όλους που μπορούμε να στηρίξουμε, είναι το σημάδι της πίστης. Και η διαφύλαξη των αξιών μας δεν πρέπει να γίνεται με σκοπό την εξουσία εις βάρος των άλλων, αλλά με γνώμονα την διάσωση της χριστιανικής μας αυτοσυνειδησίας. Κρατώ αυτό που έχω, γιατί μόνο έτσι μπορώ να το μοιραστώ με όλους. Με φιλότιμο και αρχοντιά. Με αγάπη και έγνοια. Με προσευχή εκεί που δεν συμφωνώ. Με τον θεό αν έχει τον τελευταίο λόγο πάντοτε και παντού.
Τα σχήματα του κόσμου τούτου παράγουσι. Η πίστη μένει. Μας συνοδεύει στο παρόν και μας οδηγεί στο μέλλον. Η σωτηρία μας δεν είναι της άλλης ζωής, αλλά τώρα. Και η οδός της είναι για όλους. Ακριβώς επειδή "τα πάντα και εν πάσι Χριστός".
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
15 Ιανο