Καὶ εἶπεν αὐτῷ Ναθαναήλ· ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι; λέγει αὐτῷ Φίλιππος· ἔρχου καὶ ἴδε” (Ιωάν. 1, 46)
«Μπορεῖ ἀπὸ τὴ Ναζαρὲτ νὰ βγεῖ τίποτα καλό;» τὸν ρώτησε ὁ Ναθαναήλ. «῎Ελα καὶ δὲς μόνος σου», τοῦ λέει ὁ Φίλιππος.
Συχνά στη ζωή μας έχουμε προκαταλήψεις, αρνητικές γνώμες που δεν έχουν απαραίτητα τεκμηρίωση, αλλά λειτουργούν γενικευτικά, κυρίως έναντι ανθρώπων που προέρχονται από κοινωνικές και εθνικές ομάδες, οι οποίες έχουν συνδεθεί στη λαϊκή σκέψη με άσχημα περιστατικά ή δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης. Οι προκαταλήψεις μας, βεβαίως, γεννιούνται μέσα από την ανατροφή και την παιδεία, την οικογένεια και το σχολείο. Οι εμπειρίες μας, όταν είναι αρνητικές, συντείνουν στο να θεριεύουν οι προκαταλήψεις και με αυτόν τον τρόπο η καρδιά μας παραμένει επιφυλακτική, κλειστή, εχθρική, ειρωνική, αποτρεπτική ως προς την τρόπο της σχέσης. Δεν μας επιτρέπεται έτσι να λειτουργήσουμε ως άνθρωποι αγάπης, αλλά μέσα μας υπάρχει η υπερηφάνεια της «ανωτερότητας», επειδή δεν είμαστε όπως εκείνοι.
Κάτι τέτοιο είχε και ο Ναθαναήλ, ο μετέπειτα απόστολος, καταγόμενος εκ της χώρας του Ισραήλ και όντας ευσεβής Ιουδαίος, ο οποίος γνώριζε καλά τις γραφές σχετικά με τον Μεσσία. Όταν ο Φίλιππος, φίλος του Ναθαναήλ, τον ενημερώνει ότι γνώρισε κι αυτός και οι απόστολοι Ανδρέας και Πέτρος τον Ιησού από την Ναζαρέτ της Γαλιλαίας και μπορεί Εκείνος να είναι ο ποθούμενος και προσδοκώμενος Μεσσίας, ο Ναθαναήλ αμφιβάλλει, έχοντας την γνώση ότι ο Μεσσίας θα είναι γνήσιος Ισραηλίτης, καταγόμενος από τη γενιά του Δαβίδ, και μη μπορώντας να δεχτεί ότι ο Ιησούς που ερχόταν από τη Γαλιλαία, από την περιοχή δηλαδή στην οποία πλειοψηφούσε το ειδωλολατρικό στοιχείο, θα μπορούσε να είναι ο Μεσσίας. Η προκατάληψή του έναντι των ανθρώπων της Γαλιλαίας, που μπορεί να ήταν και δικαιολογημένη, αρχικά βάζει ένα εμπόδιο στην αναζήτηση της αλήθειας, το οποίο ο Φίλιππος θα τον βοηθήσει να το ξεπεράσει με την προτροπή «έλα και δες ο ίδιος».
Στις προκαταλήψεις των καιρών μας έναντι της πίστης η Ορθόδοξη Εκκλησία απαντά με τη φράση του αποστόλου Φιλίππου: « ελάτε και δείτε οι ίδιοι». Η Ορθοδοξία κατέχει τον Μεσσία, τον σωτήρα, τον λυτρωτή μας από τον θάνατο, τον Κύριο Ιησού Χριστό, ως μοναδικό θησαυρό και παράδειγμα. Διά της ιεραποστολής είτε αυτή είναι εξωτερική είτε επανευαγγελισμός, μας καλεί να έρθουμε και να δούμε, αφήνοντας κατά μέρος τις όποιες προκαταλήψεις, οι οποίες αφθονούν στους καιρούς μας. Τέτοιες είναι η γενικότερη αντίληψη πως η θρησκεία υπάρχει για να παρηγορήσει τον άνθρωπο ενώπιον του θανάτου, μόνο που μετά τον θάνατο υπάρχει το τίποτα, οπότε η όποια παρηγοριά είναι στην πράξη άνευ αντικειμένου, η αντίληψη ότι η Εκκλησία υπάρχει για να εκμεταλλεύεται τους ανθρώπους οικονομικά, να τους καθηλώνει στο χτες, καθώς δεν μπορεί να προσαρμοστεί στις νέες ιδέες των καιρών, το ότι θεός είναι η επιστήμη, το ότι ακόμη κι αν υπάρχει Χριστός, ο χρόνος της ζωής μας για να πορευτούμε ικανοποιώντας τις επιθυμίες μας είναι άφθονος.
Η Ορθοδοξία απαντά με τα βιώματα και την παρουσία των Αγίων, οι οποίοι διά των ιερών λειψάνων και των θαυμάτων μαρτυρούν την ανάσταση, με την εμπειρία του Χριστού στην Θεία Ευχαριστία, με την αγάπη και τη συγχώρεση ως στάση ζωής που μοιράζεται, με τον σεβασμό, αλλά όχι την αποθέωση της επιστήμης, η οποία παραμένει και θα παραμένει πεπερασμένη ως προς την αυτάρκεια της γνώσης, καθώς δεν θα μπορέσει ποτέ να εξηγήσει την ομορφιά της μουσικής, της ποίησης, της τέχνης, όπως και του σύμπαντος κόσμου, καθώς μόνο τους μηχανισμούς και τους νόμους με βάση τους οποίους λειτουργούν μπορεί η επιστήμη να ερμηνεύσει, όχι γιατί αξίζουν και είναι μοναδικά.
Η Ορθοδοξία μπορεί όμως να βοηθήσει τον σύγχρονο άνθρωπο να αντιμετωπίσει και άλλες προκαταλήψεις, άλλα στερεότυπα εις βάρος των συνανθρώπων του, ώστε να μπορέσει να συνυπάρξει με αγάπη, συγχωρητικότητα, ταπείνωση και καλοσύνη με όλους. Με σεβασμό, όχι όμως χωρίς κριτική. Με αποδοχή του προσώπου, όχι των πράξεων. Κι εδώ η ευθύνη του καθενός είναι προσωπική.
Ο Ναθαναήλ, χάρις στην αγάπη και την προτροπή του φίλου του, βρήκε τον Χριστό. Ο καθένας από εμάς καλείται να γίνει είτε Φίλιππος, να μοιραστεί το βίωμα της σωτηρίας διά του Χριστού με τους οικείους και τον κόσμο στον οποίο ζει, είτε Ναθαναήλ, μέσα από την αναζήτηση και τη βοήθεια και άλλων, να βρει τη αλήθεια. Για μας η αλήθεια είναι ο Χριστός και αυτό διακηρύττει η Ορθοδοξία. Την Αλήθεια που γίνεται Οδός και Ζωή.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός