Την επόμενη ημέρα κάθε μεγάλης δεσποτικής και
θεομητορικής εορτής στην Εκκλησία μας τιμούμε τα πρόσωπα εκείνα τα οποία
διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο γεγονός που κατεξοχήν εορτάζουμε. Έτσι
και την επομένη της μεγάλης δεσποτικής εορτής των Θεοφανίων, θυμόμαστε
το πρόσωπο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ο οποίος βάφτισε τον Κύριο
Ιησού Χριστό στον Ιορδάνη ποταμό. Στο αποστολικό ανάγνωσμα , το οποίο
προέρχεται από τις Πράξεις των Αποστόλων, ο απόστολος Παύλος
βρίσκεται στην Έφεσο. Εκεί συναντά δώδεκα χριστιανούς οι οποίοι δεν
έχουν λάβει Πνεύμα Άγιο, αλλά έχουν βαπτιστεί από τον Ιωάννη τον
Πρόδρομο. Του λένε μάλιστα ότι «ουδέ ει Πνεύμα Άγιον εστίν ηκούσαμεν». Και ο Παύλος τους απαντά: «Ιωάννης
μεν εβάπτισε βάπτισμα μετανοίας τω λαώ λέγων εις τον ερχόμενον μετ’
αυτόν ίνα πιστεύσωσι, τούτ’ έστιν εις τον Ιησούν Χριστόν» (Εφεσ. 19,
4). «Ο Ιωάννης βάφτισε εκείνους που ήθελαν να αρχίσουν μια καινούργια
ζωή. Έλεγε όμως στον λαό να πιστέψουν σ’ Εκείνον που ερχόταν ύστερα από
αυτόν, δηλαδή στον Ιησού Χριστό». Ο λόγος του Παύλου μίλησε στις καρδιές
των δώδεκα χριστιανών, οι οποίοι βαφτίστηκαν στο όνομα του Κυρίου
Ιησού, και έλαβαν από τα χέρια του Παύλου τα χαρίσματα του Αγίου
Πνεύματος.
Ο αποστολικός αυτός λόγος δείχνει τι είναι για την
Εκκλησία μας ο Πρόδρομος. Κοντά του ξεκινούν την πορεία της νέας,
ανακαινισμένης ζωής όσοι τον ακούνε και αποδέχονται το κάλεσμα της
μετανοίας. Όμως ο λόγος του Ιωάννη είναι λόγος φωτισμένος μεν,
ανθρώπινος δε. Δεν φτάνει για να σώσει τους ανθρώπους που τον
ακολουθούν. Τους εισάγει στον τρόπο της Βασιλείας, αλλά όχι στην ίδια
την Βασιλεία. Και για’ αυτό χρειάζεται η Εκκλησία, διά του Αγίου
Πνεύματος, για να οδηγήσει εκείνους που θέλουν να πιστέψουν στην
πληρότητα της μεταμόρφωσης κατά Χριστόν. Αυτό βεβαίως δεν συνεπάγεται
ότι η Εκκλησία υποτιμά την παρουσία και το έργο του Προδρόμου. Τον
συνδέει όμως με τον Χριστό και δεν τον αποδέχεται ως αυτάρκη. Είναι ο
λύχνος και όχι το Φως. Φανερώνει, αλλά δε σώζει. Ανοίγει τον δρόμο, αλλά
δεν είναι ο δρόμος. Προσεύχεται για τον καθέναν από εμάς, πρεσβεύει,
αλλά δε σώζει. Διδάσκει, αλλά δεν αγιάζει. Αξίζει κάποιος α τον έχει ως
πρότυπο, αλλά πρέπει να ξέρει το μέτρο το οποίο ο ίδιος ο Ιωάννης
διακήρυξε. Κι αυτό είναι ο Χριστός και η παρουσία Του στον κόσμο.
Οι άνθρωποι του καιρού μας, όπως και κάθε εποχής,
πέφτουμε συχνά στην παγίδα των δώδεκα χριστιανών της Εφέσου. Θέλουμε να
μιμηθούμε, τιμώντας και αγαπώντας και εμπιστευόμενοι, μεγάλες μορφές της
πίστης μας, ωστόσο, συνειδητά ή ασυνείδητα, αγνοούμε ότι όλες αυτές οι
μορφές μας δείχνουν το μέτρο που είναι ο Χριστός. Άγιοι, γεροντάδες,
πνευματικοί, ιερείς, μοναχοί και μοναχές, λαϊκοί που αγαπούν τον Θεό
γίνονται πρότυπά μας, κάποτε και απόλυτα. Νομίζουμε ότι είναι αρκετός ο
λόγος τους και η πρακτική τους, όπως και ότι είναι τιμή να μαθητεύουμε
κοντά τους και να τους αποδεχόμαστε, όμως άλλο είναι το μέτρο. Τα
πρόσωπα οδηγούν στον Χριστό και εδώ είναι αλήθεια. Δεν σωζόμαστε από
τους Αγίους ούτε απ΄ όλα εκείνα τα πρόσωπα τα οποία μας δείχνουν την
αλήθεια, δηλαδή τον Χριστό, αλλά κάποτε εμείς τους αποθεώνουμε και
θεωρούμε αρκετό να είμαστε μαθητές τους, χωρίς να κάνουμε το μεγάλο βήμα
προς το Πρόσωπο του Επιφανέντος Χριστού στην ζωή και τον τρόπο της
Εκκλησίας. Έτσι κινδυνεύουμε να μείνουμε χωρίς την παρουσία του Αγίου
Πνεύματος, να μετατρέψουμε την πίστη στον Χριστό σε προσωπολατρία
ανθρώπινη και να χάσουμε τον αυθεντικό προσανατολισμό μας.
