Ο ιερός ναός Εισοδίων της Θεοτόκου Σταυροδρομίου και η ιστορία του
Στο πιο κεντρικό σημείο της ευρωπαϊκής πλευράς της Πόλης, στην τοποθεσία που όλοι γνωρίζουμε ως το «Πέραν», στο όμορφο Σταυροδρόμι, ο λαμπρός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου και το εκκλησιαστικό συγκρότημα που τον περιβάλλει, αποτελούμενο από γραφεία, κατοικίες ιερέων, εστίες, αίθουσες και εντευκτήρια, καλύπτει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης.
Στο εξωτερικό του περιβόλου του ναού, μεσοτοιχία με τα εκκλησιαστικά οικοδομήματα, αναπτύσσεται η αγορά με ένα πλήθος εκλεκτών εμπορικών καταστημάτων, κτήρια μιας εκπληκτικής αρχιτεκτονικής, σύγχρονες επιχειρήσεις, κέντρα τεχνών και πολιτισμού, αλλά και τους χαρκτηριστικούς πλανόδιους μικροπωλητές που κυριαρχούν σε κάθε γωνιά της πολύβουης Βασιλεύουσας.
Ο τόπος που έσφυζε άλλοτε από ζωή ελληνική, το κέντρο της εμπορικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας των Ρωμιών της Πόλης, φορτωμένο μεγαλείο και αρχοντιά που απόθεσαν εδώ οι αιώνες της παρουσίας του Ελληνισμού στο Πέραν, μαρτυρά ακόμα και σήμερα, σε κάθε κτίσμα, σε κάθε δρόμο και σε κάθε γειτονιά, την παλαιά αίγλη και την ομορφιά μιας ανεπανάληπτης εποχής, που σφράγισε ανεξίτηλα τη ζωή της Κωνσταντινούπολης.
Στη γειτονιά του ιερού ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου, της περίφημης «Παναγίας του Πέραν», όπως αγαπούν να την αποκαλούν οι Ομογενείς μας στην Πόλη, η κίνηση δεν σταματάει ολημερίς. Μαγαζάτορες, εργαζόμενοι, μόνιμοι κάτοικοι και επισκέπτες της Πόλης, πλημμυρίζουν τον χώρο με την παρουσία τους και με το αδιάκοπο «πήγαιν’ – έλα» τους στους δρόμους της πυκνοδομημένης συνοικίας. Οι μεγάλες σιδερένιες αυλόθυρες του εκκλησιαστικού συγκροτήματος παραμένουν ανοιχτές καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας, επιτρέποντας την είσοδο των προσκυνητών στον ναό, αλλά και διευκολύνοντας την πρόσβαση και την κυκλοφορία των περαστικών, μέσω των χώρων του, στους γύρω δρόμους και στις εγκαταστάσεις του.
Καθώς όμως το βράδυ σκεπάζει την Πόλη και τον Βόσπορο, οι πόρτες του ναού σφαλίζουν, κλείνοντας στο εσωτερικό τους τη γαλήνη των Αγίων στις ιερές εικόνες τους που φεγγοβολούν αχνά, με όλα τ’ ασήμια και τα πετράδια τους στο αμυδρό φως των καντηλιών. Είναι τότε που ο νους και η ψυχή ησυχάζουν και λεύτερα τρέχουν στο θαύμα, στο θρύλο και στο όνειρο, με τα οποία είναι πλασμένη ετούτη η Πόλη..
Όταν ο Γαλατάς και οι άλλες συνοικίες στους πρόποδες του λόφου του δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετήσουν τους χιλιάδες χριστιανούς που κατέκλυζαν από παντού την Πόλη, ήρθε ως φυσικό επακόλουθο η επέκταση των κατοικημένων περιοχών της Κωνσταντινούπολης προς τα ψηλώματα και η σταδιακή δημιουργία νέων συνοικιών γύρω από τον Βόσπορο και τον Κεράτιο κόλπο.
Η ιστορική εκκλησία αυτής της τόσο πολυάνθρωπης και πλούσιας ενορίας του Πέραν, χτίσθηκε το 1804, μετά το τέλος του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1787. Τον θεμέλιο λίθο έθεσε ένας άρχοντας, ο Δημήτριος Μουρούζης και το πρώτο κτίσμα, ένας ταπεινός ναΐσκος, υψώθηκε μέσα σε μία και μόνη νύχτα, με τη βοήθεια των ενοριτών, ανδρών και γυναικών. Κι αυτό, επειδή οι τουρκικές αρχές έδιναν άδεια για την ανέγερση ορθοδόξων ναών μόνο σε περίπτωση που στη συγκεκριμένη θέση προϋπήρχαν ερείπια αρχαίου ή έστω παλαιότερου χριστιανικού ναού, κάτι που όμως δεν συνέτρεχε στην περίπτωση της Παναγίας του Πέραν, που έπρεπε να θεμελιωθεί εξ αρχής..
