Στο πρώτο τμήμα της πραγματείας του «Περί
κενοδοξίας και ανατροφής των τέκνων», ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος,
δείχνει ότι η αγωγή των νέων επηρεάζεται αποφασιστικά από την
επικρατούσα πράξη ζωής, από τον τρόπο ζωής και σκέψεως των μελών της
ομάδος, μέσα στην οποίαν αναπτύσσεται ο νέος.
Στο κλίμα της ζωής αυτής της ομάδος αναπνέει και αναπτύσσεται ο νέος,
και αναποτρέπτως η ηθική του ποιότητα, η πνευματική του οντότητα,
προσδιορίζονται απ’ αυτό το κλίμα. Την νοσηρότητα του κλίματος αυτού
εντοπίζει ο Χρυσόστομος στην κενοδοξία, στη ματαιοδοξία δηλαδή, στην
εσφαλμένη αντιλήψη περί αξιοπρέπειας και στη συνδεδεμένη με αυτή τάση
για επίδειξη πλούτου, ενδυμάτων, σπιτιών, επιπλώσεων.
Αναφέρεται κατ’ αρχήν στη συνήθεια που είχε επικρατήσει μεταξύ των
πλουσίων να κάμνουν επίδειξη των οικονομικών τους δυνατοτήτων,
χρηματοδοτώντας θεατρικές παραστάσεις ή οργανώνοντας αγώνες ιπποδρόμου.
Κίνητρο γι’ αυτά ήταν τα χειροκροτήματα, οι επευφημίες του λαού, η δόξα.
Ο ανταγωνισμός αυτός στην επίδειξη οικονομικής δυνάμεως είχε φθάσει σε
τέτοιο σημείο, ώστε μερικοί μόνο και μόνο για να μη δυσφημισθούν,
έφθαναν στην πτώχευση και στην αθλιότητα, σκορπώντας τα χρήματά τους
αλόγιστα σ’ αυτές τις εκδηλώσεις, τη στιγμή που υπήρχε πλήθος ανθρώπων
που πέθαιναν από την πείνα.
Η τάση όμως αυτή για επίδειξη δεν ήταν γνώρισμα ολίγων πλουσίων
μόνον. είχε καταλάβει όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Ακόμη και οι φτωχοί
εφρόντιζαν να αγοράζουν τα καλύτερα ενδύματα, τα καλύτερα έπιπλα και
σκεύη, για να επιδεικνύονται. Ακόμη και υπηρεσία εις το σπίτι
προσελάμβαναν, γιατί ενόμιζαν ότι η αυτοεξυπηρέτηση εμείωνε την
κοινωνική τους υποστάση.
Πολλοί, ενώ πεινούσαν, δεν εφρόντιζαν για τη διατροφή τους παρά για
την κοινωνική τους αξιοπρέπεια, για να δείξουν ότι είναι κάτι, ότι είναι
καλοστεκούμενοι. Ο ιδανικός κοινωνικός τύπος, ο επιτυχημένος, ο
αξιοθαύμαστος δεν ήταν ο ενάρετος άνθρωπος, ο συνετός, ο πνευματικά
καλλιεργημένος, αλλά ο πλούσιος, ο βολεμένος οικονομικά.
Αγανακτεί για την καταστάση αυτή ο Χρυσόστομος. όλα αυτά, λέγει,
είναι εξωτερικά και δεν έχουν καμμία σχέση με τον εσωτερικό άνθρωπο, δεν
χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο. Ο ιδανικός άνθρωπος κρίνεται από την αρετή
του. Η αρετή δίνει αξιοπρέπεια, τιμή και δόξα. «τούτο ευσχημοσύνη, τούτο
δόξα, τούτο τιμή». Και στο σημείο αυτό, συνδέοντας έτσι την κενοδοξία
με την ανατροφή των παιδιών, παρατηρεί ότι αιτία όλων των κακών είναι
ότι τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα στο νοσηρό αυτό κλίμα και επηρεάζονται απ’
αυτό.
Μόλις γεννηθεί το παιδί οι γονείς κάνουν το παν, όχι για να βρούν τον
κατάλληλο τρόπο της διαπαιδαγώγησής του, αλλά για να το καλλωπίσουν, να
το ντύσουν, και να του αγοράσουν χρυσαφικά. Δεν φροντίζουν να βγάλουν
από την ψυχή του παιδίου αυτή τη μανία, αλλά οι ίδιοι από την αρχή
εισάγουν τον έρωτα των χρημάτων και τη φροντίδα για ανώφελα πράγματα.
Και είναι η παιδική ηλικία, η πρώτη ηλικία, το πιο πρόσφορο έδαφος για
να φυτεύσει κανείς είτε την αρετή είτε την κακία. Γι’ αυτό είναι
ανυπολόγιστη η ευθύνη των γονέων, όταν αμελούν για την ορθή και εγκαίρη
διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους.
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