Βεβαίως, αυτό δεν συνεπάγεται μία άρνηση προτεσταντικού
τύπου αποδοχής της τιμής στα πρόσωπα των Αγίων. Κάτι τέτοιο θα ήταν
αναιρετικό της όλης δομής της εκκλησιαστικής ζωής. Καθημερινά στην
εκκλησιαστική μας παράδοση τιμούμε τα πρόσωπα των Αγίων και δηλώνουμε
ότι αυτοί είναι οι φίλοι του Θεού. Το ίδιο κάνουμε και με όσες
πνευματικές προσωπικότητες μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεκινήσουμε μια
καινούργια ζωή, να κατανοήσουμε τι σημαίνει βάπτισμα μετανοίας. Όμως η
αρχή θέλει ολοκλήρωση και αυτή δίνεται μόνο στην βίωση της
εκκλησιαστικής ζωής και στην κοινωνία με το Πρόσωπο του Χριστού.
Η σύγχυση δεν σταματά μόνο στην εκκλησιαστική μας
πραγματικότητα. Προεκτείνεται και στην κοσμική ζωή. Πολλοί άνθρωποι
θαυμάζουν πρόσωπα και τα έχουν ως πρότυπα. Άλλα είναι αξιόλογα, άλλα
εμφανίζονται στην ρηχότητα του εκκοσμικευμένου πνεύματος ως σπουδαία,
αλλά ο χρόνος γρήγορα τα θέτει ή θα τα θέσει στο περιθώριο. Το ίδιο
συμβαίνει και με τις ιδέες, όπως και με τους τρόπους και τα μέσα του
πολιτισμού. Γεννούν ένα αίσθημα αυτάρκειας και κάνουν τους ανθρώπους να
αισθάνονται ότι μπορούν και χωρίς τον Θεό. Όμως αυτός ο δρόμος είναι
εξίσου μάταιος. Παρότι μπορεί να δίνει έμπνευση, αίσθημα «ανήκειν»,
παραδείγματα σε όσους τον ακολουθούν, στην πράξη δεν έχει Άγιο Πνεύμα,
δεν έχει σωτηρία και αιωνιότητα, δεν έχει την όντως Αλήθεια που είναι ο
Χριστός. Και γι’ αυτά γρήγορα τα πρότυπα αυτά καταρρέουν. Αν φανούν
αναξιόπιστα στην πράξη, αν στιγματιστούν από αντιπάλους ή άλλες ιδέες,
τότε αφήνουν ένα αίσθημα κενού στους ακολούθους τους.
Η τιμή στο πρόσωπο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου μας
δίνει την δυνατότητα να σπουδάσουμε την στάση του ίδιου έναντι του
Χριστού. Στάση ταπεινή, που δηλώνεται με την ξεκάθαρη θέση ότι «το έργο
Εκείνου πρέπει να μεγαλώνει και το δικό μου να μικραίνει» (Ιωάν. 3, 30). Στάση επίγνωσης ότι δεν είναι ο νυμφίος, αλλά ο φίλος και προπομπός Του (Ιωάν. 3, 29). Ότι τίποτε δεν ήταν δικό του, αλλά κάθε τι που είχε ως χάρισμα και ως διακόνημα ήταν δώρο του ουρανού σ’ αυτόν (Ιωάν. 3,
27). Και μετά την βάφτιση στον Ιορδάνη, ο Πρόδρομος αποσύρεται από το
προσκήνιο, διότι γνωρίζει ότι η αποστολή του ολοκληρώθηκε. Αυτή η
ταπεινοφροσύνη τον καθιστά άξιο όλης της τιμής και της αγάπης μας και
της αναγνώρισης της Εκκλησίας και δείχνει σε μας ότι μπορούμε, έχοντας
επίγνωση Ποιος είναι ο Χριστός και τι θέλει από εμάς, Εκείνον τελικά να
αναζητούμε και όχι να δοξάζουμε τα πρόσωπά μας ή να θεωρούμε ότι επειδή
μαθητεύουμε σε κάποιον που πιστεύει και ζει τον Χριστό, αυτό είναι
αρκετό.
Ο τελευταίος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης πρεσβεύει για
μας. Πάλεψε για να ανοίξει τον δρόμο για τον Χριστό. Και έστειλε τους
μαθητές του σε Εκείνον, για να λάβουν την χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Ήξερε τα δικά του μέτρα που ήτα ανθρώπινα και πρόσκαιρα. Αγάπησε Εκείνον
που είναι μέτρο πάντων. Οι δώδεκα μαθητές της Εφέσου ακολούθησαν την
διδασκαλία του Παύλου και βρήκαν τον Επιφανέντα Χριστό στην ζωή της
Εκκλησίας. Ας ακολουθήσουμε κι εμείς αυτόν τον δρόμο, νικώντας την
αυτάρκεια και την προσωποληψία, σεβόμενοι τις διδαχές των Αγίων και των
πνευματικών μας πατέρων, χωρίς να τους θεοποιούμε για να δοξαστούμε κι
εμείς κοντά τους, αλλά βλέποντας το Α και το Ω που είναι ο Χριστός μας!
