Οι
άνθρωποι ζητούμε προκοπή σε κάποιους βασικούς τομείς της ζωής μας. Να έχουμε
μία εργασία από αξιοπρεπή έως καλή, να έχουμε ανταμοιβή μέσα από αυτήν, να έχουμε αποδοχή από τους άλλους
ανθρώπους, να αισθανόμαστε ότι ελέγχουμε την ζωή μας, να απολαμβάνουμε όσα
περισσότερα μπορούμε, να μαθαίνουμε γράμματα και να μπορούμε να συμμετέχουμε στις
δραστηριότητες της ζωής με ψηλά το κεφάλι, να ζητούν οι άλλοι την γνώμη μας, να
μας αναγνωρίζονται οι κόποι μας. Υπάρχει όμως ένας τομέας της ζωής τον οποίο
δεν συμπεριλαμβάνουμε στα προαπαιτούμενα της προόδου μας. Αυτός έχει να κάνει
με την πνευματική μας πορεία και κατάσταση. Την αρετή κατά Θεόν. Οι γονείς
απαιτούμε από τα παιδιά μας καλούς βαθμούς στο σχολείο και πρόοδο στο Πανεπιστήμιο.
Απαιτούμε από αυτά να μην μας ενοχλούν με κακές συμπεριφορές, να έχουν δηλαδή
την ετικέτα του «καλού παιδιού», και να μπορούν να μας κάνουν υπερήφανους. Δεν
σκεπτόμαστε όμως ότι υπάρχει τόσο για μας όσο και για εκείνα μια άλλη διάσταση
προόδου που είναι και η πιο σημαντική στην ζωή.
Είναι
η πρόοδος κατά Θεόν. Είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να στρέφεται προς τον
ουρανό, αλλά και προς τον πλησίον και προς τον εαυτό του και να επιλέγει συγκεκριμένους
αγώνες και κόπους, βάζοντας στόχο να αγαπά τον Θεό με όλη του την καρδιά και
την ύπαρξη και αυτό να φαίνεται στην αλήθεια, την αρετή και την αγάπη. Αν
κάποιος προοδεύσει σ’ αυτά τα μονοπάτια,
τότε έχει προοδεύσει εν πάσι και όχι μόνο αυτό. Η πρόοδός του γίνεται εμφανής. «Τύπος γίνου των πιστών, εν λόγω, εν
αναστροφή, εν αγάπη, εν πνεύματι, εν πίστει, εν αγνεία...πρόσεχε τη αναγνώσει,
τη παρακλήσει, τη διδασκαλία, μη αμέλει του εν σοι χαρίσματος, ό εδόθη σοι διά
προφητείας μετά επιθέσεως των χειρών του πρεσβυτερίου. Ταύτα μελέτα, εν τούτοις
ίσθι, ίνα σου η προκοπή φανερά η εν πάσιν» (Α’ Τιμ. 4, 15). « Να γίνεις
υπόδειγμα για τους πιστούς με τον λόγο, με την συμπεριφορά σου, με την αγάπη,
με την πνευματική ζωή, με την πίστη, με την αγνότητα. Συγκέντρωσε την προσοχή
σου στην ανάγνωση των Γραφών, στις συμβουλές και στην διδασκαλία. Μην αφήνεις
αχρησιμοποίητο το χάρισμα που έχεις και που σου δόθηκε όταν ύστερα από υπόδειξη
των προφητών της εκκλησίας, σε χειροτόνησαν οι πρεσβύτεροι. Αυτά να έχεις στον
νου σου, μ’ αυτά να ασχολείσαι, ώστε η
πρόοδός σου να είναι φανερή σε όλα», λέει ο απόστολος Παύλος στον μαθητή του
Τιμόθεο, επίσκοπο Εφέσου.
Όλα
όσα αναφέρει ο απόστολος μαρτυρούν την επίγνωση ότι υπάρχει μία άλλη πρόοδος. Είναι αυτή που πηγάζει από τη σχέση του
ανθρώπου με τον Θεό και βιώνεται με τον τρόπο της Εκκλησίας. Είναι η πρόοδος
στην αλήθεια, στην επίγνωση δηλαδή ότι ο Θεός όχι μόνο μας δημιούργησε και μας
ανακαίνισε διά Ιησού Χριστού, αλλά και ότι είναι παρών στην ζωή μας. Αυτό σημαίνει ότι εντός της υπάρξεώς μας, αλλά
και σε κάθε κίνηση μπορούμε να βιώνουμε την παρουσία Του, την ανακαινιστική Του
πνοή, το νόημα που μας δίνει Αυτός, προχωρώντας προς μία συνεχή επιστροφή προς
Εκείνον, την Αρχή και το Τέλος μας. Αυτή η αλήθεια βιώνεται αυθεντικά μόνο στην
ζωή της Εκκλησίας, στην οποία δεν είμαστε μόνο αποδέκτες της χάριτος του Θεού διά των μυστηρίων, αλλά και αγωνιστές,
καταθέτουμε δηλαδή την δική μας προαίρεση, τον δικό μας αγώνα, το δικό μας
μάτωμα να νικήσουμε πάθη, λογισμούς, αισθήματα ανωτερότητας και να παλέψουμε
στρεφόμενοι προς τον Θεό να διαχειριστούμε τις περιστάσεις μας.