Λέγεται ότι για να εξασφαλίσει την άδεια για την ανέγερση του ναού, μια και στον συγκεκριμένο χώρο δεν είχε προϋπάρξει χριστιανική εκκλησία, ο Μουρούζης σκαρφίστηκε και εφάρμοσε ένα τέχνασμα: Πλήρωσε δύο Τούρκους να ξεκινήσουν να φιλονικούν στη μέση του δρόμου, ακριβώς στο σημείο όπου οι χριστιανοί του Πέραν ήθελαν να θεμελιώσουν τον νέο τους ναό. Πράγματι οι δύο τούρκοι, αδρά πληρωμένοι από τον Μουρούζη, κατέφθασαν στο συγκεκριμένο σημείο και άρχισαν να μαλώνουν, φωνάζοντας δυνατά και χτυπώντας ο ένας τον άλλον.
Όταν έσπευσαν τα όργανα της τάξεως και τους συνέλαβαν, τους οδήγησαν στο «καρακόλι» (αστυνομικό τμήμα), όπου ρωτήθηκαν σε ποιο σημείο μάλωσαν για να καταγράψουν οι αρχές το περιστατικό. Τότε οι δύο «δράστες», απάντησαν όπως τους είχε ορμηνέψει ο πανέξυπνος Μουρούζης, ότι τσακώθηκαν «εκεί που ήταν παλιά η εκκλησία των Ρωμιών». Το ίδιο έγινε αργότερα και με κάποιους άλλους και με τον τρόπο αυτόν συγκεντρώθηκαν αρκετές μαρτυρίες περί της υπάρξεως παλαιάς ρωμαίικης εκκλησίας στην περιοχή!
Τα περιστατικά αυτά καταγράφονταν επίσημα και έτσι πέρασε στα κρατικά αρχεία των Οθωμανών η αναφορά, ότι στο σημείο εκείνο προϋπήρχε χριστιανική εκκλησιά, γεγονός που εξασφάλισε τελικά την πολυπόθητη σουλτανική άδεια για την ανέγερση του νέου ιερού ναού και κατέστησε δυνατή την ανοικοδόμησή του στο εξής απρόσκοπτα..
Ο ναός, ως έχει σήμερα, διαμορφώθηκε το 1893. Είναι μια τεράστια, επιβλητική, πεντάκλιτη βασιλική, με ένα υπέροχο μπαρόκ τέμπλο και η εικονογραφική της θεματολογία είναι δανεισμένη από την παλαιολόγεια Μονή της Χώρας.
Ο πλούτος και η αρχοντιά αυτής της πρώτης εκκλησίας του 19ου αιώνα, η οποία συνδέεται με την Ζωγράφειο Σχολή, εντυπωσιάζει τον σημερινό επισκέπτη.
Αν είστε τυχεροί και βρεθείτε στην Πόλη και στο Πέραν στις 21 Νοεμβρίου -ημέρα που εορτάζει η εκκλησία στα Εισόδια της Θεοτόκου, θα δείτε τον ανθό της πολίτικης κοινωνίας να συγκεντρώνεται εκεί για να παρακολουθήσει την Πατριαρχική λειτουργία στον ναό.
Θαυμάσια ξυλόγλυπτα και πορφυρά βελούδα, περίτεχνα μαρμάρινα κιονόκρανα, απαράμιλλες βυζαντινές ψαλμωδίες και λαμπρής τέχνης ασημένιες εικόνες, καντήλες και εξαπτέρυγα θα σας περιστοιχίζουν, οδηγώντας τον νου και την καρδιά σας στα ουράνια, ενώ θα βρίσκεστε στη γη! Θα έχετε ίσως έτσι μια ξεχωριστή ευκαιρία να γευτείτε τι σημαίνει «Ελληνισμός της Πόλης».
Και του χρόνου αγαπημένοι φίλοι! Χρόνια πολλά και ευλογημένα σε όλους! Οι ευχές και η προστασία της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Δέσποινας των Ρωμιών της Πόλης, της Παναγιάς του Πέραν που σήμερα εορτάζει, ας σκεπάζουν παντοτινά την πολυαγαπημένη μας πολίτικη Ομογένεια και όλους εμάς, σε κάθε μας βήμα, σε κάθε μας μέρα και σε κάθε στιγμή και εκδήλωση του βίου μας! Αμήν.
