“Θεέ μου, σ’ εὐχαριστῶ ποὺ ἐγὼ δὲν εἶμαι σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους... Θεέ μου, σπλαχνίσου με τὸν ἁμαρτωλό»
Σε ποιον Θεό προσευχόμαστε στ’ αλήθεια οι άνθρωποι; Το ερώτημα συνδέεται άμεσα με το ποιος είναι για μας ο Θεός στον οποίο προσευχόμαστε, ο Θεός τον οποίο λατρεύουμε. Καθώς ξεκινά η περίοδος του Τριωδίου η Εκκλησία μάς καλεί να ξεδιαλύνουμε μέσα μας την ταυτότητα αυτού του Θεού, όχι γιατί μπορούμε να Τον εξηγήσουμε απόλυτα ή να Τον προβλέψουμε, αλλά διότι μέσα από το Ευαγγέλιο και, ιδίως, τις παραβολές που διαβάζουμε τις τρεις πρώτες Κυριακές της ευλογημένης αυτής περιόδου, μπορούμε λίγο να αγγίξουμε το μυστήριο της αγάπης Του.
Ο Φαρισαίος πιστεύει σε έναν Θεό ελεγκτή των ανθρώπων. Για τον θρησκευτικό άνθρωπο ο Θεός έδωσε νόμους και ασχολείται σχολαστικά με την τήρησή τους από εμάς τους ανθρώπους. Οφείλουμε να είμαστε συνεπείς, για να είναι κι αυτός ευχαριστημένος μαζί μας. Μοιάζει η εικόνα με τον αυστηρό πατέρα, ο οποίος επιμένει ώστε το παιδί να είναι τύπος και υπογραμμός στην τήρηση των ορίων που έχει βάλει και του έχει γίνει έμμονη ιδέα να παρακολουθεί την ζωή του και την συμπεριφορά του κάθε στιγμή. Το παιδί αυτό τότε θα έχει γίνει ένα στρατιωτάκι, πειθαρχημένο, αλλά και με την έπαρση ότι αφού τηρεί τα όριά του και κάνει πράξη τις εντολές του πατέρα του, δικαιούται από αυτόν αναγνώριση και κάθε προνόμιο. Οι εντολές για τις εντολές. Η δικαίωση για την δικαίωση. Άραγε, πού να είναι η αγάπη;
Αντίθετα, ο τελώνης νιώθει την φαρέτρα του άδεια από βέλη αυτοδικαίωσης. Γνωρίζει πως απέναντι στον Θεό και τους ανθρώπους έχει αποτύχει παταγωδώς. Νιώθει όμως ότι ο Θεός στον οποίο πιστεύει δεν είναι δικαστής, αλλά πατέρας που περιμένει την επιστροφή του παιδιού του, τη συναίσθηση ότι τίποτα, ούτε η αμαρτία, δεν μπορεί να διαγράψει και να σβήσει την αγάπη, όμως ο ίδιος νιώθει ότι δεν μπορεί να εμφανιστεί ως ακέραιος, ως αμνηστευμένος μπροστά στον Θεό. Κι έτσι εκφράζει τα μύχια της καρδιάς του, που είναι η επίκληση στο έλεος του Θεού και αφήνεται με εμπιστοσύνη στα χέρια Του.
Ο τελώνης επιστρέφει στο σπίτι του χωρίς να είναι βέβαιο ότι έλαβε απάντηση από τον Θεό. Ο ίδιος όμως έβγαλε από την καρδιά του αυτό που πίστευε για τον εαυτό του και μίλησε στον Θεό με τον τρόπο που μιλά όποιος πιστεύει σε έναν Θεό-πατέρα. Με επίγνωση της αποτυχίας, αλλά και με επίκληση στην αγάπη και το έλεος του ισχυρού. Του άρχοντα. Του δοτικού. Ταυτόχρονα, όχι με απόφαση να συνεχίσει να αμαρτάνει, αλλά με απόπειρα να αλλάξει την ζωή του, ακριβώς περιμένοντας ένα σημάδι ότι η προσευχή του έγινε δεκτή, αλλά και εργαζόμενος το διάστημα του βίου του, ώστε να δείξει στον Θεό και στον εαυτό του ότι εννοούσε τον λόγο που είπε. Ο Χριστός δίνει την απάντηση σε μας, ότι ο Θεός δικαιώνει αυτόν που γνωρίζει αληθινά ποιος ο Θεός είναι. Εμείς καλούμαστε να μιμηθούμε τον τελώνη, αναλαμβάνοντας και τον σταυρό να μην γνωρίζουμε αν εισακούστηκε η προσευχή μας. Όμως, αν είναι από την καρδιά μας, θα εργαστούμε με εμπιστοσύνη στον Θεό και θα Τον αφήσουμε να έχει τον τελικό λόγο.
Σε ποιον ή σε ποιους θεούς άραγε πιστεύουμε οι άνθρωποι; Μια ματιά στην ζωή και τον πολιτισμό μας μάς δίνει απαντήσεις που χρήζουν προβληματισμού. Κλειδί είναι ο εαυτός μας. Αυτός είναι ο μικρός θεός. Κλειδί είναι το θέλημά μας, η μετοχή στα αγαθά του πολιτισμού μας, ο τρόπος της δικής μας σκέψης, οι πληροφορίες που εμπιστευόμαστε ως αυθεντικές, διότι μας εκφράζουν, μία κατασκευασμένη, στην ουσία, πραγματικότητα για την οποία δεν ευχαριστούμε τον Θεό, αλλά θεωρούμε ότι την δικαιούμαστε, διότι είμαστε το κέντρο του κόσμου. Και όλη η έγνοια μας είναι να είμαστε εντάξει με το σύστημα στο οποίο ζούμε, ή να κρίνουμε, να κατακρίνουμε και να απορρίψουμε όψεις ή ανθρώπους που δεν είναι σαν κι εμάς, μόνο και μόνο για να δικαιωθούμε. Μία αναζήτηση εξουσίας, που συχνά τυφλώνει, είναι κατά βάθος η καρδιά μας κι ένα αίσθημα ότι θα ζούμε για πάντα. Πού να βρούμε αγάπη ως βάση ζωής; Ακόμη και τον αληθινό Θεό τον υποτάσσουμε τότε στην προοπτική των συμφερόντων μας.
Χρειαζόμαστε λοιπόν τελωνική μετάνοια και επίγνωση ποιος είναι ο Θεός, ώστε να προσευχόμαστε και να Τον λατρεύουμε εν Πνεύματι, αληθεία και εν Εκκλησία, εκεί όπου μπορούμε να βρούμε τον πλησίον μας και να συμπορευτούμε, πέρα από ψευδαισθήσεις ανωτερότητας.
Καλό Τριώδιο!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
