ΤΟ ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ

Μπακοδήμου Στ. Νικολάου, θεολόγου

                    

Είναι το πιο αμφιλεγόμενο πρόσωπο της Καινής Διαθήκης. Τι γνωρίζουμε για τη ζωή του πριν γίνει μαθητής του Ιησού; Γιατί πρόδωσε τον Χριστό;  Τί εξυπηρετούσε το «φιλί του Ιούδα»;

Στην Καινή Διαθήκη δεν υπάρχουν πραγματικά τόσες πληροφορίες όσες θα ήθελαν οι άνθρωποι να γνωρίζουν για την καταγωγή του και την οικογένειά του. Όπως, δεν υπάρχει και εξήγηση για το πώς τον επέλεξε ο Ιησούς ως μαθητή Του. Το μόνο που μπορούμε να αλιεύσουμε είναι σημεία από διαλόγους μέσα στην Καινή διαθήκη και πράξεις που μπορούν να ερμηνευτούν. Στο κατά Ιωάννην  ο διάλογος μεταξύ του Ιησού και του Ιούδα, δίνει ένα μικρό δείγμα του χαρακτήρα του: Την ώρα που η Μαρία, η αδελφή του Λαζάρου έπλενε με το πιο ακριβό μύρο τα πόδια του Χριστού, ο Ιούδας αναρωτήθηκε αν ήξεραν ότι αν πουλούσαν το μύρο θα κέρδιζαν τουλάχιστον 300 δηνάρια, τα οποία θα μπορούσαν να τα μοιράσουν στους φτωχούς. Η απάντηση του Ιησού ήταν άμεση: για τους φτωχούς θα έχουν τη δυνατότητα να φροντίζουν για πάντα, για τον ίδιο όμως όχι.

Το χειρόγραφο του Αγιορείτη για την ιστορία του Ιούδα

Ένα κείμενο που προέρχεται από χειρόγραφο της Ιεράς Μονής Ιβήρων, αντίγραφο του οποίου απόκειται στο Κελί του Αγίου Γοβδελά του Πέρσου της Ιεράς Μονής Ιβήρων, το οποίο αντέγραψε και εξέδωσε ο Αγιορείτης και Ιερομόναχος Αβέρκιος το 1895 και το 1896 στη Βάρνα, μιλάει για τον Ιούδα.

Σύμφωνα με αυτό, ο Ιούδας καταγόταν από την Ισκάρια και ο πατέρας του ονομάζονταν Ρόβελ. Μια νύχτα η μητέρα του ξύπνησε έντρομη από έναν εφιάλτη που είχε δει στον ύπνο της, σύμφωνα με τον οποίον εάν συλλάμβανε παιδί αρσενικό θα ήταν ο χαλασμός της γενιάς των Εβραίων. Τη νύχτα εκείνη συνέλαβε και γέννησε μετά από καιρό αγόρι. Φοβούμενοι ότι ο εφιάλτης θα βγει αληθινός, κατασκεύασαν ένα κιβώτιο, σαν αυτό που είχαν φτιάξει στην Αίγυπτο για τον Μωυσή, τοποθέτησαν το παιδί τους μέσα σε αυτό και το άφησαν στη θάλασσα της Γαλιλαίας.

Απέναντι από την Ισκαρία, υπήρχε ένα νησάκι όπου ξεχειμώνιαζαν οι ποιμένες με τα κοπάδια τους. Μάζεψαν το παιδί, το μεγάλωσαν, του έδωσαν το όνομα Ιούδας και το έστειλαν στην Ισκαρία για να το αναλάβει κάποια οικογένεια. Συμπτωματικά, το ανέλαβε η φυσική του οικογένεια, η οποία είχε ήδη αποκτήσει άλλο ένα παιδί. Ο Ιούδας σύμφωνα με το χειρόγραφο κακοποιούσε συχνά τον αδελφό του, αναλογιζόμενος πονηρά την διανομή της πατρικής περιουσίας. Κάποια ημέρα τον σκότωσε, χτυπώντας τον με πέτρα στο κεφάλι και έφυγε για τα Ιεροσόλυμα, αφήνοντας τους γονείς απαρηγόρητους να αναζητούν και τα δυο παιδιά.

Στα Ιεροσόλυμα γνώρισε τον Ηρώδη, ο οποίος τον τοποθέτησε επιμελητή στην υπηρεσία του με αποστολή να προμηθεύεται τα αναγκαία προϊόντα και πράγματα για τα ανάκτορα. Κατόπιν πολλών χρόνων, οι γονείς του Ιούδα, πούλησαν την περιουσία τους στην Ισκάρια και εγκαταστάθηκαν στα Ιεροσόλυμα δίπλα στο παλάτι του Ηρώδη σε μια εξαιρετική κατοικία με κήπους. 

