Όταν ο πολύαθλος Ιώβ ήρθε αντιμέτωπος με όλες εκείνες τις απροσδόκητες δοκιμασίες και συμφορές, δεν εξέφρασε κανένα παράπονο και γογγυσμό διότι πίστευε ότι εφόσον ο Θεός έχει την απόλυτη κυριαρχία στον κόσμο, έχει το δικαίωμα να παρέχει δωρεές αλλά και να τις αποσύρει: “ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλατο”(Ιωβ 1,21).
Όμως προχώρησε και σε κάτι βαθύτερο: εμπιστεύτηκε την κυριαρχία του Θεού, δηλαδή είδε πίσω από τις δοκιμασίες την πρόνοια και την αγάπη του Θεού καθώς οτιδήποτε συμβαίνει υπηρετεί το πνευματικό συμφέρον του ανθρώπου. Κατά παρόμοιο τρόπο, ο υμνωδός στον Παρακλητικό Κανόνα δεν εκφράζει κανένα παράπονο για τα λυπηρά συμβάντα της ζωής αλλά σαν ένα παιδί που σπεύδει στη μητέρα του για να επιζητήσει βοήθεια, έτσι και αυτός εναποθέτει στη στοργική αγκαλιά της Παναγίας όλες τις δοκιμασίες της ζωής, εκφράζει τον πόνο της ψυχής του: “καταιγὶς με χειμάζει, τῶν συμφορῶν Δέσποινα, καί τῶν λυπηρῶν τρικυμίαι, καταποντίζουσιν” αναφέρει και επιζητά την άνωθεν βοήθεια.
Η ζωή του ανθρώπου στον κόσμο είναι μια διαρκής δοκιμασία. Συμφορές και θλίψεις, όπως η ασθένεια, ο θάνατος, μια οικονομική καταστροφή, ένα διαλυμένο σπιτικό, ένας αλκοολικός σύζυγος, ένα εξαρτημένο από ναρκωτικά παιδί, επαγγελματικές αστοχίες, συνεχόμενες αποτυχίες και ματαιώσεις, μας συντρίβουν και μας συνθλίβουν. Άραγε γιατί συμβαίνουν αυτά; Οι πνευματικοί Πατέρες διδάσκουν ότι πολλές είναι οι αιτίες που επιτρέπει ο Θεός τις δοκιμασίες. Άλλες φορές παραχωρούνται λόγω παιδαγωγίας, για να μας συνετίσουν και να μας διορθώσουν, άλλες φορές προκαλούνται από τη δική μας απροσεξία, από την πνευματική μας νωθρότητα, για να ξοφλήσουμε αμαρτίες, όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο άγιος Παΐσιος ο αγιορείτης, άλλοτε πάλι για να λάμψει η αρετή όσων τις υπομένουν αξίως, όπως ο Ιώβ και να γίνουν παράδειγμα για όλους μας.
Οι θλίψεις του παρόντος βίου εντάσσονται μέσα στο σχέδιο και την πρόνοια του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου. Πίσω από τον ανθρώπινο πόνο, και τη φοβερή θλίψη κρύβεται το φιλόστοργο μάτι του Θεού. “Στις θλίψεις είναι κρυμμένο το έλεος του Θεού, το οποίο τραβά σε μετάνοια εκείνον που δείχνει υπομονή και τον γλυτώνει από την αιώνια κόλαση”, λέγει ο άγιος Μάρκος ο ασκητής. Γι’ αυτό και οι πνευματικοί Πατέρες θεωρούν αναγκαία και απαραίτητη την ύπαρξη όλων αυτών των δοκιμασιών για την πνευματική τελειότητα και πρόοδο.
