Η εκδημία μιας ενορίτισσάς μας και ο ορισμός της εξοδίου ακολουθίας της
για αύριο, παραμονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μου προσέφερε την
αφορμή να στρέψω λίγο το βλέμμα μου απ' αυτό το σπουδαίο και πολύ
σημαντικό γεγονός το οποίο κυριαρχεί τούτες τις ημέρες στα απογεύματά
μας, στη σύγχρονη ζωή και να στοχαστώ περί μιας αντιφάσεως που υφίσταται ανάμεσα σε δύο αντιλήψεις περί του θανάτου.
Απ' τη μία πλευρά, υπάρχει η κατανόηση του θανάτου που συνδέεται με τον θρίαμβο της Θεοτόκου. Η λέξη «θάνατος» δεν χρησιμοποιείται στην περίπτωσή της. «Κοιμήθηκε» λέμε, δεν πέθανε ή χάθηκε.
Απ' την άλλη, υπάρχει η συνηθισμένη αντίληψή μας για το θάνατο ως ένα τραγικό τέλος, ως το τέλος όλων των πραγμάτων.
Πως να μη νιώθει κανείς ζωώδη φόβο πριν από ένα τέτοιο, τραγικό τέλος;
Αυτός ο φόβος του θανάτου όμως, έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές αξιολογικές κρίσεις της σύγχρονης κοινωνίας μας, μιας κοινωνίας άκρατου καταναλωτισμού και επίπλαστης ευημερίας. Αυτή η ίδια η κοινωνία, διαποτισμένη με ψεύτικες αξίες, αναγνωρίζει την αδυναμία της να ενώσει τα ιδανικά της, αυτά της απεριόριστης κατανάλωσης και της βραχυπρόθεσμης ευχαρίστησης, με το γεγονός του θανάτου!
Και πως απαντά η σημερινή κοινωνία, η σημερινή ψευτοκουλτούρα, σ' αυτή την αντίφαση, σ' αυτή την πρόκληση των κοσμοθεωριών;
Αγνοώντας τον θάνατο!
Πως;
Mέσα από μια διαφορετική εικόνα της ζωής μας, που σκιαγραφείται με την
καλλιέργεια ψεύτικων αξιών, οι οποίες εν τέλει, είναι εκείνες που
στρέφουν το βλέμμα μας μακριά απ' τον θάνατο, το πιο βέβαιο γεγονός στη
ζωή του ανθρώπου!
Καταφανέστατο παράδειγμα οι σύγχρονες ταφικές πρακτικές, στις οποίες πλέον όλα γίνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να μετριαστεί η επαφή των ανθρώπων με τη σορό. Το φέρετρο δεν ανοίγει κατά τη διάρκεια της νεκρώσιμης ακολουθίας και οι άνθρωποι αποχαιρετούν ένα κλειστό φέρετρο. Τις περισσότερες φορές, το φέρετρο κατεβαίνει στον τάφο, όταν οι συγγενείς και οι φίλοι έχουν ήδη αποχωρήσει από το κοιμητήριο. Το ευρέως δε πλέον διαδεδομένο έθιμο της αποτέφρωσης, εξυπηρετεί επίσης αυτόν τον σκοπό: Δεν υπάρχει επαφή με τη στιγμή της ταφής και βεβαίως με της εκτάφης αν και όποτε αυτή χρειαστεί.
Έχει επινοήσει έναν ακόμη τρόπο όμως η σύγχρονη κοινωνία για να μετριάσει αυτήν την εσωτερική, ανυπέρβλητη σύγκρουση μεταξύ των ψευδών ιδανικών της και του θανάτου:
Έχει μετατρέψει τον θάνατο σε θέαμα! Βλέπουμε έναν τεράστιο αριθμό θανάτων κάθε μέρα: Στην τηλεόραση και σε πολλές ταινίες, όπου ο θάνατος είναι πάντα παρών με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Και; Συμπάσχουμε μ' αυτόν τον θάνατο; Κάποιοι κλαίνε στις ταινίες. Το κάνω κι εγώ πολλές φορές. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων όμως ο θάνατος είναι μονάχα μέρος μιας ίντριγκας. Τις περισσότερες φορές, αυτός ο θάνατος, ακόμη και βίαιος, συνδέεται με έναν θρίαμβο, με μια νίκη του πρωταγωνιστή.
