Βασίλειος Στογιάννος, Καθηγητής Ιστορίας των χρόνων & της Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.
Η Μεταμόρφωση δεν είναι από τις εορτές που το περιεχόμενό τους μπορεί να εξαντληθεί στην ανάμνηση ενός γεγονότος. Η ευρύτητα του εορτασμού είναι ανάλογη και με το θεολογικό και σωτηριολογικό περιεχόμενο της εορτής.
Η Εκκλησία έθεσε τη Μεταμόρφωση του Χριστού εορτολογικά στο κέντρο
του διαστήματος από το Πάσχα μέχρι τα Χριστούγεννα. Χονδρικά μεσολαβεί
περίπου το ίδιο διάστημα -τέσσερις μήνες- ανάμεσα στις τρεις μεγάλες
Δεσποτικές εορτές. Η Μεταμόρφωση, μαζί με την Ενανθρώπιση και το Πάσχα,
είναι ένας από τους πνευματικούς σταθμούς της ανθρώπινης πορείας μέσα
στο χρόνο. Κι αυτό δείχνει πως η Εκκλησία δεν θεώρησε ποτέ τη
Μεταμόρφωση ως ένα απλό θαύμα, αλλά ως μία πράξη του Χριστού τής ίδιας
σημασίας για την σωτηρία μας με την Ενσάρκωση και την Ανάσταση. Γι’ αυτό
πρόταξε την νηστεία, γι’ αυτό περικύκλωσε την κυρία ημέρα της εορτής με
προεόρτια και μεθέορτα.
Μια και τόσο μεγάλη είναι η εορτή, καλό θα είναι να μιλήσουμε λίγο
για το νόημά της, έτσι που ο εορτασμός μας να έχει μια σωστή θεμελίωση
και να μην εξαντλείται στην τήρηση των πατροπαράδοτων εθίμων.
Η Μεταμόρφωση του Χριστού είναι ένα επεισόδιο από την επίγεια δράση
του, που έλαβε χώρα λίγο πριν από την πορεία του προς την Ιερουσαλήμ,
πορεία που απέληξε στο Πάθος και την Ανάσταση. Μαζί με την Βάπτιση έχει
κοινή την αποκάλυψη της αγίας Τριάδος. Μαζί με την Ανάσταση έχει κοινή
την αποκάλυψη της δόξας του Θεού. Μαζί με την Πεντηκοστή έχει κοινή την
δημιουργική επενέργεια του Παρακλήτου.
Είναι αποκάλυψη του Θεού προς τον άνθρωπο η Μεταμόρφωση, που βοηθά
στη σωτηρία μας με τη σωστή θεογνωσία και ανθρωπογνωσία που παρέχει.
Αποκαλύπτεται σ’ αυτήν ποιός είναι ο Χριστός, αλλά συγχρόνως και ποιός
είναι ο άνθρωπος και που βαδίζει η ιστορία μας. Αυτά τα τρία σημεία θα
δούμε στη συνέχεια -χωρίς φυσικά και να εξαντλούμε το νόημά της.
Μας δείχνει η Μεταμόρφωση ποιoς είναι ο Χριστός. Πολλοί σύγχρονοί μας
έχουν για τον Χριστό την πλανεμένη αντίληψη πως είναι ένας μεγάλος
δάσκαλος ή ένας ηθικολόγος. Η Μεταμόρφωσή του όμως αποκαλύπτει ότι είναι
Υιός του Θεού. Η αλλαγή της μορφής του, το θεϊκό άκτιστο φως που το
περιτριγύρισε, η ουράνια φωνή του Πατρός που μαρτύρησε για τη θεϊκή του
φύση, όλα δείχνουν ότι είναι Θεός. Μπορεί να έζησε ανάμεσά μας με την
μορφή δούλου, μπορεί από αγάπη για μας να υπέμεινε το σταυρικό θάνατο,
δεν παύει όμως ούτε στιγμή να είναι ο Λόγος του Θεού που ενανθρώπησε,
δίδαξε, έπαθε και αναστήθηκε από απέραντη αγάπη για το πλάσμα του, τον
άνθρωπο. Επειδή είναι Θεός, γι’ αυτό είναι και σωτήρας μας. Επειδή είναι
Θεός, γι’ αυτό τα λόγια του και η ζωή του είναι δεσμευτικά για τους
πιστούς. Επειδή είναι Θεός, γι’ αυτό η ζωή και το έργο του είναι το
κέντρο της πίστεώς μας.
Δεν είναι μόνο Θεός όμως ο Χριστός. Είναι και άνθρωπος, τέλειος
άνθρωπος, ο πρώτος αληθινός άνθρωπος στην ιστορία του γένους μας. Είναι ο
νέος Αδάμ, που συνομιλεί και πάλι με τον Θεό και Πατέρα, όπως ο παλαιός
Αδάμ στον Παράδεισο. Είναι όμως πολύ παραπάνω από τον παλαιό, τον πρώτο
Αδάμ ο Χριστός. Γιατί έχει ένα καινούριο γνώρισμα, που δεν μπόρεσε να
αποκτήσει εκείνος, την ομοίωση με τον Θεό. Και ως άνθρωπος ο Χριστός
είναι όμοιος με τον Θεό. Γιατί με την απόλυτη υπακοή του έγινε όμοιος με
τον Λόγο, με τη θεϊκή φύση του. Η θέλησή του η ανθρώπινη ακολούθησε από
την πρώτη στιγμή και μέχρι την ώρα του θανάτου τη θεϊκή του θέληση. Η
επιθυμία του η ανθρώπινη ήταν ταυτισμένη με τη θεϊκή επιθυμία του. Έτσι
έγινε και ως άνθρωπος αυτό που ήταν ως Θεός: Υιός του Θεού. Αυτό ακριβώς
είναι που μας δίνει τη δυνατότητα της σωτηρίας, ότι δηλ. ο Χριστός
θέωσε την ανθρώπινη φύση μας.
Ανέλαβε να κάνει ό,τι δεν κατόρθωσε ο παλαιός Αδάμ, να κάνει τον
άνθρωπο υιό του Θεού με τη θέωση της φύσεώς του. Θεός αληθινός και
άνθρωπος αληθινός αποκαλύπτεται κατά τη Μεταμόρφωσή του ο Χριστός. Θεός
αληθινός, γιατί το μαρτυρεί η ουράνια φωνή και ο ερχομός του Μωυσή και
του Ηλία. Θεός αληθινός, όπως το δείχνει η στάση των μαθητών του και η
έκπληξή τους. Άνθρωπος αληθινός όπως το δείχνει η αλλαγή της μορφής του,
όταν αποκαλύφθηκε στη θεωμένη μορφή της. Άνθρωπος αληθινός, όπως ήταν
και πριν και μετά από τη Μεταμόρφωση ανάμεσά μας.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος βαρύς.Μετεμορφώθης ἐν τῷ ὄρει Χριστὲ ὁ Θεός, δείξας τοῖς Μαθηταῖς σου τὴν δόξαν σου, καθὼς ἠδυναντο. Λάμψον καὶ ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς, τὸ φῶς σου τὸ ἀΐδιον, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, φωτοδότα δόξα σοι.