Ο Ηρώδης, που απολάμβανε την ομορφιά των κήπων του Ρόβελ, δέχθηκε πρόταση από τον  Ιούδα να πάει και να του φέρει καρπούς και άνθη από τον κήπο του Ρόβελ, χωρίς να γνωρίζει ότι εκεί ήταν οι γονείς του. Πράγματι, πήδηξε και μπήκε παράνομα στους κήπους του πατέρα του, έκοψε άνθη και καρπούς, επιστρέφοντας όμως έπεσε πάνω στον Ρόβελ, ο οποίος του έκανε παρατήρηση, χωρίς να καταλάβει ότι ήταν ο χαμένος γιός του. Τότε ο Ιούδας τον σκότωσε με τον ίδιο τρόπο που είχε σκοτώσει και τον μικρό του αδελφό. Διηγήθηκε τα συμβάντα στον Ηρώδη, αλλά ο βασιλιάς σιώπησε για τον θάνατο του Ρόβελ και διέταξε τον Ιούδα να παντρευτεί τη χήρα του Ρόβελ, για να γίνει κληρονόμος της περιουσίας της. Εκείνη δέχθηκε από φόβο, χωρίς να γνωρίζει ότι πρόκειται για τον χαμένο γιό της. Με το πέρασμα του χρόνου ο Ιούδας απέκτησε μαζί της παιδί. 

Μία  ημέρα, που αυτή έκλαιγε για όσα είχε ζήσει, τα διηγήθηκε στον Ιούδα, ο οποίος συνειδητοποίησε ποια είναι και της αποκάλυψε την ταυτότητά του. Εκείνη διέρρηξε τα ιμάτιά της, θρήνησε απαρηγόρητη για την αμαρτία της και ο Ιούδας, αναλογιζόμενος τα μεγάλα κακουργήματα που είχε διαπράξει, έφυγε και πήγε να συναντήσει τον Χριστό, για τον οποίον είχε ακούσει, προκειμένου να εξιλεωθεί η ψυχή του. Ο Χριστός τον δέχθηκε και τον έκανε μαθητή του, αναθέτοντάς του το ταμείο, τα χρήματα που κάλυπταν τις ανάγκες της ιεράς συνοδείας του Χριστού και των Αποστόλων του. Το πάθος της φιλαργυρίας τον οδήγησε να πουλήσει τον Διδάσκαλό του και Θεό για τριάκοντα αργύρια. Μετά την ανίερη πράξη του επέστρεψε τα τριάντα αργύρια στους Γραμματείς και Φαρισαίους, και απελπισμένος κρεμάστηκε. Ως πονηρός, κρεμάσθηκε, για να προλάβει να κατέβει στον Άδη, πριν κατέλθει ο Κύριος και να ελευθερωθεί κι αυτός μαζί με τους προπάτορες. Έμεινε όμως, κρεμασμένος στο δέντρο ως την στιγμή που αναστήθηκε ο Κύριος και τότε ξεψύχησε.

 Οι θεωρίες σχετικά με την προδοσία

Ο Ιωάννης που έχει κρίνει ως σκληρό τον Ιούδα κατέληξε  στο ότι η πράξη της προδοσίας από τον Ιούδα έγινε γιατί ο διάβολος του έβαλε την ιδέα. Ακριβώς το ίδιο που ισχυρίζεται και ο Λουκάς. Από την άλλη ο Ματθαίος και ο Μάρκος γράφουν πως ο Ιούδας πρόδωσε τον Ιησού αποκλειστικά και μόνο για τα 30 αργύρια.

Μία άλλη εκδοχή, που μοιάζει πιο λογική υποστηρίζει πως ο Ιούδας περίμενε από τον Ιησού να ελευθερώσει τους Εβραίους από τη ρωμαϊκή κατοχή και μόλις συνειδητοποίησε ότι δεν είχε κάτι τέτοιο στο μυαλό του απογοητεύτηκε και τον πρόδωσε. Υπάρχουν μελετητές που υποστηρίζουν πως ο Ιούδας προσπάθησε να αναγκάσει τον Ιησού να επιδείξει τις δυνάμεις του, υπάρχει ακόμα η θεωρία πως ο Ιούδας ήταν μέρος ενός ευρύτερου θεϊκού σχεδίου. Τίποτα, όμως, δεν αποδεικνύεται και όλα παραμένουν θεωρίες. Τα ξεκάθαρα κίνητρα που αναφέρονται από τους Ευαγγελιστές είναι η φιλαργυρία και η επίδραση του σατανά.

Το φιλί του Ιούδα

Αυτό το φιλί που δόθηκε -φαινομενικά- για τα 30 αργύρια στοίχισε στον Ιούδα την αιώνια τιμωρία στην κόλαση και επηρέασε όσο κανένα άλλο γεγονός τη χριστιανική και την παγκόσμια ιστορία. 