Ωστόσο, καμία απ' αυτές τις προσπάθειες, ν' αφαιρεθεί δηλαδή το ζήτημα του θανάτου από το πεδίο της κοσμοθεωρίας του σύγχρονου ανθρώπου, δεν μπορεί ποτέ να πετύχει, επειδή κάθε μέρα, κάθε ώρα και κάθε λεπτό φέρνει τον καθένα μας πιο κοντά στο θάνατο.
Το όλο θέμα έγκειται στο πώς τον αντιλαμβανόμαστε:
Ως ένα παράλογο τέλος της ζωής, χωρίς κανένα νόημα;
Ως αναχώρηση προς την πλήρη ανυπαρξία όλων όσων κατέχουμε, νοός, συναισθημάτων και θέλησης;
Ως εξαφάνιση κάθε ζωής, μ' όλες τις χαρές, τις λύπες, τα σκαμπανεβάσματα, τις ανακαλύψεις, τις νίκες και τις ήττες;
Ή ως την «τελευταία χορδή», το φινάλε της επίγειας ζωής μας και τη μετάβαση σε μιαν άλλη ζωή;
Aπάντηση στα παραπάνω ερωτήματα έρχεται να δώσει το γεγονός της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου, το οποίο δεν ήταν απλώς ένας θρίαμβος της Εκκλησίας, αλλά θρίαμβος όλου του ανθρωπίνου γένους:
Oι
Απόστολοι συγκεντρώθηκαν μαζί, τοποθέτησαν το σώμα της Μητέρας Του
Δασκάλου τους και Θεού στον τάφο στη Γεθσημανή και δεν το βρήκαν ποτέ
ξανά, επειδή αυτό μετέστη στους ουρανούς. Δεν είναι τυχαίο πως οι
Πατέρες της Εκκλησίας μας συγκρίνουν το μυστήριο της Κοιμήσεως της
Υπεραγίας Θεοτόκου με την Ανάσταση Του Χριστού. Δεν υπάρχει θάνατος,
υπάρχει κοίμηση και αναχώρηση. Και πλέον, ένας άνθρωπος με σάρκα και
οστά, βρίσκεται εκεί που και οι άγγελοι ακόμη τρέμουν να βρεθούν: Στον
θρόνο Του Θεού, πρεσβευτής για όλους τους ανθρώπους!
Φοβόταν η Παναγία μας τον θάνατο; Όχι!
Η
Παράδοση της Εκκλησίας μας μας λέει ότι αφού έλαβε την πληροφορία απ'
τον Αρχάγγελο Γαβριήλ περί της αναχωρήσεώς της, προετοιμάστηκε με χαρά
και μάλιστα παρότρεινε και τα οικεία της πρόσωπα να μην θρηνούν.
Φοβήθηκαν οι Άγιοι Απόστολοι τον θάνατο μπροστά στα βίαια μαρτύρια; Όχι.
Ο
Απόστολος Πέτρος, αρχικά φοβούμενος το διωγμό που ξέσπασε υπό τον
αυτοκράτορα Νέρωνα, αποφάσισε να εγκαταλείψει την πρωτεύουσα της
αυτοκρατορίας, μετά από παρότρυνση της χριστιανικής κοινότητας στη Ρώμη.
Φεύγοντας όμως από τη Ρώμη, ο Αναστημένος Κύριος τον συνάντησε και τον
ρώτησε:
«Πού πας;».
Αυτή
η ερώτηση και μόνο έκανε τον Πέτρο να επιστρέψει στη Ρώμη και να δεχτεί
με χαρά μαρτυρικό θάνατο. Και πόσες ακόμη μαρτυρίες έχουμε στους βίους
των αγίων!
Βλέπουμε καθαρά ότι δεν βίωσαν κανένα φόβο θανάτου αλλά προετοιμάστηκαν για το θάνατο, ως ένα πραγματικά μεγάλο γεγονός στη ζωή τους, με το οποίο κάποιος περνά από μια επίγεια ύπαρξη σε μια ουράνια.
Από πού προέρχεται λοιπόν ο φόβος του θανάτου για τον άνθρωπο;
Έχω διαβάσει κάτι πολύ ωραίο που γράφει επ' αυτού ο Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης: Λέει ότι ο Θεός δεν δημιούργησε τον θάνατο αλλά ότι ο θάνατος ήρθε στη ζωή των ανθρώπων μέσω της αμαρτίας και συνεχίζει γράφοντας:
«Ο θάνατος θα μας τρομάζει όσο μένουμε στην αμαρτία».
Αυτή η εσωτερική σύνδεση μεταξύ του φόβου του θανάτου και της αμαρτίας είναι μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα.