Η χρήση της ανθρώπινης λογικής δεν είναι ικανή να δώσει εξηγήσεις για τις βουλές του Θεού ιδιαίτερα όταν οι ευσεβείς υποφέρουν χωρίς την γνώση των αιτιών. Τελικά το ζήτημα δεν είναι να εξηγήσουμε γιατί υφιστάμεθα τις διάφορες δυσκολίες αλλά να υπομείνουμε άξια το σταυρό των δοκιμασιών: “ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τὰς ψυχὰς ὑμῶν”(Λουκ.21,19). Η υπομονή στις θλίψεις είναι δώρο του Θεού και χαρίζεται σε εκείνους οι οποίοι αγωνίζονται να την αποκτήσουν. Ο Θεός είναι Αυτός που επιτρέπει τις θλίψεις αλλά και αυτός που παρηγορεί, συντρέχει σε βοήθεια και δίνει την δύναμη στον άνθρωπο να τις αντέξει.
Η μητέρα μας, η Παναγία, δίδει πλουσιοπάροχα σε εμάς τους θλιβομένους “παράκλησιν”, δηλαδή παρηγοριά, “ἀμέτρους οἰκτιρμοὺς” και “ἄμετρον συμπάθειαν”. Αν και “ἐξ ἀμέτρητων ἀναγκῶν καὶ θλίψεων” ταλαιπωρούμεθα αλλά ταυτόχρονα απολαμβάνουμε της “ἀμετρήτουχρηστότητος” της Παναγίας για την υπέρβαση των λυπηρών της ζωής, όπως αναφωνεί ο υμνωδός στον Παρακλητικό Κανόνα. Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά αφού και η ίδια βίωσε την υπέρμετρη οδύνη, ένιωσε τη ρομφαία της θλίψης να διαπερνά την καρδιά της, όπως είχε προφητεύσει ο πρεσβύτης Συμεών(Λουκ.2,35), βλέποντας τον Υιό της και Θεό μας, Ιησού Χριστό, να υπομένει τον επώδυνο σταυρικό θάνατο. Συναισθάνεται την κατάσταση μας, μας συμπονά και προστρέχει προς βοήθεια. Γι΄ αυτό και η καρδιά του υμνωδού ξεχειλίζοντας από ασυγκράτητα αισθήματα ευγνωμοσύνης, σκιρτά σε δοξολογία και ανυμνεί και λέγει: “οὐ κρύπτω σου, τὸν βυθὸν τοῦ ἐλέους, καὶ τὴν βρύσιν τῶν ἀπείρων θαυμάτων, καὶ τὴν πηγὴν τὴν ἀέναον ὄντως, τῆς πρὸς ἐμὲ συμπαθείας σου Δέσποινα· ἀλλ’ ἅπασιν ὁμολογῶ, καὶ βοῶ καὶ κηρύττω καὶ φθέγγομαι”.
Αναρίθμητες είναι οι θαυμαστές επεμβάσεις της Υπεραγίας Θεοτόκου προς υπέρβαση των θλίψεων. Όταν ο όσιος Αθανάσιος ο αθωνίτης, που ίδρυσε το μοναστήρι της Λαύρας στο Άγιο Όρος, βρέθηκε σε δυσκολία διότι εξαντλήθηκαν τα αναγκαία για την επιβίωση των μοναχών, τότε φανερώθηκε η Παναγία και του είπε:“Εγώ είμαι η Μήτηρ τουΚυρίου και προστάτις σου” και του υποσχέθηκε ότι θα οικονομήσει τα αναγκαία για την Μονή, το οποίο και έγινε.
“Εγώ είμαι η Μήτηρ του Κυρίου και προστάτις σου”. Αυτά τα λόγια της Παναγίας που αποκαλύφθηκαν στον όσιο Αθανάσιο, ας είναι και για εμάς η παρηγοριά και η καταφυγή, όταν οι πειρασμοί των θλίψεων κτυπούν την πόρτα της ζωής μας και με παρρησία ας προστρέξουμε στην Κυρία Θεοτόκο, ας εκλιπαρήσουμε, ας ικετεύσουμε λέγοντας: “προφθάσασα, χεῖρά μοι δὸς βοηθείας, ἡ θερμὴ ἀντίληψις, καὶ προστασία μου”.
Αρχιμ. Θεόφιλος Λεμοντζής, Δρ. Θεολογίας