Η αλήθεια του Θεού δεν είναι για
παθητική κατανάλωση, η οποία δίνει η ψευδαίσθηση της αυτάρκειας. Είναι προτροπή
και υπόμνηση για δυναμική μετοχή σ’
αυτήν, μέσα από τον κόπο τόσο της καρδιάς, όσο και όλης της ύπαρξης για αρετή. Η αρετή δεν είναι μόνο
στην εξωτερική συμπεριφορά, διότι τότε θα μας έδινε ένα προσωπείο, υποκριτικό
τις περισσότερες φορές και όχι μεταμορφωτικό. Η αρετή έγκειται στην επιλογή μας
να μη συμβιβαζόμαστε με τις ρίζες των παθών μας, αλλά να παλεύουμε να τις
μεταποιήσουμε οχήματα που θα μας οδηγούν στον δρόμο του Θεού. Τον θυμό σε
δημιουργικότητα εναντίον του κακού. Την υπερηφάνεια σε χαρά γιατί είμαστε μέλη
του σώματος του Χριστού και κατανόηση στους αδελφούς μας για ό,τι δεν είναι. Την
εξωστρέφεια και την περιέργεια για τον κόσμο και τους άλλους, σε δίψα για μάθηση
των τρόπων με τους οποίους ο Θεός παρεμβαίνει στην Ιστορία και καλλιέργεια πνευματικότητας.
Την τάση για ψέμα σε ταπείνωση. Την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, σε ελπίδα προς
τον Θεό. Την τάση για εξουσία και επικράτηση σε ταπεινή διακονία και προσφορά.
Και βεβαίως μία συνεχή μετάνοια, η οποία οδηγεί στην επαναβεβαίωση της
επιθυμίας μας ο Θεός να είναι ο οδηγός μας.
Τέλος, υπάρχει η πρόοδος στην
αγάπη. Δεν είναι μόνο η βοήθεια στις ανάγκες του πλησίον μας. Είναι και η
προσευχή γι’ αυτόν. Είναι το άνοιγμα της
καρδιάς σε όλους τους ανθρώπους, χωρίς εξαιρέσεις. Είναι η προσφορά των χαρισμάτων
μας στον πλησίον και όχι η κατακράτησή τους για τον εαυτό μας. Είναι «το
διδόναι μάλλον ή το λαμβάνειν». Είναι η θυσία. Η παραίτηση από το εγώ μας, για
να το ξαναβρούμε μέσα από την χαρά του άλλου. Είναι το να γίνει ο άνθρωπος
παράδειγμα, όχι γιατί το επιδιώκει, αλλά μέσα από την φωτεινότητα της ζωής του,
η οποία χαρακτηρίζεται από την σταυρική αγάπη τόσο για τον Θεό όσο και για τον
συνάνθρωπο. Δεν είναι η πρόοδος στην αγάπη μία ακτιβιστική έκφραση καλών
πράξεων, αλλά μία συνειδητή επιλογή να γίνουμε ο πλησίον του πλησίον μας.
Η κατά Θεόν πρόοδος έρχεται να
συναντήσει την αντίληψη του κόσμου για την πρόοδο. Η Εκκλησία δεν είναι μία
πρόταση αναχωρητισμού, ούτε μία πρόταση ιδιωτείας στην ζωή. Ο αναχωρητισμός
είναι χάρισμα που δίδεται σε εκείνους που ο Θεός επιλέγει. Για τους
υπόλοιπους η κατά Θεόν πρόοδος συναντά
την κατά κόσμον, την μπολιάζει, την ανακαινίζει, υποδεικνύει την σχετικότητά
της και μας κάνει να γνωρίζουμε το αιώνιο και να το εμπιστευόμαστε, πέρα από το
πρόσκαιρο. Μας κάνει με ελευθερία να παραδίδουμε την καρδιά μας και την ζωή μας
στο θέλημα του Θεού, να κοπιάζουμε χωρίς αγωνία και να ζητούμε την αναπλήρωση
των όσων μας λείπουν από Αυτόν που αν Τον έχουμε, έχουμε βρει το Παν. Διότι ο
Χριστός είναι το Παν στην ζωή μας και η πρόοδός κοντά Του είναι πρόοδος εν
πάσι.