Αν κάποιος ζει σύμφωνα με τις επιταγές της σάρκας, αν ζει βυθισμένος
στην ευτέλεια της αμαρτίας και δεν σκέφτεται ποτέ Τον Θεό, τότε όταν
αυτός ο πνευματικά νεκρός άνθρωπος, που ζει στη ματαιοδοξία αυτού του
κόσμου και του οποίου η ζωή δεσμεύεται μόνο από τις αξίες αυτού του
κόσμου, έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με το θάνατο, λογικό είναι να υπάρξει
φόβος και τρόμος. Υπάρχει θνητός φόβος, εξαιτίας της παρουσίας της
αμαρτίας.
Μέσα απ' την εορτή της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου και την εμπειρία της Εκκλησίας, μας αποκαλύπτεται η αλήθεια ότι ο πνευματικός τρόπος ζωής, ο Χριστιανικός τρόπος ζωής, δεν είναι μόνον οικονομία, μακαριότητα και ευτυχία σ' αυτή την επίγεια ζωή. Είναι υπέρβαση του φόβου και της ανησυχίας του θανάτου, με μια ήρεμη και ειρηνική πνευματική κατάσταση, ως φυσική ολοκλήρωση του γήινου τμήματος της ανθρώπινης ζωής.
Μια τέτοια άποψη της ζωής και του θανάτου έχει μεγάλη δύναμη για το ανθρώπινο πρόσωπο, καταργεί όλα τα εμπόδια και βεβαίως τον φόβο του θανάτου!
Σ' αυτή τη στάση απέναντι στη ζωή και το θάνατο βασίζεται και ο αληθινός αγώνας και η ικανότητα να δίνει κανείς τη ζωή του για κάποιον άλλο, όπως έκαναν οι άγιοι μάρτυρες της Εκκλησίας μας και στο άμεσο παρελθόν οι πρόγονοί μας για τα ιδανικά και τις αξίες τους.
Βλέπουμε σήμερα τον σύγχρονο άνθρωπο να έχει αυτή την ικανότητα; Ποιος θα δώσει τη ζωή του για κάποιον άλλον όταν όλοι είναι δεμένοι μ' αυτή την πικρία, μ' αυτή τη σύγχρονη καταναλωτική ζωή, για την οποία η κύρια αξία είναι το εδώ και μόνον το εδώ; Γιατί να πάρει το ρίσκο; Γιατί να θυσιάσει ό,τι του είναι πολυτιμότερο;
Στο πλαίσιο μιας άθεης κοσμοθεωρίας, της κοσμοθεωρίας του σήμερα δηλαδή, είναι αδύνατο να δικαιολογηθεί ο ηρωισμός, ο αγώνας ή η αυτοθυσία. Γι' αυτό έχουμε γίνει μια εντελώς διαφορετική κοινωνία, ένας εντελώς διαφορετικός λαός, ανίκανος είτε για θυσίες είτε για αγώνα. Μια τέτοια κοινωνία, δυστυχώς, δεν έχει και δεν μπορεί να έχει μέλλον.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το κήρυγμα των μεγάλων πνευματικών αξιών που έχουν αποκαλυφθεί στον άνθρωπο μέσω του θείου λόγου, είναι το κύριο θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να θεμελιωθεί και από το οποίο εξαρτάται το μέλλον του ανθρώπινου γένους.
Ενθυμούμενοι
αυτές τις ημέρες την Υπεραγία Θεοτόκο και την ένδοξο Κοίμησή της, ας
θυμόμαστε πάντοτε ότι η συγκεκριμένη εορτή, δεν είναι απλώς μία απ' τις
μεγαλύτερες της Εκκλησίας. Είν' ένα δεύτερο Πάσχα! Και ότι σ' αυτή την
δοξολογία του θανάτου της που θ' ακούσουμε να ψάλλεται από αύριο,
βρισκόταν η μεγάλη πίστη όλων των προηγούμενων γενεών, ότι ο θάνατος δεν
σημαίνει το τέλος της ζωής!
Ως απόδειξη του γεγονότος ότι μετά το
θάνατο έρχεται η ανάσταση, η Παναγία μας βρίσκεται στην ουράνια κατοικία
του Υιού της με την ψυχή αλλά και το σώμα της, σημάδι της αθανασίας του
ανθρώπου, σημάδι αιώνιας ζωής, σημάδι της Θείας παντοδυναμίας!
Χρόνια πολλά και ευλογημένα!
