Ο
Όσιος Αρσένιος ο Μέγας γεννήθηκε στη Ρώμη, στην εκκλησία της οποίας
ήταν διάκονος, από γονείς πλούσιους και ευσεβείς και έζησε κατά τους
χρόνους του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Μεγάλου (379-395 μ.Χ.).
Διακρινόταν για τη σοφία, το άμεμπτο ήθος και τις ποικίλες αρετές του.
Διήλθε τη ζωή του με την προσευχή, την λατρευτική ζωή, την μελέτη και
την τήρηση των θείων εντολών και έμαθε και την «άγνωστον γνώσην». Τη
γνώση, δηλαδή, πού δεν μπορεί να γίνει κατανοητή με το ανθρώπινο μυαλό,
αλλά αποκαλύπτεται από τον Θεό στην κεκαθαρμένη καρδιά. Με άλλα λόγια,
εντρύφησε με την μελέτη και τον τρόπο της ζωής του στα μυστήρια της
Βασιλείας του Θεού και αναδείχθηκε σοφός διδάσκαλος και άριστος
παιδαγωγός. Εξαιτίας αυτού, με την υπόδειξη του βασιλέως Γρατιανού και
του Πάπα Ιννοκεντίου, προσλήφθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο ως
διδάσκαλος των υιών του Αρκαδίου και Ονωρίου.
Στην Κωνσταντινούπολη έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές, του δόθηκε ο
τίτλος του πατρικίου και ετιμάτο ως βασιλοπάτωρ, όπου όλοι τον θαύμαζαν
για τις πολλές γνώσεις και τη σεμνότητα του ήθους του. Αποφεύγοντας τους
θορύβους της πόλεως και τον πολυτελή βίο στα ανάκτορα, παρακαλούσε τον
Θεό να τον βοηθήσει να απαλλαγεί από τα υψηλά του καθήκοντα και να τον
οδηγήσει σε οδό σωτηρίας. Οι παρακλήσεις του Οσίου εισακούσθηκαν και μία
ημέρα άκουσε υπερκόσμια φωνή, η οποία τον προέτρεπε να εγκαταλείψει τον
κόσμο. Ευθύς αμέσως απέβαλε τα λαμπρά του
ενδύματα και αφού μεταμφιέσθηκε, έφυγε στην Αίγυπτο, εισήλθε σε Σκήτη
και εκάρη μοναχός. Εκεί έλαβε την πληροφορία από τον Θεό να ασκηθεί
περισσότερο στη σιωπή και την ησυχία. Η υπεροχή του κατά τη μόρφωση και
τα ιερά γράμματα και το ασκητικό του ήθος, η ταπεινοφροσύνη και οι κατά
Θεόν αρετές του, τον ανέδειξαν σε πνευματικό προεστώτα μεταξύ των
συνασκητών του στην έρημο. Η φήμη της αγιότητάς του διαδόθηκε σε όλη την
περιοχή, πολλοί δε από τις πόλεις προσέρχονταν, για να ακούσουν την
διδασκαλία του, να ωφεληθούν πνευματικά και να λάβουν την ευλογία του.
Ακόμη και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος επισκέφθηκε πολλές φορές
τον Όσιο Αρσένιο, για να τον συμβουλευθεί επί θεολογικών και
εκκλησιαστικών ζητημάτων.
Σε μία από τις επισκέψεις του ο Αλεξανδρείας Θεόφιλος μαζί με
μερικούς άλλους παρακάλεσε τον Όσιο να τους πεί κάποιο λόγο, για να
ωφεληθούν πνευματικά. Τότε ο Μέγας Αρσένιος τους ρώτησε: «Εάν σάς πώ
κάποιο λόγο, θα τον εφαρμόσετε;». Και όταν εκείνοι απάντησαν ναί, τους
αποκρίθηκε: «Όπου ακούετε ότι ευρίσκεται ο Αρσένιος, μή πλησιάσετε σε
αυτόν». Το περιστατικό αυτό δείχνει τη μεγάλη του ταπείνωση. Βίωνε στην
καθημερινή του ζωή το λόγο «όσο μέγας εί, τοσούτον ταπείνου σεαυτόν».
Ο Όσιος, για να αποφύγει την κοινωνικότητα και τις συχνές βαρβαρικές
εισβολές και για να επιδοθεί απερίσπαστος στην προσευχή και τον καθαρό
ασκητικό βίο, εγκατέλειψε τη Σκήτη και με την συνοδεία των μαθητών του
Αλεξάνδρου και Ζωίλου κατέφυγε στην Πέτρα, κοντά στην Μέμφιδα, και μετά
στην Κανώπη, εκεί όπου το 445 μ.Χ. κοιμήθηκε με ειρήνη. Όταν πλησίαζε η
ώρα της εξόδου του από την πρόσκαιρη αυτή ζωή, τον ρώτησαν οι μαθητές
του, σε ποιόν τόπο και πώς θα ήθελε να τον ενταφιάσουν, και εκείνος, ο
μακάριος τους αποκρίθηκε: «Ώ, τέκνα μου, να δέσετε σχοινίον εις τους
πόδας μου και να με σύρετε εις το βουνόν». Είναι και αυτή η απάντηση
ενδεικτική της μεγάλης ταπεινώσεώς του.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης περιγράφει και την εξωτερική όψη του
Οσίου και λέγει ότι ο Όσιος Αρσένιος ήταν «ξηρός το σώμα και μακρύς εις
το μέγεθος, είχε τα γένεια μακριά έως την κοιλίαν, το είδος του προσώπου
του ήτο αγγελικόν και σεβάσμιον, ως το του Πατριάρχου Ιακώβ».
Αξιοσημείωτα είναι τα τρία αποφθέγματα τα οποία μάς άφησε ο Όσιος
Αρσένιος. Πρώτον, η υπενθύμιση, πού συνήθιζε να κάνει στον εαυτό του να
μην ξεχάσει ποτέ τον λόγο για τον οποίο ζούσε και για τον οποίο πήγε
στην έρημο. Και ο λόγος αυτός δεν είναι άλλος από την θέωση, πού είναι
και ο σκοπός ζωής όλων των Χριστιανών. Δεύτερον, το «ο Θεός μου, μή
εγκαταλείπης με, ότι ουδέν εποίησα αγαθόν ενώπιόν Σου, αλλά δός μοι διά
την αγαθότητά Σου βαλείν αρχήν». Δηλαδή, ο Όσιος Αρσένιος θεωρούσε τον
εαυτό του πολύ αμαρτωλό, αισθανόταν ότι δεν έχει κάνει κανένα καλό στη
ζωή του και παρακαλούσε τον Θεό να μην τον εγκαταλείψει, αλλά να τον
αξιώσει να βάλει αρχή μετανοίας. Τρίτον, η συμβουλή «πάσαν σου την
σπουδήν ποίησον, ίνα η ένδον σου εργασία κατά Θεόν ή, και νικήσης τα έξω
πάθη». Δηλαδή, μάς προτρέπει ο Όσιος, όπως ερμηνεύει ο Άγιος Νικόδημος ο
Αγιορείτης, ότι όλη τη σπουδή μας πρέπει να έχουμε στο να γίνεται η
εσωτερική εργασία της ιεράς προσευχής και νήψεως, καθαρά και μόνο για
τον Θεό, διότι εάν αυτή ενεργείται καθαρά, θα νικήσουμε τα εξωτερικά
πάθη του σώματος. Την παραπάνω συμβουλή του Οσίου Αρσενίου την αναφέρει
πολλές φορές στους λόγους του ο μεγάλος Πατέρας και Διδάσκαλος της
Εκκλησίας μας, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.