Ποιους σκοπούς εξυπηρετούσε, όμως, αυτό το φιλί; 

Το σκηνικό: Ο Ιησούς προσευχόταν στον κήπο της Γεσθημανή μετά τον Μυστικό Δείπνο, ενώ τον συνόδευαν ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης που έμειναν πολύ μακριά του. Ξαφνικά ακούστηκε μια μεγάλη φασαρία και εμφανίστηκε ο Ιούδας ακολουθούμενος από όχλο. Ρωμαίοι στρατιώτες και άνθρωποι των αρχιερέων κρατώντας φανούς, ξίφη και ξύλα ήταν ανάμεσα στον όχλο. Ο Ιούδας πλησίασε τον Ιησού και του απηύθυνε τον χαιρετισμό «Χαίρε Ραββί» και έπειτα τον φίλησε.  Μόλις τον είχε προδώσει.

Η σύλληψη: «Με φίλημα ήρθες να προδώσεις τον Υιό του Ανθρώπου;», ήταν η ερώτηση που έλαβε ο Ιούδας μετά την πράξη του σύμφωνα με τον Λουκά, ενώ την ίδια στιγμή οι στρατιώτες συλλάμβαναν τον Ιησού και του έδεναν τα χέρια. Ο Πέτρος αντέδρασε κόβοντας το αυτί ενός από τους δούλους του αρχιερέα που συνόδευε τους στρατιώτες. Ο Ιησούς τον επέπληξε, λέγοντάς του «μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις». Ο Ιησούς αναρωτήθηκε δυνατά, απευθυνόμενος στους ανθρώπους που τον συνέλαβαν: «Γιατί ήρθατε με μαχαίρια και ξύλα να με συλλάβετε; Κάθε μέρα καθόμουν κοντά σας και δίδασκα στο ιερό. Γιατί δε με πιάσατε τότε;».

Οι απορίες 

Τα τρία βασικότερα ερωτήματα που έχουν τεθεί μέσα στους αιώνες για την πράξη του Ιούδα είναι τα εξής:

1- Γιατί οι Ρωμαίοι χρειάζονταν τον Ιούδα να τους υποδείξει τον Ιησού, αφού ήταν ένα γνωστό πρόσωπο λόγω των διδασκαλιών Του;  
Οι απαντήσεις που έχουν αποπειραθεί να δώσουν εξήγηση κατά καιρούς, συγκλίνουν στο ότι προφανώς οι Ρωμαίοι στρατιώτες μπορεί να μην Τον αναγνώριζαν μέσα στη νύχτα, αφού δεν Του έδιναν ποτέ ιδιαίτερη σημασία. Επίσης, ο Ιούδας ήταν εκείνος που γνώριζε τα μέρη που σύχναζε ο Ιησούς και όλα έπρεπε να γίνουν γρήγορα και ήσυχα, ώστε να μη δημιουργηθούν έντονες αντιδράσεις. 

2- Γιατί ο Ιησούς συμπεριέλαβε τον Ιούδα στους μαθητές Του, αφού γνώριζε πως θα τον προδώσει;
Οι απαντήσεις ποικίλουν, αλλά οι περισσότερες επικεντρώνονται στο θέμα της «ελεύθερης βούλησης», η οποία είναι και θεμέλιο της χριστιανικής πίστης. Δηλαδή, ο Ιούδας αφέθηκε ελεύθερος να κάνει την επιλογή του. Ο Ιησούς δεν ήθελε να τον επηρεάσει ούτε να τον απαλλάξει.Μάλιστα είχε πει, σύμφωνα με τον Ιωάννη: «Εγώ ξέρω ποιους διάλεξα για μαθητές μου». Μήπως, τελικά, ο Ιούδας αποτέλεσε -άθελά του- μέρος ενός θεϊκού σχεδίου;

3- Γιατί ο Πέτρος δεν επιτέθηκε στον Ιούδα,αλλά στον δούλο;
Ένα από τα ερωτήματα που κανένας δεν κατάφερε πραγματικά να απαντήσει. Όσοι προσπάθησαν μάλλον άγγιξαν την…αστυνομική μεριά του μυστηρίου και κατέληξαν στο ότι ο Πέτρος προφανώς φοβήθηκε να επιτεθεί στον Ιούδα που βρισκόταν ανάμεσα στους στρατιώτες ή δεν αντιλήφθηκε τον ρόλο του Ιούδα, αφού βρισκόταν μακριά μαζί με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Η αντίδραση του Πέτρου είναι μια ένδειξη πως ο Ιούδας δεν είχε δώσει μέχρι τότε δείγματα κακού χαρακτήρα, γι’ αυτό και κανείς από τους μαθητές δεν είχε υποψιαστεί πως ήθελε να προδώσει τον Δάσκαλο.

Καλό Πάσχα και καλή Ανάσταση σε όλους!!